Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 120
114
GUNNÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTTIR
SKÍRNIR
smám saman skakka mynd af fortíðinni.11 Þessi leit að samhengi er
mjög áberandi þegar skrifað er um fortíðina, en í nýlegri verkum má
sjá meðvitund um að rökrænt samhengi er oft tilbúið. Leit Austers
að samhengi byggist á þeirri trú að gefi maður tengingum og tilvilj-
unum merkingu, þá búi maður til ímyndaðan heim inni í veruleik-
anum, og það er aðferð sem hann hafnar.12 Og Perec vekur stöðugt
athygli á því hvernig samhengi er búið til eftir á.
Þessi þróun minnis skýrist þegar litið er á samband dagbóka og
sjálfsævisagna. I sjálfsævisögulegum verkum sínum (An Unfinish-
ed Woman 1969, Pentimento 1973, Scoundrel Time 1976 og
Maybe: A Story 1980) styðst Lillian Hellman mikið við dagbækur
sínar. Hún leitar til þeirra þegar hún þarf nákvæmar upplýsingar
um einhvern atburð eða dagsetningar. En það virðist sem hún sé
ekki sátt við það sem hún finnur þar. Ein slík dagbók sem hún
skoðar nær yfir tímann sem hún var í Moskvu árið 1940: „I þessa
fimm mánuði hélt ég nákvæmari og lengri dagbók en ég hef
nokkru sinni gert fyrr eða síðar, en þegar ég las hana í fyrra og aft-
ur í síðustu viku, þá fann ég ekki það sem hafði verið mikilvægast
fyrir mig, eða það sem árin höfðu gert mikilvægt.“13 Dagbækur
eru form hversdagsleikans og eru oft uppfullar af smáatriðum og
því sem næst stendur og yfirleitt lausar við túlkun á atburðum;
hinu hversdagslega og stórviðburðum er gefið sama rúm og form.
Enda er minnið ávallt í stöðugri þróun og breytingum háð.14 Dag-
bækur gefa því ekki mynd af þeirri þróun eða því mynstri sem
tengsl milli einstakra atburða kunna að mynda. Dagbókarskrifin
eru því minjar um fortíðina og hafa heimildagildi en ekki það
sannleiksgildi sem Hellman sækist eftir.15
11 Halbwachs 1925, s. 392.
12 Auster 1988, s. 147. Það má líka segja að persónur hans í The New York Trilogy
skapi ímyndaðan heim inni í veruleikanum og það verði þeim að falli.
13 Hellman 1979, s. 144.
14 Oliver Sacks segir í viðtali að þegar hann hafi skrifað sjálfsævisögu sína hafi það
staðfest þá skoðun hans að „það eru engar óbreytanlegar minningar til, aðeins
það að rifja upp og muna“ (Sacks 2002, s. 4).
15 Það er vert að geta þess, þótt ekki sé rúm til að skýra frá því til hlítar, að end-
urminningar Hellman voru gagnrýndar mjög harkalega fyrir ónákvæmni og
þar fóru fremstar í flokki þær Martha Gellhorn og Mary McCarthy. Hellman
kærði McCarthy fyrir meiðyrði en Hellman lést áður en málið fór fyrir rétt.