Saga - 2011, Side 5

FOR MÁLI R ITST JÓRA
Þjóðerni hefur verið fyrirferðarmikið rannsóknarefni fræðimanna síðustu ár. Í
grein sinni um nýhúmaníska menntastefnu í íslensku skólakerfi á 19. öld dreg-
ur Clarence E. Glad fram nýjan og áður lítt kannaðan þátt í sögu íslenskrar
þjóðernishyggju og færir rök fyrir áhrifum grísk-rómverskrar arfleifðar á sjálfs-
mynd Íslendinga, menningu og stjórnmálaumræðu. Björn Jón Bragason skrif-
ar grein um orsakir og aðdraganda einkavæðingar Búnaðar bankans í byrjun
árs 2003 sem minnir okkur á að brátt munu tíðindi haustsins 2008 heyra sög-
unni til og verða í auknum mæli raunverulegt viðfangsefni sagnfræðinga. Við
það eiga án efa eftir að koma fram ný gögn og um fram allt ný sjónarhorn.
Undanfarin ár hefur staðið yfir kynningarátak Sögu í erlendum háskólum
sem kenna íslensku eða norrænar fornbókmenntir, og af því tilefni birtir tíma-
ritið nú í fyrsta skipti grein á ensku með ítarlegum útdrætti á íslensku. Greinin
er svar brasilísku fræðikonunnar Patriciu Pires Boulhosa við gagnrýni Helga
Skúla Kjartanssonar á kenningu hennar um aldur Gamla sáttmála. Allt frá því
að doktorsritgerð Boulhosa kom út árið 2005 hefur hún vakið viðbrögð fræði-
manna, og nú jafnvel út fyrir rannsóknarsviðið sjálft eins og þátttaka Helga
Skúla í þessari umræðu er til vitnis um. Það er gott þegar fræðideilur ná út
fyrir sjálft fræðasviðið, því einmitt á þann hátt er gagnlegast að takast á við
ýmsar grundvallarspurningar sagnfræði. Þetta á að sumu leyti við þegar deil-
urnar um sögu íslenskra kommúnista eru annars vegar, þ.e. þær deilur sem
fram hafa farið á síðum Sögu á seinustu árum. Grein Skafta Ingi marssonar í
þessu hefti, um bók Þórs Whitehead Sovét-Ísland, óskalandið, fjallar meðal ann-
ars um túlkun og val heimilda, nálægð fræðimanna við viðfangsefni og áhrif
textaframsetningar á niðurstöðu rannsókna. Þá gera þrír höfundar athuga-
semdir við skrif um verk sín í tímaritinu, birt eru andmæli þeirra Önnu Dísar
Rúnarsdóttur og Ragnheiðar Kristjánsdóttur við doktorsvörn Arndísar S.
Árnadóttur, en ritgerð hennar fjallaði um sögu íslenskrar húsgagnahönnun-
ar, og nokkrir sagnfræðingar skrifa ritdóma um bækur. Rit dóm ur um bók rit-
stjóra er birtur að frumkvæði ritnefndar Sögu sem einnig hafði umsjón með
ritstjórn hans.
Spurning Sögu lýtur að hugmyndum um ævisagnaformið en þar velta
fræðimenn úr ýmsum greinum því fyrir sér hvað ævisaga sé og hver sé
staða hennar innan sagnfræði, hvort hún sé bókmenntaverk eða fræðirit,
hvort hún sé aðferð eða form, hvort hún búi í efnisheimi sem stendur eftir
að ævi manna er öll, hvort hefðbundin efnistök í ævisögu séu innbyggð í
form hennar og þannig að einhverju leyti óhjákvæmileg.
Á kápu Sögu er falleg litmynd af kóngi og drottningu eftir Jón Bjarnason
bónda í Vatnsdal frá því um miðja 19. öld.
Sigrún Pálsdóttir
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:49 AM Page 5