Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 52

52 Ljósmæðrablaðið • júlí 2011
umhugsunar um hvernig starfið hefði áhrif
á líðan þeirra og heilsu. Vitað er að atvinna
hefur áhrif á heilsufar fólks. Samkvæmt
lögum um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi
á vinnustöðum (lög nr. 46/1980) ber vinnu-
veitanda að sjá til þess að starfsmenn séu
verndaðir gegn hvers konar heilsuvá eða
heilsutjóni sem stafa kann af vinnu þeirra
eða vinnuskilyrðum. Markmið rannsóknar-
innar var að safna grunnupplýsingum um
ljósmæður á Íslandi, kanna heilsu þeirra og
hvort vinnuumhverfi hefði áhrif á líkamlega
og andlega líðan.
Könnunin tók til ýmissa þátta er lutu að
ljósmæðrum svo sem vinnufyrirkomulags,
samspils vinnu og einkalífs, heilsu og lífsstíls,
svefns og hvíldar, frjósemisskeiðs og kven-
sjúkdóma, veikinda, meðferðar og forvarna,
áreitni á vinnustað, starfs og vinnuumhverf-
is, sjálfstrausts og lífshamingju. Niðurstöður
gáfu einnig upplýsingar um aldur og fjölda
ljósmæðra sem starfa við ljósmæðra- og/
eða önnur störf sem geta nýst meðal annars
við gerð mannaflaspár um þörf fyrir ljós-
mæður á Íslandi.
Rannsókn sem þessi hafði ekki áður
verið gerð á ljósmæðrum á Íslandi. Leitað
var heimilda í greinasöfnum í ljósmóður-
fræði um líðan ljósmæðra í starfi og fram-
kvæmd var heimildaleit í gagnasöfnunum
Medline og PubMed ásamt Hirslunni LSH e-
Repository. Notuð voru ýmis leitarorð og þá
aðallega; Midwives, work environment, phy-
siological and psychological health, vinnu-
umhverfi, starfsánægja og heilsa. Leitin bar
lítinn árangur. Ekki fundust rannsóknir sem
skoðuðu heilsu ljósmæðra sérstaklega og
því var um að ræða efni sem lítið hafði verið
rannsakað, ekkert hér á landi og það sama
virtist eiga við erlendis. Áherslan í verkefninu
var því ekki á fræðilega samantekt, heldur
á framkvæmd gagnasöfnunar. Niðurstöður
rannsóknarinnar voru bornar saman við nið-
urstöður rannsókna meðal annarra starfs-
stétta, svo sem hjúkrunarfræðinga og flug-
freyja sem tóku þátt í sambærilegri rannsókn
hér á landi á árunum 2000-2002. Ekki gafst
Þessi grein byggir á lokaverkefni höfundar
til embættisprófs í ljósmóðurfræði. Við-
fangsefnið var rannsókn á ljósmæðrum Ís-
lands og áhrif vinnuumhverfis á líkamlega
og andlega heilsu þeirra. Leiðbeinendur
voru Ólöf Ásta Ólafsdóttir og Hildur Krist-
jánsdóttir. Styrkur fékkst frá LMFÍ til rann-
sóknarinnar
Inngangur
Margir finna fyrir líkamlegri og andlegri
vanlíðan einhvern tímann á lífsleiðinni.
Vanlíðan getur verið margþætt, orsakir af
ýmsum toga og þær til dæmis tengst álagi
í starfi. Tilgangur verkefnisins var að rann-
saka hvort vinnuumhverfi hefði áhrif á
líkamlega og andlega líðan ljósmæðra á
Íslandi. Hugmyndin að verkefninu kviknaði
þegar ég hóf verklegt nám í ljósmóðurfræði
þar sem margar ljósmæður tjáðu líkamlegt
og andlegt álag. Margar ljósmæður höfðu
stoðkerfisverki, einkum í öxlum og í baki
og oft lýstu þær andlegu álagi sem leiddi til
Útdráttur
Margir finna fyrir líkamlegri og andlegri
vanlíðan einhvern tímann á lífsleiðinni.
Vanlíðan getur verið margþætt og orsakir af
ýmsum toga og geta þær til dæmis tengst
álagi í starfi. Markmið rannsóknarinnar var
að safna grunnupplýsingum um ljósmæður
á Íslandi, kanna heilsu þeirra og hvort vinnu-
umhverfi hafi áhrif á líkamlega og andlega
líðan þeirra.
Rannsóknaraðferð og snið var megindleg
og lýsandi þar sem spurningalistar voru not-
aðir.
Könnunin tók til ýmissa þátta er lúta að
ljósmæðrum svo sem vinnufyrirkomulags,
samspils vinnu og einkalífs, heilsu og lífsstíls,
svefns og hvíldar, frjósemisskeiðs og kven-
sjúkdóma, veikinda, meðferðar og forvarna,
áreitni á vinnustað, starfs og vinnuumhverfis,
sjálfstrausts og lífshamingju. Könnunin var
gerð í samstarfi við Ljósmæðrafélag Íslands.
Þátttakendur voru ljósmæður á öllu landinu,
bæði kjara- og fagfélagar, og þær sem eru
starfandi og/eða komnar á eftirlaun. Dreift
var 333 spurningarlistum með 95 spurning-
um. Heimtur voru alls 170 spurningarlistar
eða 51%.
Lögð var áhersla á að kynna hluta af nið-
urstöðum með lýsandi tölfræði. Þær niður-
stöður lúta að almennri heilsu ljósmæðra
og lífsstíl, starfinu sjálfu ásamt líkamlegum
heilsuþáttum og tengslum þeirra við vinnu-
umhverfi, svo sem einkennum frá stoð- og
hreyfikerfi og ánægju í starfi.
Í ljós kom meðal annars að meirihluti
ljósmæðra taldi heilsu sína vera mjög góða
eða góða. Hins vegar tjáði mikill meirihluti
líkamleg óþægindi síðustu 12 mánuði, þá
mest í herðum og öxlum (83%) og í mjóbaki
(76%) en flestar töldu óþægindin tengjast
vinnuálagi. Starfsánægja mældist mikil þrátt
fyrir að helmingur ljósmæðra teldi starfið
vera líkamlega erfitt og almennt var mikil
ánægja með vinnustaðinn.
Lykilorð: Ljósmæður, vinnuumhverfi,
heilsa, andleg líðan, líkamleg líðan.
Ljósmæður á Íslandi:
Áhrif vinnuumhverfis á lík-
amlega og andlega heilsu
Hildur Brynja Sigurðardóttir
ljósmóðir Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins,
Miðbæjarstöð
Rannsókn