Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 58

52
GOTTSKÁLK P. JENSSON
SKÍRNIR
skrift sína á gríska stafrófinu. Stuttu áður en Arngímur skrifaði
Crymogaeu hafði komið út rit eftir bræðurna Johannes Theodor-
us og Johannes Israel de Bry, Alphabeta et Characteres (Frankfurt
1596), þar sem því var haldið fram að Ulfila hefði fundið upp
rúnaletrið, og til þessa rits vísar Arngrímur.39 Til þess að skýra
skyldleika rúna við gotnesk tákn Ulfilu birtir Arngrímur töflu
með íslenskum rúnum, en þeim hefur hann safnað af síðum
Wormsbókar úr fyrri hluta Þriðju málfræðintgerðarinnar. Taflan
er einskis virði, en á að sýna að um sé að ræða að mestu leyti sama
letur. Eftir að hafa treyst skyldleikann milli rúna og forngotnesku,
gengur Arngrímur ennþá lengra og dregur þá ályktun, sem hann
hefur greinilega verið að undirbyggja, að sú íslenska sem töluð sé
á hans tíð sé ekki aðeins sama mál og rist var á rúnir, heldur sjálf
hin óspillta forntunga Norðurálfu.
Has autem literas non ad Norvegi-
am astringo, aut Islandiam: sed ad
lingvam, quæ nunc Norvegica,
nunc Danica dicta est, seu ipsa an-
tiqua Gothica, qua etiam id
temporis usum credo totum orbem
magis Arctoum et populos vicinos,
itemque Angliam, Scotiam, Ir-
landiam. [Crymogaea 26-27.]
En þetta letur [rúnir] bind ég ekki
við Noreg eða ísland, heldur við
tunguna, sem stundum er kölluð
norsk, stundum dönsk, eða jafnvel
gotneska hin forna, sem ég hygg að
allur hinn norðlægi heimur og ná-
lægar þjóðir hafi notað á þeim
tíma, auk Englands, Skotlands og
írlands.
Ef við leitum grundvallar Arngríms fyrir svo djarfri fullyrðingu í
heimildum hans, má benda á, eins og hann tekur hér fram, að
tungumálið á íslenskum handritum sé ýmist kallað „norræna" eða
„dönsk tunga“ í þessum sömu ritum. En annars geyma íslenskar
sögur fjölmargar frásagnir af íslenskum, norskum, dönskum,
sænskum og enskum mönnum sem ræðast við án erfiðleika og
skilja hverjir aðra. Einnig hlýtur að hafa skipt máli að einhverjir
samtímamenn Arngríms gátu enn lesið og skilið málið á íslenskum
og norskum skinnbókum frá miðöldum. Auk þess hefði hann get-
að fengið þá hugmynd að íslenska væri að mestu leyti sama mál og
39 Arngrímur Jónsson 1985, 97, nmgr. 1.