Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 162
156
SIGURÐUR GYLFI MAGNÚSSON
SKÍRNIR
áhrif hann hefði haft á mótun þeirra. í þessu sambandi vitnar hann
meðal annars í bréf sem Jón ritaði Páli Melsteð 1. október 1844:
„Ég held, að saga íslands gæfi ekki lítið verdenshistorisk Udbytte,
ef hún tækist vel, ekki vegna þess, að tilburðirnir séu svo stórkost-
legir, miklu fremur eru þeir mikrokosmiskir og jafnvel
mikroskopiskir, en þeir verða raktir miklu betur inn í innstu taug-
ar margvíða heldur en menn geta annars staðar."63 Björn bætir því
við að Jón Sigurðsson hafi hvatt íslenska sagnfræðinga til „... að
sjá hið stórbrotna kristallast í hinu smávaxna." Hér er hugsunin í
raun sláandi lík því sem ég er að halda fram með einvæðingu sög-
unnar, þó svo að ég taki meira afgerandi afstöðu til gildis rann-
sóknareininganna á kostnað samhengisins sem sagnfræðingar eru
stöðugt að reyna að höndla.
Ég hef sýnt fram á í þessari grein að hugarfarssagan og fram-
vinda hennar innan sagnfræðinnar hafi veikt stórlega félagssöguna
og dregið úr möguleikum þeirra sem hana stunduðu til að takast á
við breytingar í faginu undir lok tuttugustu aldar. Þessa þróun má
svo sannarlega sjá af viðbrögðum Lofts Guttormssonar í Skírnis-
greininni. Þar mistekst honum að setja sig í spor þeirra sem hafa
nýtt sér einsöguna og hugmyndafræði hennar og virðist kæra sig
kollóttan um alþjóðlega umræðu um stórsögur og þýðingu þeirra.
Loftur stígur því hér fram sem fulltrúi þess hóps eða þeirrar kyn-
slóðar fræðimanna sem hafa neitað að taka þátt í hugmyndavinn-
unni sem tengd hefur verið hinu póstmóderníska ástandi. Þeir
hafa ekki getað sætt sig við að undirstaða þeirra fræða sem þeir
hafa lengst hampað hefur fúnað og hugsjónir þeirra sjálfra dofnað
í skjóli háskólastofnana sem hafa fóstrað þá.64 Jafnvel byltingar-
konur á borð við bandarísku sagnfræðingana Joyce Appleby,
63 Tilvitnun þessi er fengin úr bókinni íslenskir sagnfrxðingar. Seinna bindi. Við-
horf og rannsóknir (Reykjavík, 2002), bls. 53, í grein sem Björn Þorsteinsson
ritaði og nefnist „Þorkell Jóhannesson prófessor. í minningu hans.“ Hún birt-
ist fyrst í Sögu 3 (1960), bls. 5-15.
64 Sjá athyglisverða umræðu um stofnanavæðingu háskóla víða í veröldinni í eft-
irtöldum ritum: Sheila Slaughter og Larry L. Leslie, Academic Capitalism.
Politics, Policies, and the Entrepreneurial University (Baltimore, 1997); Uni-
versities and Globalization: Critical Perspectives. Ritstjórar Jan Currie og Jan-
ice Newson (Lundúnum, 1998).