Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 43

43júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
stjórni henni og geti drepið hana. Hann talar
stöðugt niður til hennar þar til hún trúir að
hún geti ekkert gert. Í öðru lagi trúi konan
ekki að hún geti flúið. Hún er kvíðin og
þunglynd og vantar allt sjálfstraust. Í þriðja
lagi heldur ofbeldismaðurinn konunni ein-
angraðri frá umheiminum, frá fjölskyldu og
vinum og fylgir henni hvert sem hún fer þar
til konan trúir að hún geti ekki flúið ástandið.
Hún trúi því sem maður hennar segir henni,
að enginn trúi henni og að sambönd eigi að
vera svona. Í fjórða lagi heldur hún í trúna
um að ofbeldismaðurinn sé ekki alvondur.
Hann biður hana fyrirgefningar eftir að hann
hefur misst stjórn á sér og gefur henni gjafir
og segist aldrei ætla að beita hana ofbeldi
aftur. Konan heldur í vonina um betra líf og
að hann verði betri eins og hann lofar alltaf.
Hann sé nú ágætur þar sem hann leikur sér
stundum við börnin og hann leyfði henni að
heimsækja mömmu sína (Wallace, 2007).
Samkvæmt Alþjóða Heilbrigðismála-
stofnuninni (WHO, 2002) slíta konur of-
beldissambandi af mörgum ástæðum en þó
einkum vegna alvarleika ofbeldisins, áhrifa
ofbeldis á börnin og vegna hvatningar frá
vinum eða fjölskyldu. Þær sem hins vegar
ekki slíta ofbeldissambandinu bera því við
að þær séu hræddar um afleiðingarnar eins
og aukið ofbeldi, hræddar við að missa börn
sín og að valda fjölskyldunni skömm. Konur
með lélega fjárhagsstöðu eiga erfiðara með
að fara frá mönnum sínum vegna áhyggna
af afkomu sinni og barna sinna. Í skýrslu frá
Samtökum um Kvennaathvarf (2008) segja
flestar konurnar, sem þar hafa verið og hafa
farið frá ofbeldismönnunum, að þær hafi
farið einfaldlega af því að mælirinn var full-
ur, aðrar af því að ofbeldið var orðið grófara
en áður. Þær fara til dæmis eftir nauðgun,
aðrar draga mörkin við ofbeldi gagnvart
börnunum eða hótun um það.
ÁLYKTANIR
Af öllu sem á undan er ritað sést hvað það
er mikilvægt að spyrja konur á meðgöng-
unni um heimilisofbeldi og hjálpa konunum
eins og þær vilja sjálfar. Koma þarf fræðslu
út í þjóðfélagið um hvað heimilisofbeldi er
alvarlegt. Það er lífsnauðsynlegt að þjóðfé-
lagið og heilbrigðisstarfsmenn geri sér grein
fyrir þessu og hagi meðferð sinni í samræmi
við það. Konurnar í þessari rannsókn voru
sammála um að ofbeldi er ólíðandi og að
nauðsynlegt er að draga það fram í dags-
ljósið og byrja miklu fyrr að fræða fólk um
í meðhöndlun þeirra ef þeir fá rétta meðferð
en lengi vel hafi meðferð þeirra verið mjög
ábótavant. Eru flestir þessara manna sem
lýst er af konunum í þessari rannsókn með
vangreinda jaðarpersónuleikaröskun? Það
er verðug spurning.
Sjálfsmorðshótanir og
sjálfsmorðstilraunir
ofbeldismannanna
Helmingur ofbeldismannanna höfðu hótað
að fremja sjálfsmorð eða gert tilraun til
þess þegar konurnar sögðust ætla að fara
úr ofbeldissambandinu. Sjálfsmorðshótanir
og sjálfsmorðstilraunir eru fremur algengar
hjá mönnum sem beita ofbeldi í nánum
samböndum. Í rannsókn Conner, Cerulli og
Caine (2002) komust þau að þeirri niður-
stöðu að 45.5% þeirra 101 ofbeldismanna
sem tóku þátt í þeirra rannsókn hafði hótað
sjálfsmorði og 12.9% höfðu gert sjálfs-
morðstilraun. Flestar hótanir voru innan
hálfs árs frá hjónaskilnaði/sambandssliti
(70.5%) og fram til þess að konurnar báðu
um nálgunarbann á mennina. Flestir rann-
sakendur hafa flokkað hótum um sjálfsmorð
undir andlegt ofbeldi (Shepard & Campbell,
1992; Tolman, 1999). Flestir rannsakendur
telja að ofbeldismenn sem hóta sjálfsmorði
séu hættulegri ofbeldismenn en aðrir og séu
sjúkari en aðrir (Tweed & Dutton, 1998).
Áfengi og ofbeldi
Meirihluti ofbeldismannanna í þessari rann-
sókn áttu við áfengisvandamál að stríða.
