Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 29

SKÍRNIR
HINN BLINDI, HINN EINEYGÐI OG ...
23
burðar má segja frá goða einum, Einari Þorgilssyni, sem rekur
goðaveldi sitt illa. Slæmum hliðum hans er sjaldan lýst beint, en
sögur af misheppnuðum verkum hans sýna að hann naut ekki
virðingar. Einu sinni særir hann t.d. rangan mann, af því að hann
er nærsýnn (Sturlunga saga 1906-1911, 1: 72). Þetta er, svo sem
verk Haðar, ekki viljaverk, en hann er hættulegur fyrir samfélagið
og spurning er hvort það þjóni tilgangi að ræða hvort hann sé sak-
laus eða sekur.
í gerð Snorra af goðsögninni um Baldur er Loki sá sem skipu-
leggur víg hans og sér til þess að af því verði. Loki er ráðbani með-
an Höður er aðeins handbani.15 Sakleysi Haðar kemur þó ekki
fram hjá Snorra í kenningum um Höð í Skáldskaparmálum, þar
sem hægt er að kenna Höð Baldurs bana, en ekki Baldurs hand-
bana (Snorra Edda 1931: 99). Það er hins vegar hægt að kenna
Loka Baldurs ráðbana (Snorra Edda 1931: 100). Baldur er aftur á
móti hægt að kenna Haðar dolg - en hér er Loki ekki nefndur
(Snorra Edda 1931: 97). Illvilji knýr Loka áfram í þessari sögu og
það sýnir siðferðilegan vanþroska Haðar að hann lætur stjórnast
af þeim illvilja umhugsunarlaust. Höður er svo að segja blindur á
að hann beinir mistilteininum að Baldri. Hann er blindur á
ábyrgðartilfinningu fyrir bróður sínum. Siðblinda hans er slík að
hann skilur ekki hverju fjölskyldutengsl skipta. í táknrænum
skilningi er hann jaðarpersóna í samneyti fjölskyldna í Ásgarði, á
sama hátt og hann stendur í Gylfaginningu utarlega í mannhringn-
um, þegar goðin gera sér leik að því að skjóta skeytum að Baldri
(Snorra Edda 1931: 64; Lindow 1997: 65). Þegar hann fær um síð-
ir að taka þátt í leik þeirra, hefur það hrapallegar afleiðingar. Með
því að drepa bróður sinn fyrirgerir hann því að hann geti orðið
virkur í samlífi fjölskyldunnar; enda kippir hann með bróður-
morðinu hornsteininum undan henni (Lindow 1997: 134-135).
Það verður til þess að heimur goðanna ferst. Blinda Haðar táknar
15 Árið 1923 setti Eugen Mogk fram þá kenningu að Loki hefði ekki verið í goð-
sögunni upprunalega og væri uppfinning Snorra (Mogk 1923: 12). Sbr. einnig
greinina „Lokis Anteil an Baldrs Tode“, þar sem Mogk virðist draga í efa að
Höður hafi verið blindur upprunalega (Mogk 1925: 2). Árið 1948 andmælti
Dumézil kenningu Mogks í ritinu Loki.