Fréttablaðið - 31.12.2018, Blaðsíða 4
Þú færð Þorgeir á næsta
flugeldamarkaði björgunarsveitanna
Þorgeir er mögnuð terta. Allir
regnbogans litir lýsa upp himininn
með blómum, pálmum og stjörnum.
Skotunum er fylgt eftir með glitrandi
hala og hvellir, brak og brestir óma
um svæðið. Þorgeir er skriðinn undan
feldinum í allri sinni dýrð.
skot
27
SEK
5
5
6
49
kg
DÓMSMÁL Í 22 dómum sem féllu hjá
héraðsdómstólum landsins í heimil-
isofbeldismálum á árinu, voru tveir
sýknaðir. Breytt verklag lögreglu,
nýtt ákvæði í hegningarlögum og
aukin umræða í samfélaginu um
heimilisofbeldi; allt hefur þetta haft
þau áhrif að bæði ákærum og sak-
fellingum fyrir brot í nánu sambandi
hefur fjölgað mjög á undanförnum
árum.
„Ég hugsa að fólk sé orðið með-
vitaðra í dag um að líta ekki undan.
Þegar verklaginu var breytt var það
kynnt mjög vel og ég hugsa að það
hafi líka hjálpað til; aukin umræða
um heimilisofbeldi,“ segir Sigrún
Jónasdóttir rannsóknarlögreglu-
maður. Hún segir nágranna duglegri
að hringja í neyðarlínu og þá eru þeir
yfirleitt að tilkynna hávaða eða öskur
úr næstu íbúð. Upplifunin er að fólki
sé hreinlega annt um nágranna sína.
Þolendur sjálfir hringja líka á lög-
reglu og í einstaka tilvikum eru það
börn sem hringja; segja foreldra sína
vera að rífast. „Einnig hafa tilkynn-
ingar í einhverjum tilvikum komið
þannig, þá aðallega frá erlendu fólki
sem talar litla íslensku, að það sendir
skilaboð til vinar og biður hann að
hafa samband við lögreglu fyrir sína
hönd,“ segir Sigrún.
Það sem breyttist þegar nýtt verk-
lag lögreglu var tekið upp árið 2014
er fyrst og fremst að öll mál eru rann-
sökuð, en áður var alls ekki alltaf haft
samband við rannsóknarlögreglu.
Reynt var að stilla til friðar og oft
náðu afskipti lögreglu ekki lengra.
Samkvæmt hinu nýja verklagi kemur
útkallsdeild almennu lögreglunnar
fyrst á vettvang, ástandið er metið og
hvort einhver brot hafi átt sér stað;
ofbeldi, hótanir, eignaspjöll. Ef svo er
er kallaður til rannsóknarlögreglu-
maður og tekin skýrsla af geranda
óháð því hvort brotaþoli vill kæra.
„Sem brotaþoli í svona máli geturðu
skorast undan vitnaskyldu vegna
tengsla og margir nýta sér það,“ segir
Sigrún en tekur fram að öll ofbeldis-
mál fari þó í rannsókn og að lokum
til ákærusviðs þar sem ákvörðun er
tekin um ákæru.
Ef börn búa á heimilinu er félags-
þjónustan alltaf kölluð til og barna-
vernd. „Fulltrúi barnaverndar sér
um að ræða við börnin og fá þeirra
upplifun á ástandinu á heimilinu og
fulltrúi félagsþjónustunnar kynnir
þolanda hvaða úrræði eru í boði fyrir
þolendur ofbeldis, svo sem Kvenna-
athvarfið og Bjarkarhlíð,“ segir Sig-
rún og nefnir einnig að túlkur sé
að auki kallaður til ef um erlendan
geranda eða þolanda sé að ræða.
Í hinu nýja verklagi felst einnig
eftirfylgni sem félagsþjónustan sér
um og í sumum tilvikum fer rann-
sóknarlögreglumaður ásamt full-
trúa félagsþjónustunnar í heimsókn
til brotaþola til að kanna ástandið á
heimilinu.
„Það hjálpar mikið að félagsþjón-
ustan komi strax inn í málið. Fólk
fær aðstoð, ráðgjöf og nær betur að
vinna úr sínum málum. Í einhverjum
tilvikum veit fólk ekki hvert það á
að leita eða hvaða aðstoð er í boði
og þar kemur félagsþjónustan sterk
inn,“ segir Sigrún og bætir því við að
þegar börn eru í spilinu fái þau viðtal
hjá barnavernd.
Sigrún hefur 20 ára reynslu í lög-
reglunni og meðal breytinga sem
hún merkir eftir hið breytta verklag
er að það er mun fátíðara en áður
að lögregla þurfi að hafa ítrekuð
afskipti af sama heimili og segir hún
að aðkoma félagsþjónustunnar og
eftirfylgnin eigi eflaust stóran þátt í
því.
Svo hefjast ekki öll málin með
símtali til neyðarlínu. „Það hefur
líka aukist að brotaþoli leiti beint til
lögreglu, panti tíma í kærumóttöku,
komi á lögreglustöð og leggi fram
kæru.“
Vísbendingar eru um fjölgun til-
kynninga um heimilisófrið yfir jólin.
Að jafnaði er tilkynnt um fjögur
ofbeldis- og ágreiningsmál milli
skyldra og tengdra á hverjum sólar-
hring en yfir jól fer þetta meðaltal
upp í sex tilvik á sólarhring sam-
kvæmt upplýsingum frá Rannveigu
Þórisdóttur, afbrotafræðingi hjá lög-
reglunni á höfuðborgarsvæðinu.