Einn af áhættuþáttunum sem hafa verið
greindir í tengslum við ofbeldi í nánum sam-
böndum er áfengisneysla (Lundenberg, Stith,
Penn & Ward, 2004; Luthra & Gidycz, 2006)
og þá einkum hjá karlmönnum (Rapoza
& Baker, 2008). Hins vegar benda rann-
sóknir til að áfengisneyslan geti verið afsök-
unin fyrir ofbeldinu fremur en raunveruleg
ástæða (Rapoza & Baker, 2008; Williams &
Smith, 1994).
Hvað veldur því að kona
ákveður að fara eða fara
ekki úr ofbeldissambandi?
Til að skilja af hverju konur eru oft lengi að
losa sig úr ofbeldissambandi er vert að rifja
upp Stokkhólmsheilkennið (Stockholm syn-
drome) sem hefur verið lýst af Pat Wallace
(2007). Hún telur að konur sem búi við
heimilisofbeldi hafi Stokkhólmsheilkennið.
Í fyrsta lagi trúi konan að maður hennar
afneiti því oft að þeir hafi tilfinningar. Þá
safnast ótjáðar tilfinningar upp og úr verður
eldgos þegar eitthvað lítilsháttar fer úrskeið-
is. Mennirnir í þessari rannsókn kenndu kon-
unum sínum oft um ofbeldið, þær hafi valdið
“eldgosinu” sem kemur heim og saman við
rannsókn Anderson og Umberson (2001).
Kvíðakennd tengslamyndun
og ofbeldi
Sumar konurnar kvörtuðu undan því að
tengsl mannanna við þær hefðu verið
kvíðakennd. Kvíðakennd tengslamyndun
hefur verið tengd bæði við líkamlegt ofbeldi
við sambandslit (Davis, Shaver & Vernon,
2003) og andlegt og líkamlegt ofbeldi (Or-
cutt, Garcia og Pickett, 2005). Sumir rann-
sakendur hafa eingöngu fundið tengsl milli
kvíðakenndrar tengslamyndunar og ofbeldis
hjá karlmönnum (Roberts & Noller, 1998).
Jaðarpersónuleikaröskun og
ofbeldi
Vísbendingar eru um að jaðarpersónu-
leikaröskun tengist heimilisofbeldi (Allen
& Farmer, 1996; Dutton & Starzomski,
1993). Sálfræðingarnir Gylfi Ásmundsson
(1999) og Eggert S. Birgisson (e.d.) (2011)
hafa bent á að jaðarpersónuleikaröskun
komi fram í atferli einstaklingsins og komi
niður á öðru fólki fremur en honum sjálfum.
Hann hefur laka stjórn á hvötum sínum og
á erfitt með að tengjast öðrum nánum til-
finningaböndum. Hann hefur tilhneigingu
til að sjá heiminn í öfgakenndri svart-hvítri
mynd og skynjar ekki hve truflandi áhrif
hann hefur á aðra. Dr. Jakob Smári (2010),
prófessor í sálarfræði við H.Í. bendir einnig
á sveiflukennt geðslag, hvatvísi, reiðiköst,
óljósa eða óstöðuga sjálfsmynd, stöðuga
tómleikakennd og stormasöm sambönd
við annað fólk. Einn helsti vandi þessara
einstaklinga er vanhæfni til þess að þola
sterkar geðshræringar, óstöðugleiki í mann-
legum samskiptum, erfiðleikar í að stjórna
reiðitilfinningu, sjálfseyðileggjandi hegðun,
sjálfsvígshótanir eða tilraunir til slíks og
að einstaklingurinn er háður öðrum, leitar
eftir nánd en á erfitt með að nýta sér hana
(Eggert S. Birgisson, e.d., 2011; Gylfi Ás-
mundsson, 1999; Jakob Smári, e.d., 2010).
Í raun eru lýsingar þessara sálfræðinga í
samræmi við lýsingar flestra kvennanna.
Flestir með jaðarpersónuleikaröskun fá ekki
greiningu og því enga meðhöndlun en sam-
kvæmt Gunderson (2009) eru góðar horfur
Andlegt ofbeldi Fjárhagslegt ofbeldi Líkamlegt ofbeldi Kynferðislegt ofbeldi
Setur stöðugt út á konuna og
niðurlægir hana
Skammtar pening mjög naumt Lemur, ber, slær, kýlir, reynir að
kyrkja
Neyðir til kynlífs
Er ógnandi í orðum og athöfnun Konan þarf að gera grein fyrir
eyðslu sinni
Bregður fyrir fæti, hrindir og
skellir höfði í vegg
Neyðir til kynlífsleikja
Bregst harkalega við smámunum Konan þarf að skila afgangi Ýtir að konu lyfjum og dópi Neyðir til ofbeldisfulls kynlífs
Vegur að konunni sem móður og
manneskju
Er nískur á konuna en ekki
sjálfan sig
Tekur af konu þunglyndis- og
svefnlyf
Festir konu með því að geta henni barn
Hótar sjálfsmorði