Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 66
60
GOTTSKÁLK Þ. JENSSON
SKÍRNIR
teutonicae), frá 1617. Bent hefur verið á að ritgerðin eigi sér að
sumu leyti hliðstæðu í skrifum Guðbrands biskups og Arngríms
lærða á íslandi.51 Opitz hélt nefnda ræðu átta árum eftir að Arn-
grímur gaf út Crymogaeu (sem var fullsamin nokkrum árum fyrr)
og Opitz heldur því ekki fram að þýska sé hrein og klár forntunga,
en hvetur til þess að hún verði reist til sinnar virðingar við hlið
annarra þjóðtungna, s.s. ítölsku og frönsku.52
Arngrímur heldur áfram og reynir að skýra hvers vegna Is-
lendingum hefur tekist að varðveita forntungu Norðurálfu óspillta
og hvernig eigi að tryggja hreinleika hennar:
Sic videmus paulatim omnium
populorum linguas aliter atque ali-
ter mutari, ait Bodinus. Id quod
etiam nostrœ lingvœ exparte aliqua
accidere posse non imus inficias: sed
nequaquam tanto discrimine aut
tam paucorum annorum intervallo.
Ad cujus puritatem retinendam
potissimum duo sunt subsidia.
Unum in libris manuscriptis, veteris
puritatis ac elegantiæ refertissimis.
Alterum in commerciorum extrane-
orum paucitate. Vellem his tertium
d modemis nostratibus adjungi: Ne
scilicet scribentes aut loquentes
vemacule Danizarent aut Germani-
zarent, sed ad lingvx patriæ, per se
satis copiosæ et elegantis, copiam et
elegantiam anniterentur, eamque
sapienter et docté affectarent; minus
profecto in posterum mutationis
periculum metuendum foret. Alio-
qui ad corrumpendam lingvam non
opus erit exterorum commerciis
[Crymogaea 28-29].
Vér sjáum þannig að tungur allra
þjóða breytast smátt og smátt á
ýmsa vegu, segir Bodinus. Því skal
ekki neitað að það geti einnig
komið fyrir tungu vora að ein-
hverju leyti, en alls ekki svo gagn-
gert eða á svo skömmum tíma. Til
þess að halda í hreinleika hennar
getum vér einkum stuðst við tvö
atriði: annars vegar handritin sem
eru full af fornum hreinleika og
stílfegurð, hins vegar lítil samskipti
við útlendinga. En ég vildi að land-
ar mínir nú á dögum bættu við
hinu þriðja, það er að sletta ekki
dönsku eða þýsku er þeir skrifa og
tala móðurmálið, heldur treysta á
orðgnótt og stílfegurð tungu föð-
urlandsins, sem ein og sér á nóg af
hvoru tveggja, og reyndu að tala
viturlega og af lærdómi; þá yrði
sannlega síður hætta á breytingum
í framtíðinni, en annars þarf ekki
samgang við útlendinga til að spilla
tungunni.
51 Árni Sigurjónsson 1995, 106.
52 Sjá Richard Waswo 1999, 593.