Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 57

57júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
sem er kvæntur ljósmóður fer ófáar ferðir á
næsta bæ til að síma til konu sinnar og leita
ráða hjá henni. Þegar Helgi segir við frú sína
undir hádegi á sunnudeginum að hann verði
sennilega að „sækja“ mun frúin hafa svarað
á þá leið að hann sæi það sjálfur hvað þyrfti
að gera!
Þegar hér er komið við sögu er tíminn
farinn að segja til sín. Þóra er þreytt og mikil
um sig en plássið sem fyrr segir, takmarkað.
Áður en Helgi dregur tangirnar úr tösku
sinni eru tveir menn sendir til að sækja stóra
breiða hurð af kofa á nálægum bæ. Hurðin
er færð inn í hús, sveipuð laki og Þóra lögð
þar ofan á. Mennirnir fá svo frekara hlutverk
í fæðingunni þar sem þeim er gert að halda
í fæturna á henni á meðan Helgi athafnar
sig. Ástríður og Soffía eru einnig viðstaddar
fæðinguna en aðrir eru reknir út, þar á
meðal pabbinn.
Þrem klukkustundum síðar, sunnudaginn
6. maí 1945, gengur afi inn í eldhús og
mætir lækninum „blóðugum upp að öxlum”
sem segir honum að það séu komnir tveir
strákar; 14 og 15 merkur.
Pabbi var sóttur með töngum en bróðir
hans Hjálmar fæddist skömmu síðar í fót-
stöðu. Amma lá lengi eftir fæðinguna og
hafði misst töluvert af blóði. Svo sagði afi
frá að fyrirferðin á henni hafi verið „ein-
hver ósköp” áður en hún fæddi en hún
hafi nánast horfið á eftir, svo rýr varð hún.
þessum tíma dags. Svarar maðurinn því þá
til að ljósmóðirin sé veik og liggi fyrir. Eftir
nokkrar bollaleggingar verður úr að stúlka
þar á bæ er send til manns skammt frá sem
á ökutæki og biður hann að sækja Ástríði
Guðmundsdóttir að Götu sem einnig er ljós-
móðir. Vegir eru lélegir á þessum tíma og
leggur Markús því á og ríður á móti bílnum
eftir ljósmóðurinni.
Þegar þarna er komið við sögu er Þóra
orðin „veik” en það líður og bíður án þess
að nokkuð gerist. Lítið verður þeim svefn-
samt um nóttina og dregur ekki til tíðinda
fyrr en á laugardeginum þegar Þóra missir
vatnið. Í kjölfarið verður sóttin harðari.
Gesti drífur að þennan dag og eru auk
ljósmóður og ábúenda á bænum komin
kona frá öðrum bæ sem Soffía heitir. Hún
á mörg börn og „veit hvernig á að standa
að þessu”. Soffía leggur fljótlega til að sent
sé eftir lækni en áður en hann birtist týnast
inn ættingjar þeirra hjóna sem öll ætla að
gista. Helgi Jónsson fæðingalæknir kemur
að kvöldi dags en þá hefur sóttin dottið
niður. Tíminn er nýttur til að koma mann-
skapnum fyrir í baðstofunni sem gengur
ekki þrautalaust fyrir sig. Plássið er lítið
og læknirinn þarf sér rúm. Því fer það svo
að á einhverjum tímapunkti sofnar úrvinda
húsbóndi á gólfinu undir borði en nóttin er
viðburðalítil –gengur á með hríðum. Helgi
Þessi frásögn er verkefni úr námskeiðinu!
Inngangur í ljósmóðurfræði þar sem nem-
endur eru beðnir um að segja fæðingarsögu
úr sínu nánasta umhverfi og ná í hana í
óformlegu samtali við einhvern nákominn
og endursegja í umræðutíma. Þar er rætt um
hvaða viðhorf og hugmyndir endurspeglast
í sögunni. Staður, tími og atburðarás er
kynntur og velt er fyrir sér hvaða áhrif sagan
hefur á nemandann, hina verðandi ljós-
móður. Hér á eftir áhrifamikil frásögn úr fjöl-
skyldu Lilju, frá afa um fæðingu tvíburasona
sinna í lok síðari heimstyrjaldar, árið 1945.
Hún fær okkur öll til að hugsa til baka og
hugsa til formæðra okkar og feðra og bera
saman aðstæður fyrr og nú.
Ólöf Ásta Ólafsdóttir
Hér segir frá fæðingu föður míns sem fædd-
ist fyrir miðja síðustu öld í torfbæ austur í
Landeyjum. Í gegnum árin hef ég heyrt brot
frásagna frá þessum merkilega atburði í
lífi þeirra sem þarna koma við sögu. Sagan
hefur alla tíð heillað mig og virst sveipuð
ævintýralegum blæ, eins og reyndar flestar
fæðingasögur. Í þetta sinn þyrsti mig í ná-
kvæmari frásögn; mig langaði til að geta
sett mig inn í aðstæðurnar. Ég lagði því upp
í ferð aftur í tímann með afa mínum sem þá
var níræður. Í ljósi aldurs afa átti minnið til
að bregðast honum en þessa sögu, sem átti
sér stað fyrir rúmum 65 árum síðan, mundi
hann eins og hún hefði átt sér stað í gær.
Dagurinn sem hann varð pabbi.
Það er að kvöldi föstudags í maí árið
1945 sem tiltölulega nýgift hjón, þau
Markús og Þórhildur á bænum Lækjar-
bakka ganga til náða. Þau hafa ekki legið
lengi þegar Þóra hnippir í eiginmanninn og
vekur með orðum þess efnis að nú væri víst
réttast að sækja ljósmóður. Enginn er síminn
á bænum svo maðurinn klæðir sig í skyndi
og fer á næsta bæ til að hringja í Þórunni
Jónsdóttur, ljósmóður. Í símann kemur bóndi
Þórunnar og segir með semingi að frúin sé
nú í rúminu. Nokkuð fát kemur þá á verð-
andi pabbann sem segist ekki telja annað á
Verkefni frá ljósmóðurnema
Inn í faðminn fjalla þinna, fagra
gamla Rangárþing
Lilja Þórunn Þorgeirsdóttir
ljósmóðir
Þorgeir og Hjálmar Markússynir.