Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 55

55júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
7% sögðu það vera mjög lítið eða fremur
lítið. Forvitnilegt væri að skoða þetta hlutfall
aftur í dag þar sem aðstæður í þjóðfélaginu
hafa breyst töluvert síðastliðin 3 ár.
Meirihluti ljósmæðra töldu starfið vera
líkamlega erfitt. Gaman væri að skoða
nánar tengsl milli vinnustaðar og líkamlegs
erfiðis í þessu samhengi.
Áberandi var hversu mikill meirihluti ljós-
mæðra reykir ekki en einungis 3% sögðust
reykja daglega og 4% sjaldnar en daglega,
64% sögðust aldrei hafa reykt. Samskonar
könnun var lögð fyrir flugfreyjur á Íslandi.
Alls tóku 255 flugfreyjur þátt í rannsókninni
en þar kom meðal annars í ljós að um 13%
flugfreyja reykja daglega, 13% sjaldnar en
daglega og 44% sögðust aldrei hafa reykt
(Herdís Sveinsdóttir o.fl., 2003). Til frekari
samanburðar eru 8% hjúkrunarfræðinga
sem reykja daglega, 14% sjaldnar en dag-
lega og 56% sögðust aldrei hafa reykt (Her-
dís Sveinsdóttir, 2006).
Niðurstöður benda til þess að flestum
ljósmæðrum sé umhugað um heilsuna.
Langflestar stunda líkamsrækt 3-5 sinnum
í viku eða oftar, fá nægan svefn og borða
reglulega. Að meðaltali sofa ljósmæður 7,2
klukkustundir á sólarhring sem er svipað
niðurstöðum um meðallengd svefns hjúkr-
unarfræðinga eða 7,4 klukkustundir á sólar-
hring en flugfreyjur sofa að jafnaði 8 klukku-
stundir á sólarhring (Herdís Sveinsdóttir,
2006; Herdís Sveinsdóttir, 2003). Hamilton,
Nelson, Stevens og Kitzman (2007) segja
í grein sinni um svefn og andlega heilsu
að æskilegur svefntími fyrir fullorðna sé á
bilinu 6-8 klukkustundir á sólarhring en sá
tímarammi er talinn valda minnstri hættu á
andlegri vanlíðan. Þeir sem sofa skemur eða
lengur eru aftur á móti í aukinni áhættu á
að þróa með sér andlega sjúkdóma, svo sem
kvíðaröskun eða þunglyndi.
Eins og fyrr hefur verið greint frá er nú
til góður gagnagrunnur um íslenskar ljós-
mæður. Niðurstöður gefa meðal annars
upplýsingar um aldur og fjölda ljósmæðra
sem starfa við ljósmæðra- og/eða önnur
störf og munu meðal annars nýtast við
gerð mannaflaspár um þörf fyrir ljósmæður
á Íslandi. Gaman verður að skoða niður-
stöðurnar betur síðar, til að mynda samspil
milli vinnu og einkalífs, frjósemisskeið og
kvensjúkdóma, eigin færni og sjálfstraust
sem og lífshamingju ljósmæðra. Einnig
væri fróðlegt að skoða tengsl milli breyta
og marktækni, svo sem milli fjölda barna á
Ljósmæður voru fremur sáttar við starfið sitt
en á kvarðanum einn til tíu, þar sem einn
merkti mjög sátt, mældist meðalgildi starfs-
ánægju 3,1. Eins voru flestar ljósmæður
sáttar við vinnustaðinn sinn.
UmRÆÐA oG SAmANTEKT
Í þessari rannsókn fór fram mikil gagna-
söfnun um ljósmæður á Íslandi og er nú til
ákveðinn gagnagrunnur sem hægt verður
að skoða betur síðar. Aðeins hefur verið
greint frá hluta niðurstaðna með lýsandi töl-
fræði og hvorki skoðuð tengsl milli breyta né
marktækni vegna þess hversu umfangsmikil
könnunin var og úrvinnsla gagna.
Helstu niðurstöður voru þær að almennt
eru ljósmæður við góða heilsu og ánægðar
í starfi og með vinnustaðinn. Þrátt fyrir það
tjáði mikill meirihluti sig um líkamleg óþæg-
indi síðustu 12 mánuði. Algengust voru
óþægindi frá herðum og öxlum (83%), því
næst frá neðri hluta baks (76%) og í hálsi
eða hnakka (67%). Íslensk könnun meðal
sjúkraþjálfara sýndi að tíðni óþæginda frá
hreyfi- og stoðkerfi síðustu 12 mánuði var
há, en þó lægri en á meðal ljósmæðra (Elín
B. Harðardóttir & Hrefna R. Gunnarsdóttir,
2006). Þegar tekið er mið af óþægindum
frá herðum og öxlum er tíðni meðal ljós-
mæðra svipuð og hjá hjúkrunarfræðingum,
flugfreyjum og starfsfólki í öldrunarþjónustu
(80%) en tíðni meðal sjúkraþjálfara var
lægst eða 55% (Berglind Helgadóttir o.fl.,
2001; Elín B. Harðardóttir & Hrefna R. Gunn-
arsdóttir 2006; Herdís Sveinsdóttir, Hólm-
fríður Gunnarsdóttir & Hildur Friðriksdóttir,
2003). Ljósmæður töldu flestar líkamlegu
óþægindin tengjast vinnuálagi. Skoðað
var hvort þættir í vinnuumhverfinu, meðal
annars þurrt loft, óþægileg lykt og sleip gólf,
væru að valda ljósmæðrum óþægindum.
Niðurstöður leiddu í ljós að flestar ljós-
mæður verða ekki fyrir miklum óþægindum
frá vinnuumhverfinu sjálfu.
Þegar að þessi rannsókn var gerð mæld-
ist atvinnuöryggi ljósmæðra mikið og aðeins
Algengast var að ljósmæður teldu sam-
band vera milli líkamlegra óþæginda og
starfsins. Þær ljósmæður sem töldu sam-
band vera milli starfs og líkamlegra óþæg-
inda voru spurðar hvort þær héldu að
óþægindin væru tilkomin vegna vinnuað-
stöðu, vinnuálags (andlegs eða líkamlegs)
eða eigin líkamsbeitingar/venja. Merkja
mátti við allt sem við átti. Flestar töldu það
vera vegna vinnuálags (47%), 44% töldu
það vera vegna eigin líkamsbeitingar/venja
og um 39% töldu vinnuaðstöðuna vera
orsökina.
Aðspurðar um aðstæður í starfi, eins og til
dæmis hvort hægt sé að vinna í þægilegum
vinnustellingum, voru flestar sem svöruðu
því játandi að mestu eða að nokkru leyti
(79%), tæp 16% töldu svo vera en að litlu
leyti og rúm 2% svöruðu að það væri að
engu leyti hægt.
Þegar skoðaðar voru niðurstöður er lutu
að hvaða meðferðarúrræði ljósmæður nýttu
sér vegna einkenna frá stoð- og hreyfikerfis
höfðu tæplega helmingur þeirra sem svör-
uðu notað lyf og/eða sótt sjúkraþjálfun
eða nudd. Merkja mátti við fleiri en einn
möguleika. Þar sem merkt var við annað
reyndist algengasta meðferðin vera hreyfing
og líkamsrækt en einnig voru nefndar nála-
stungur.

