Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 21

21júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
hlutverk þeirra. Samsvarar þetta rannsókn
Herrel o.fl. (2004) þar sem sómalskar konur í
Bandaríkjunum vildu fá betri upplýsingar um
hlutverk fagfólks sem annaðist þær. Er hér
komið inn á áðurnefnda hugtakið heilsulæsi
en einstaklingar sem kunna illa tungumál
þess lands sem þeir búa í eiga erfiðara um
vik að skilja og nýta sér upplýsingar um heil-
brigðiskerfið og heilbrigðisþjónustuna m.a.
um hver gerir hvað.
Einangrun og depurð eftir
fæðingu
Sængurlegan og tíminn eftir fæðinguna var í
nokkrum tilfellum mjög erfiður tími fyrir við-
mælendur rannsóknarinnar og stóðst ekki
væntingar þeirra. Þær söknuðu hefða og
siða úr því samfélagi sem þær koma úr og
stuðnings fjölskyldu, nágranna og vina. Varð
vart við depurð hjá tveimur þeirra. Kolbrún
sagði frá því að í hennar menningu fara kon-
ur ekki út í 40 daga eftir fæðingu og á þeim
tíma koma nánustu ættingjar, vinkonur og
nágrannar og aðstoða við umönnun barns-
ins og heimilishald auk þess að gefa ráð.
Niðurstöður þessarar rannsóknar benda
á mikilvægi þess að starfsfólk heilbrigðis-
kerfisins sé vel vakandi yfir líðan erlendra
kvenna eftir fæðingu og hafa í huga
mögulega einangrun þeirra vegna skorts á
félagslegum stuðningi. Þar þarf að hafa í
huga skimun fyrir þunglyndi eftir fæðingu
en Edinborgarþunglyndiskvarði (EPDS) sem
notaður er á flestum heilsugæslustöðum
er til á veraldarvefnum á mörgum tungu-
málum. Niðurstöður rannsóknar Nahas
ofl. (1999) benda til að samband sé á milli
þunglyndis eftir fæðingu og skorts á sam-
félagslegum stuðningi og viðmælendur
þeirrar rannsóknar höfðu margar ekki heyrt
um fæðingarþunglyndi í sínu heimalandi
en töldu mikilvægt að fá fræðslu á með-
göngunni um þennan vanda bæði fyrir sig
sjálfar og ekki síður maka þeirra. Er það
umhugsunarvert í ljósi þessa hvort fræðsla
til kvenna og maka þeirra á meðgöngu um
fæðingarþunglyndi væri til bóta fyrir foreldra
sem koma erlendis frá svo þau séu viðbúin
því hvers þau megi vænta eftir fæðinguna,
þekki einkenni fæðingarþunglyndis og geti
sjálf gert ráðstafanir sem tryggja konunni
meiri stuðning eftir fæðinguna. Með þessu
væri heilsulæsi þessara verðandi foreldra
eflt og um leið styrkur þeirra til að takast
á við þær miklu breytingar sem verða í lífi
þeirra við barnsfæðingu. Einnig er mikilvægt
ekki á óvart. Fellur sú hugsun vel að sam-
eiginlegri hugmyndafræði ljósmæðra sem
leggur áherslu á einstaklingshæfða og sam-
fellda þjónustu til að stuðla að gagnkvæmu
trausti og góðu sambandi á milli ljósmóður
og konu í barneignarferli hennar (LMFÍ,
e.d, Ólöf Ásta Ólafsdóttir, 2009). Mikilvægi
þessa trausts verður seint fullmetið ekki
síst þegar konan er í ókunnu umhverfi með
ólíkan menningarlegan bakgrunn þar sem
ætla má að lengri tíma taki að skapa þetta
traust. Næmi fagaðila (Papadopoulos, 2006)
í þessu tilfelli ljósmóðurinnar, sem einn þátt-
ur menningarhæfni, fyrir ólíkum viðhorfum
og væntingum konunnar er undirstaða þess
að gagnkvæmt traust skapist sem byggist á
samstarfi beggja aðila þ.e. konunnar og ljós-
móðurinnar.
Hvað er ljósmóðir?