Sigrún segist þó ekki upplifa þenn-
an mun. „Það er bara allur gangur á
þessu,“ segir hún og nefnir að í sínu
hverfi; Kópavogi og Breiðholti, hafi
ekkert heimilisofbeldismál komið
upp á aðfangadag, jóladag eða annan
jóladag. Þá viti hún að svo hafi einnig
verið á stöðinni í Hafnarfirði sem nái
einnig til Garðabæjar og Álftaness.
Aðspurð segir Sigrún útköllin í
raun ekkert ólík um jól. „Þetta er allt-
af jafn erfiður málaflokkur. Að koma
inn á heimili þar sem sambýlisfólk
hefur verið að rífast og hefur jafnvel
verið beitt ofbeldi. Allir í uppnámi og
lögregla, félagsþjónusta, barnavernd
og jafnvel túlkur komin inn á gólf til
þín og vilja fara að ræða málin og fá
framburð um hvað var að gerast milli
ykkar.“
Sigrún segir svona mál koma upp
í öllum þjóðfélagshópum. „Heimilis-
ofbeldi spyr hvorki um stétt né stöðu
og gerist á heimilum bæði ríkra og
fátækra, hjá fólki á öllum aldri, bæði
af íslenskum og erlendum uppruna.“
adalheidur@frettabladid.is
Tugir dóma um heimilisofbeldi á árinu
Sigrún Jónasdóttir, reynslubolti í lögreglunni, var á bakvakt þegar ljósmyndari smellti af henni mynd á lögreglustöðinni við Hlemm í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Nokkurra mánaða fangelsi algengasta refsingin
Nýtt ákvæði hegningarlaga þar
sem heimilisofbeldi er sérstak-
lega skilgreint tók gildi 5. apríl árið
2016. Ekki eru til tölur um fjölda
ákæra það ár en árið á eftir voru
gefnar út átján ákærur hjá lög-
reglunni á höfuðborgarsvæðinu
vegna brota gegn ákvæðinu og 21
það sem af er þessu ári vegna 28
brota.
Af 22 dómum í þessum mála-
flokki féllu tveir sýknudómar í
héraði á árinu.
Refsingar fyrir heimilisofbeldi
voru yfirleitt fangelsi í nokkra mán-
uði, allt frá tveimur og upp í tólf,
en þyngri fyrir alvarlegustu brotin.
Sá þyngsti féll fyrir hrottafengna
nauðgun og brot í nánu sambandi
en brotaþoli skipti um réttargæslu-
mann í málinu, dró framburð sinn
til baka, lagðist gegn skýrslutökum
af heilbrigðisstarfsfólki og fór
fram á að málið yrði fellt niður. Á
það var ekki hlustað og gerandinn
dæmdur í fjögurra ára fangelsi.
Ákærum og dómum í
heimilisofbeldismálum
fjölgar og lögregla þarf
sjaldnar að hafa ítrekuð
afskipti af sama heim-
ilinu eftir að verklagi
var breytt fyrir fjórum
árum. Tölur benda til
að útköllum fjölgi um
hátíðir. Aukin umræða
hefur valdið viðhorfs-
breytingu og nágrannar
líta síður í hina áttina.
Ég hugsa að fólk sé
orðið meðvitaðra í
dag um að líta ekki undan.
Sigrún Jónasdóttir,
rannsóknarlögreglumaður
FERÐAÞJÓNUSTA Svigrúm flestra
ferðaþjónustufyrirtækja til launa-
hækkana er lítið sem ekkert og geta
óábyrgir kjarasamningar haft mjög
alvarleg áhrif á rekstrarforsendur
þeirra. Þetta segir Bjarnheiður Halls-
dóttir, formaður Samtaka ferðaþjón-
ustunnar.
„Það eru vissulega blikur á lofti
sem stendur – yfirvofandi eru erfiðir
kjarasamningar, sem félagsmenn
eru vissulega áhyggjufullir yfir,“
ritar Bjarnheiður í áramótafærslu á
vefsíðu samtakanna. Hún segir hlut-
fall launakostnaðar óvíða hærra en
í ferðaþjónustufyrirtækjum, gengi
krónunnar sé enn sterkt og sveiflist
meira en góðu hófi gegnir.
Bjarnheiður segir í pistli sínum að
árið sem rennur senn sitt skeið hafi
markað viss kaflaskil í ferðaþjónust-
unni hér á landi.
„Hinum gríðarlega uppgangi síð-
ustu ára, þar sem hvert metið á fætur
öðru var slegið og litið á margra
tugprósenta vöxt árlega sem sjálf-
sagðan, virðist nú vera lokið. Ýmsir
þættir, einkum í ytra umhverfi
greinarinnar – sterkt gengi krónu,
hár launa- og fjármagnskostnaður
– hafa valdið því að verð á íslenskri
ferðaþjónustu á erlendum mörk-
uðum hefur sums staðar náð þeim
hæðum að það hefur haft mikil áhrif
á eftirspurn,“ ritar Bjarnheiður.
Segir hún að þetta ástand hafi
breytt samsetningu erlendra gesta
og þar með hafi ferðahegðun tekið
breytingum – atvinnugreinin hafi
staðið fyrir stórum áskorunum á
árinu sem er að líða, þar sem megin-
stefið hafi verið hagræðing í rekstri.
– khn
Lítið sem ekkert svigrúm til hækkana
Bjarnheiður segir árið hafa markað kaflaskil. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
3 1 . D E S E M B E R 2 0 1 8 M Á N U D A G U R4 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
3
1
-1
2
-2
0
1
8
0
4
:4
4
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
E
C
-B
A
D
4
2
1
E
C
-B
9
9
8
2
1
E
C
-B
8
5
C
2
1
E
C
-B
7
2
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B
F
B
0
4
8
s
_
3
0
_
1
2
_
2
0
1
C
M
Y
K