Mynd 10 Hefur þú einhvern tíma á s.l. 12 mánuðum haft óþægindi (sársauka, verk, ónot) í
herðum eða öxlum? (n=163)

Mynd 11 Hefur þú einhvern tíma á s.l. 12 mánuðum haft óþægindi (sársauka, verk, ónot) í neðri hluta
baks/mjóbaki/spjaldhrygg? (n=166)

Mynd 12 Ef þú finnur til óþæginda, telur þú að samband sé á milli starfsins og óþægindanna? (n=154)

Mynd 13 Hvaða meðferðarúrræði hefur þú nýtt þér vegna einkenna frá stoð- og hreyfikerfi? (Hægt var
að merkja við fleiri en einn möguleika)

Mynd 14 Hve sátt ert þú við vinnustaðinn þinn? (Einn merkir mjög sátt og tíu merkir mjög ósátt)
(n=166)

Mynd 13 Hvaða meðferðarúrræði hefur þú nýtt þér vegna einkenna frá stoð- og hreyfikerfi? (Hægt var
að merkja við fleiri en einn möguleika)

Mynd 14 Hve sátt ert þú við vinnustaðinn þinn? (Einn merkir mjög sátt og tíu merkir mjög ósátt)
(n=166)

Ef þú finnur til óþæginda, telur þú að samband sé
á milli starfsins og óþægindanna? (n=154)
Hvaða meðferðarúrræði hefur þú nýtt þér vegna
einkenna frá stoð- og hreyfikerfi? Hægt var að
merkja við fleiri en einn möguleika.
Hve sátt ert þú við vinnustaðinn þinn? (Einn
merkir mjög sátt og tíu merkir mjög ósátt)
(n=166)