Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 104

98
TERRY GUNNELL
SKÍRNIR
urnir hafa áhrif á okkur í gegnum foreldra okkar, og foreldrar okkar bera
ábyrgð á að kenna okkur að haga okkur vel í daglegu lífi og sýna fjöl-
skyldunni virðingu. (Greinarhöfundur þýddi úr ensku.)
En forfeðurair og Búdda eru ekki einu æðri máttarvöldin sem Víet-
namar bera virðingu fyrir. Auk þeirra eru margir aðrir minnihátt-
ar, en samt kraftmiklir, andar og vættir nálæg heimilinu sem veita
vernd gegn illum vættum og draugum sem eru alltaf til staðar.
Næstum öll víetnömsk heimili í Víetnam (og mörg hér á landi)
virðast eiga eldhúsguð (ong tao quan)15 sem þolir ekki hávaða,
hjálpar til við eldamennsku og fer árlega (23. dag í tólfta mánuði)
heim til Búdda með upplýsingar um hegðun heimilisfólks og gang
mála í húsinu.16 Þessi andi þarf líka að fá reglulegar fórnir í formi
matar, vatns og reykelsis, og það sama gildir um húsandann, eða
„jarðarengilinn" (ong than tai, svipaður búálfi, þ.e. nisse Dana og
gardvord Norðmanna)17 sem hefur afar lítið altari einhvers staðar
á gólfinu í húsinu, stundum við útidyrnar. Velgengni manna fer
mikið eftir velvilja andanna. Það kom mér því ekki á óvart að
heyra ung víetnömsk börn, sem ég talaði við, segja eitt sérkenni
Víetnams, auk þess að vera ofboðslega heitt, vera það að landið
væri fullt af draugum.18
Þessir draugar og hjálparandar staðfesta mikilvægi þess fyrir
Víetnama að halda tengslum við fortíðina og forfeðurna, sem eru
jafnan grafnir í heimagrafreitum, og lýsa jafnframt nánum tengsl-
um þeirra við landið og sitt nánasta umhverfi. Sams konar trú á
15 Sbr. bók Amy Tans, Kona eldhússguðsins.
16 Sjá 18. og 19. neðanmálsgreinar um víetnamska tímakerfið.
17 Um þessar verur, sjá Boberg 1956; Feilberg 1919; Lagenfelt 1959; Schetelig
1911; Solheim 1956.
18 Reyndar er sjöundi mánuðurinn (sjá fyrir ofan) í Suður-Víetnam e.k. „drauga-
mánuður", eins og einn viðmælandi minn lýsir: „Þessi mánuður er ekki góður
... Ef fólk vill gifta sig, má það aldrei velja þennan mánuð, aldrei, aldrei... Fólk
fer að kaupa kökur og kerti og ýmislegt að gefa draugunum að borða sko ... og
setur það út á götu ... Ekki inn í hús ... Og þú lest einhverjar bænir sko ... Það
er mismunandi hvað fólk les inni hjá sér ... Það má fara í heimsókn, en ekki
seint á kvöldin, skilurðu ... Og þessar kökur og allt, því var hent. Það má ekki
taka það inn aftur sko.“ Viðmælandinn sagði að draugarnir væru ekki bundnir
við Víetnam. Sumir Víetnamar af eldri kynslóðinni virðast halda áfram með
þannig draugafórnir hér á landi.