Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 75

75júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
þó ekki. - Þetta leystist án vandræða. Rúmið
komst á sinn stað og fæðingin gekk sjálfsagt
ljúflega, a.m.k. man ég ekki eftir neinu frá-
sagnarverðu.
Það þótti ekki tilhlýðilegt á þessum tíma
að börn kæmu í heiminn nema gegnum ljós-
móðurhendur.
Það var stórkostlegt hvað konur létu
bjóða sér við þessar aðstæður.
Einhverju sinni- sem oftar – lá kona á
ganginum á ambulans. Allar stofur upp-
teknar, baðið, baðgangurinn og önnur kona
að fæða á ganginum. Ég var ekki í yfirset-
unni, heldur í snúningum og gat ekkert sinnt
þessari konu þegar ég geystist fram og til
baka. Það eina sem ég gat gert var að líta
á hana í hvert sinn sem ég átti leið fram hjá
og náði þá augnsambandi. Mér fannst þetta
skelfileg vanræksla, ég talaði ekki einu sinni
til hennar, það hefði tafið of mikið.
Svo kom að því að ég gat snúið mér að
henni og komið henni í betri aðstæður. Ég
byrjaði á að afsaka þetta sinnuleysi en hún
greip þakklát í hönd mér og sagði: „ Þetta
er allt í lagi þegar maður fær alltaf svona
fallegt bros.” Ég varð orðlaus. Hvernig var
hægt að túlka vandræðalega afsakandi
mæðusvip sem fallegt bros ?
Löngu seinna spurði ég mágkonu mína
um hennar upplifun af fæðingadeildinni.
Hún eignaðist 5 börn á árunum 1954-1966.
Hún svaraði eitthvað á þessa leið: „Ég bara
gaf mig þessu fólki á vald og var ekkert að
spekúlera í þessu neitt sérstaklega.”
Mér þótti þetta svar mjög athyglisvert
því þessi mágkona mín er ekki þekkt fyrir
að láta bjóða sér hvað sem er. En þetta er
sennilega dæmigert fyrir algengt viðhorf á
þessum tíma.
*ambulans = hjólabekkur
legar raunveruleika.
Einhverju sinni þurfti að koma fjölbyrju í
„heilu” rúmi í snarheitum inn á bað. Hún
var byrjuð að rembast og engin stofa laus.
Baðgangurinn var þröngur og dyrnar inn á
baðið rétt dugðu til að rúm af þessari stærð
slyppi inn og gat verið mjög erfitt að ná
beygjunni sem þurfti inn á baðið ef þar var
stóll eða annað fyrir.
Ljósmóðirin sem var með mér á vakt var
við höfðagafl rúmsins en ég ýtti á eftir. En
allt í einu stóð rúmið fast í dyrunum. Ljós-
móðirin pikkföst bak við höfðagafl, konan
rembdist, ekkert pláss meðfram rúminu og
allt útlit fyrir að þarna ætlaði barnið sér
að koma í heiminn. Mér fannst ég stödd í
einni af þeim kvikmyndum sem ég hafði séð
nýlega, barðist við bæla niður hláturinn sem
ólgaði undir bringspölunum. Ég sá fyrir mér
að nú yrði ekki annað til ráða en demba sér
yfir fótagaflinn upp í rúm til konunnar og
taka þannig á móti barninu. Til þessa kom
Fæðingagangurinn var á 1. hæð. Þar voru
4 stofur af tveimur stærðum. Fæðingar áttu
sér stað á þeim öllum, ennfremur fæddu
konur á baðherberginu þegar ekki voru
lausar stofur. Þangað var hægt að koma inn
rúmi en ekki mikið pláss til að athafna sig.
Með naumindum var samt hægt að standa
báðum megin við rúmið. Inn að „baðinu”
var gangur sem var rífleg rúmlengd og þar
fæddu konur oft, en ekki hægt að hafa
nema ambulans * þar.
Tvær gerðir af rúmum voru í notkun. Tvö
fæðingarúm sem hægt var setja á stoðir og
athafna sig við fæðingahjálp frá fótagafli, en
önnur rúm voru í daglegu tali kölluð „heil”
rúm og voru venjuleg legurúm. Meiri hluti
fæðinga fór fram í þannig rúmum.
Þrengslin voru mikil. Oft lágu sængur-
konur þarna niðri hálfa og heila sólarhringa,
allt fram á 3. dag vegna þess að ekki var
pláss á sængurkvennadeildinni, sem var að
jafnaði kölluð Miðgangur.
Oft kom það fyrir að konur sem voru ekki
langt komnar í fæðingu lágu á ambulönsum
á ganginum, fæddu reyndar stundum þar
þegar ekki var unnt að flytja til svo þær
kæmust á stofu. Hin fasta venja var sú að
þegar konur voru komnar inn á deild, lágu
þær fyrir. Engin fótaferð eða ráp um ganga
hjá konu sem var greinilega byrjuð í fæð-
ingu.
Að komast leiðar sinnar um ganginn
þegar annríki var mikið gat verið snúið.
Rúm, ambúlansar og allir þeir hlutir sem
fylgir fæðingum í stöðugri tilfærslu fram og
til baka.
Stundum flaug mér í hug í hraðanum við
að komast áfram hvort betra væri að fara
yfir eða undir rúmin sem voru á ganginum.
Á þessum tíma voru kvikmyndir í bíó um
skoplegar uppákomur á sjúkrahúsum. Ég sá
stundum vinnustað minn í þessu ljósi og var
þess fullviss að kvikmyndagerðamenn hefðu
ekki hugarflug til að gera senur sambæri-
Ljósurnar
minningabrot frá
fæðingadeild
1960 – 1970
María Björnsdóttir
ljósmóðir