Skírnir - 01.04.2003, Blaðsíða 206

200
MÁR JÓNSSON
SKÍRNIR
Á skrifandi stundu er eiðurinn afstaðinn: „hvernig þeim Þuríðareiði var
framfylgt og troðið, að mér virtist, hvar um ég vil ekki fleirum orðum
auka að þarflausu, af því að ég veit að Guð Drottinn mun sinna svívirð-
inga sjálfur hefna, eftir hans ósegjanlegri makt og réttdæmi" (179). Jón
bendir í beinu framhaldi á að Magnús sýslumaður hafi enn ekki svarið
embættiseið og ávarpar síðan lögréttu: „segi ég nú allri lögréttunni áheyr-
andi þennan Mosvalladóm ónýtan, dauðan og maktarlausan, en eið Þur-
íðar ólöglegan, ef hann gjörist ekki meinsæri, en Þuríði sjálfa í eiðfalli"
(180). Svar getur varla verið skrifað fyrr en vorið 1659, vafalaust í tengsl-
um við píslarsöguna og áfrýjun málsins. Jón var ekki búinn að gefa upp
alla von. Strax á eftir Svari er fyrirsögnin „Úr alþingisbókinni anno 1659“
og henni fylgir að Magnús hafi unnið sýslumannseið og þakkar séra Jón
það því að „ég áfrýjaði í lögréttu og upplas ofanskrifaða seinustu grein
þar uppbyrjandi: En að ályktun Mosvalladóms þessa, etc. til enda“ (180).
Ekki er ólíklegt að séra Jón hafi gert sér ferð til alþingis um sumarið í
þriðja sinn. Hann er ekki nefndur í alþingisbók, en þar er getið dóma og
eiða sem Magnús kom með og vörðuðu Þuríði, sem þingmenn létu sér vel
líka (303).
Hugleiðingar (181-97) eru almennara og jafnvel yfirvegaðra rit en hin.
Við fyrstu sýn mætti ætla að þær væru skrifað síðar en hinar ritsmíðar
séra Jóns: „Hvar um mér fyrir mitt leyti hafa tilefni gefist um nokkra ára
tíma yfir að andvarpa“ (180). Það veltur þó á því hvort séra Jón var á al-
þingi sumarið 1659: „og nú í tvær reisur til Öxarárþings af Vestfjörðum
langar og þungar leiðir farinn" (183). Annað er ekki haldbært að sjá um
tímasetningu textans.
Mér sýnist því sem séra Jón hafi byrjað að skrifa píslarsöguna haustið
1658, líklega eftir að Þuríður vann eiðinn vegna þess að þá fannst honum
liggja mikið við að sanna mál sitt, ef til vill fyrir alþingi sumarið eftir.
Skriftum lauk 25. maí 1659. Viðlit, Prósessus, Svar og líkast til Hugleið-
ingar voru þá þegar í smíðum eða hann bætti þeim við strax á eftir, en
skaut inn gögnum sem hann hafði áður tekið saman í málflutningi fyrir
alþingi (Project) og á Mosvöllum (Innlegg). Þetta verður að duga og má
örugglega gera betur, en aðalatriðið er að í útgáfu á þessum merku rit-
smíðum séra Jóns hefði þurft að útskýra betur innra samhengi efnisins og
tengja textann við ytri rás atburða. Ekki dugir að skella textanum á búð-
arborðið heldur verða að fylgja uppskrift og leiðbeiningar.
í inngangi Matthíasar er greinargott æviágrip séra Jóns Magnússonar,
skemmtilega skrifað með nokkrum tilþrifum hér og þar um „óendanleg-
an sorta sem rofnar í eldsbliki í fjarska, myrkaríki undarlegra drauma,
hatur sem teygir sig milli bæja“ (11). Að öðru leyti er dramatíseringu stillt
í hóf fyrir utan léttar veðurlýsingar eftir annálum og annað smælki um
sóttir og slys (25). Heldur er farið hratt yfir sögu galdramálsins fram að
brennu feðganna Jóna Jónssona (25-28) en betur yfir síðari hlutann, þeg-