Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 88

82
GEIR SIGURÐSSON
SKÍRNIR
að ekki til tíðinda í heimi heimspekinnar. Nietzsche skrifaði til
dæmis fyrir rúmri öld:
Það er auðvelt að skýra hvers vegna indversk, grísk og þýsk heimspeki
eru svo merkilega líkar hver annarri. Einmitt þegar tungumálin eru skyld
verður ekki hjá því komist, sökum sameiginlegrar málfræðiheimspeki -
þá á ég við það hvernig sams konar málfræðireglur drottna og stýra í und-
irvitundinni - að allt er fyrirfram ákveðið fyrir sams konar framvindu og
samhengi í kerfum heimspekinnar; allt eins og leiðirnar að öðrum tiltekn-
um túlkunum á veröldinni virðast lokaðar.24
Þótt munurinn á fornkínversku og indóevrópskum málum verði
engan veginn skýrður í stuttu máli má gefa þennan mun til kynna
með því að telja upp nokkur málfræðileg einkenni fornkínversku.
Þar er hvorki að finna hætti, myndir né tíðir sagna. Nafnorðin
beygjast ekki og enginn munur er á eintölu- og fleirtölumynd
þeirra. Raunar er ókleift að greina orð í orðflokka nema x ljósi
samhengis, enda ber að athuga að slík greining hefur orðið til út
frá rannsóknum á indóevrópskum málum. Hugtök eru þar að auki
geysilega margræð. Vandinn við fornkínversk hugtök er þó ekki
einungis margræðni þeirra, það að eitt hugtak geti haft fleiri en
eina merkingu, heldur einnig það að oft eru mögulegar merkingar
hugtaksins óaðgreinanlegar og að þær felast þá á vissan hátt allar í
hugtakinu þegar það kemur fyrir.25 Eðlilega veldur þetta gífurleg-
um vandkvæðum þegar þýða skal yfir á indóevrópsk tungumál,
sem í flestum tilvikum krefjast þess að ein merking verði valin.
Margir vestrænir fræðimenn hafa fordæmt þessa margræðni sem
skort á nákvæmni. En einnig hefur verið bent á þann kost hennar
að túlkunarsviðið er víðara sem býður upp á, raunar krefst þess,
að lesandinn taki ávallt virkan þátt í að túlka textann.26 Sjálfum
sýnist mér ásökunin um ónákvæmni eiga sér rætur í þeirri rót-
24 Nietzsche, §20.
25 Sjá t.d. Hall og Ames, s. 236: „Shen er til dæmis margbrotið hugtak sem merk-
ir bæði ,andlegan eiginleika manna' og ,guðleika‘. Shen merkir ekki stundum
.andlegan eiginleika manna' og stundum ,guðleika‘. Það felur ávallt í sér báður
merkingar ...“
26 Ames og Rosemont Jr., inngangur að The Analects of Confucius, s. 42.