Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 27

SKÍRNIR
HINN BLINDI, HINN EINEYGÐI OG ...
21
um norrænum sögum. í mýtum eru hins vegar nokkur dæmi um
að blinda sé tengd spámannshæfileikum og visku.8 Hinn eineygði
Óðinn er fádæma vitur, en blinda Haðar virðist ekki vitna um
neina yfirnáttúrlega gáfu.
Höður er aðeins þekktur úr einni norrænni goðsögn, þ.e. frá-
sögninni af dauða Baldurs sem fleira hefur verið skrifað um en
aðrar norrænar goðsagnir.9 í Snorra Eddu og Konungsbókargerð
Völuspár er dauði Baldurs harmrænn atburður sem leiðir til Ragna-
raka.10 I þessum heimildum gerir Höður ekkert annað en að drepa
bróður sinn (þegar hann skýtur að honum mistilteini, sem er hið
eina í náttúrunni sem getur grandað honum). Hins vegar er hann,
sem hin sjáandi hetja Hotherus, mikils metin aðalpersóna í þeirri
gerð goðsagnarinnar sem finna má í þriðju bók, kafla I-IV, Gesta
Danorum Saxa málspaka. Það er Snorra Edda ein sem gefur tilefni
til að einblínt sé á Baldur í goðsögninni.* 11
Þegar hugsað er til þess hve uppteknir menn hafa verið af goð-
sögninni um Baldur, má furðu gegna hve lítið hefur verið skrifað
um Höð og hlut hans að atburðum hennar. Frá og með Snorra
hafa menn haft áhuga á fórnarlambinu, Baldri, en ekki brotamann-
inum, Heði, enda þótt Höður sé í brennidepli í frásögn Saxa. Árið
1881 fjallaði Sophus Bugge um Höð og blindu hans í Studier over
de nordiske gude- og heltesagns oprindelse. Hann hélt því fram að
goðsögnin, eins og hún birtist í Gylfaginningu, væri að miklu leyti
sprottin af sögnum og kveðskap um Jesú. Hann taldi blindu Hað-
ar vera ytra tákn um andlega blindu hans og leit raunar svo á að
hún væri ekki upprunaleg í goðsögninni heldur tekin traustataki
8 Þekktasta dæmið er Teiresias úr grískri goðafræði, en í norrænum sögum eru
einnig nokkur dæmi, sem þó eru óljósari (sjá t.d. Óldfs saga Tryggvasonar en
mésta 2, 1961:238-240).
9 Þar að auki er endurkoma hans nefnd í Snorra Eddu, Gylfaginning 41 (1931:
75) og Völuspá 62 (Edda 1962: 14).
10 í Hauksbókargerð Völuspár er ekki minnst á dauða Baldurs (1892-1896:
188-192). Þegar ég ræði um dauða hans með hliðsjón af Völuspá á ég því við
Konungsbókargerð kvæðisins.
11 Ég ætla ekki að fjalla nánar hér um mismunandi gerðir goðsögunnar um Bald-
ur. Um gjörólíka framsetningu Snorra og Saxa fjalla Renaud (1999), Clunies
Ross (1992) og Dumézil (1973 [1961]). Mismuninn á gerðunum tveimur má að
drjúgu leyti túlka út frá mismunandi markmiðum ritanna tveggja.