Nokkur óvissa kom fram hjá þátttakendum
um starfssvið einstakra faghópa, aðallega
ljósmæðra, og vísa þær gjarnan í frásögnum
sínum almennt til heilbrigðiskerfisins. Starfs-
heitið ljósmóðir virðist ekki vera alls staðar
þekkt og þótt sú stétt sé til er starfssvið
hennar ólíkt eftir löndum. Það var t.d. nýtt
fyrir Belindu að vera í meðgöngueftirliti hjá
ljósmóður en hún gerði sér fljótlega grein
fyrir að starfssvið ljósmæðra á Íslandi er
annað en víða í Bandaríkjunum. Sem dæmi
lýsti hún áhyggjum af brjóstagjöfinni þar
sem í heimalandi hennar er það brjóstaráð-
gjafi sem leiðbeinir um brjóstagjöfina og
virtist hún þannig vera óörugg um hlutverk
ljósmæðra hér en eitt mikilvægasta hlut-
verk þeirra hér er að fræða og leiðbeina um
brjóstagjöf.
Niðurstöðurnar gefa tilefni til að huga
betur að því að kynna fyrir erlendum
konum hvaða menntun ljósmóðir á Íslandi
hefur og í hverju starf hennar er fólgið á öllu
barneignarferlinu. Ætla má að það myndi
styrkja samband konunnar við sína ljós-
móður í meðgönguverndinni og auka öryggi
konunnar gagnvart öðrum ljósmæðrum sem
hún mætir. Meginniðurstaða viðtalsrann-
sóknar Hildar Kristjánsdóttir (2009) um ís-
lenskar konur í mæðravernd var sú að kon-
unum fannst það veita þeim öryggiskennd
að koma í meðgönguvernd og fannst þeim
einna mikilvægast að geta treyst faglegri
færni ljósmóðurinnar. Ætla má að erlendar
konur hafi svipaðar væntingar til umönnun-
araðila sinna í meðgönguverndinni og að
sama skapi er mikilvægt að konurnar þekki
telur almennt jákvæðara viðhorf til brjósta-
gjafar hér á landi en í hennar heimalandi.
Sérstaklega tekur hún eftir að brjóstagjöf í
Bandaríkjunum er víða feimnismál og þar
sést ekki til kvenna gefa börnum sínum
brjóst á opinberum stöðum í eins miklum
mæli og gert er hér:
I am feeling that it [brjóstagjöf] is a
little bit more acceptable here or I
mean it´s acceptable in the US but
you have to be very covered all the
time. The whole industry is built on
fancy... you know covers to hide it.
Sátt við skipulag
barneignarþjónustunnar
Konurnar í rannsókninni voru almennt
ánægðar með skipulag barneignarþjónust-
unnar. Þeim fannst gott að ljósmóðir annast
konur í eðlilegri meðgöngu en vísar til ann-
arra sérfræðinga þegar út af bregður. Pálína:
Mér finnst eðlilegt og mjög gott að
hafa samskipti eingöngu við ljós-
móður. Til dæmis í mínu tilfelli þá var
tímabil þegar maginn á mér stækkaði
ekki eins og hann á að stækka
eðlilega og þá ljósmóðir tók þessi
strax alvarlega og sendi mig í sónar.
Og það var það sem var alveg nóg
fyrir mig. Það var viðbrögð og ég er
bara mjög ánægð með þetta.
Tveim viðmælendum fannst mæðraskoðanir
of fáar og höfðu af því áhyggjur. Kolbrún:
Það eina [aðspurð um meðgöngu-
eftirlitið] sko er að ég mundi vilja
kannski koma oftar. Til að vita að allt
sé í lagi sko.
Konunum fannst mikilvægt að hitta alltaf
sömu ljósmóður í meðgönguverndinni ekki
síst ef þjónustan var samfelld á þann hátt að
þær hittu aftur sömu ljósmóður í heimaþjón-
ustu eftir fæðinguna. Niðurstöðurnar gefa til
kynna að skipulag barneignarþjónustu þar
sem ljósmóðir er aðalumönnunaraðili kon-
unnar hentar vel erlendum konum. Margar
rannsóknir hafa leitt í ljós ánægju kvenna
almennt með samfellda ljósmæðraþjónustu
(Biró, Waldenström, Brown & Pannifex,
2003; Brown & Lumley, 1994; van Teijlin-
gen, Hundley, Rennie, Graham & Fitzmau-
rice, 2003) og kemur því þessi niðurstaða