Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 165
GUNNAR HARÐARSON
Um ætt og uppruna augabrúna
Egils Skallagrímssonar
Ég var enn í menntaskóla, þegar mér var kennt, að ekkert gæti
maður hugsað sér svo furðulegt né ósennilegt, að ekki fyndust
þess dæmi, að einhver heimspekingur hefði haldið því fram. Þetta
segir franski heimspekingurinn René Descartes í riti sínu, Orð-
rœða um aðferð.1 Eitthvað hlýtur hann að hafa til síns máls, enda
er hin fleyga setning ættuð frá rómverska heimspekingnum og
mælskumanninum Marcusi Tulliusi Cicero. Annars hafa fleiri
heimspekingar verið á þessari skoðun og reyndar eins víst að flest-
ir þeir sem einhver kynni hafa haft af heimspekingum hafi komist
að raun um þetta án þess að þurfa að lesa sér til.2
En sé það nú satt að ekkert sé svo fráleitt að einhver heimspek-
ingur hafi ekki sagt það, hvaða mynd gefur það okkur af heim-
spekingunum sjálfum? Einhver fyrsta lýsing á sönnum heimspek-
ingi er sagan af því þegar Þales var að skoða stjörnurnar og datt
ofan í brunn og vinnukonurnar hlógu að honum. Þýski hugsuð-
urinn Martin Heidegger dró þá ályktun af þessu að heimspeking-
ur væri maður sem dettur ofan í brunn og vinnukonur hlæja að. Ef
dæma má af styttum sem varðveittar eru af Platóni og Aristótelesi
hafa þeir verið mjög alvörugefnir og djúpt þenkjandi meinlæta-
menn. En ef við flettum nú upp í ritum eftir heimspekinginn
Diogenes Laertios, sem skrifaði þykkar bækur um ævi og kenn-
ingar annarra heimspekinga, fáum við að heyra að Platón hinn
1 René Descartes, Orðrœða um aðferð, Magnús G. Jónsson íslenskaði, Reykjavík,
1991, bls. 76-77.
2 „Ég veit ekkert svo fráleitt að það hafi ekki verið sagt af einhverjum heimspek-
ingi.“ Cicero, De divinatione, II, 58, 119, sbr. Orðrœða um aðferð, skýringar-
grein Þorsteins Gylfasonar nr. 19, bls. 16, Montaigne, Essais, II, 26, 288, 7-11 og
Hobbes, Leviathan, I, v.
Skírnir, 177. ár (vor 2003)