Ljósmæðrablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 9

9Ljósmæðrablaðið - desember 2011
sem helst ógnar lífi og heilsu fæðandi kvenna
á heimsvísu, er marktækt minni í fyrirfram
ákveðnum heimafæðingum en fyrirfram
ákveðnum sjúkrahúsfæðingum (Hutton o.fl.,
2009; Janssen o.fl., 2009; Lindgren o.fl., 2008).
Eftir heimafæðingu eru marktækt meiri líkur
á heilli spöng hjá konum og þær konur fá síður
3˚ eða 4˚ rifur, sem geta haft langvarandi áhrif
á líf þeirra og líðan (Hutton o.fl., 2009; Janssen
o.fl., 2009; Kennare o.fl., 2010; Lindgren o.fl.,
2008). Að auki eru marktækt minni líkur á hita
eða æða- og fellibelgsbólgu (Janssen o.fl., 2009;
Wax, Pinette o.fl., 2010).
Inngrip í fæðingu
Líkt og gert er í þessari rannsókn skilgreina
nýlegar erlendar rannsóknir heimafæðingar
sem slíkar þótt þeim hafi lokið á sjúkrahúsi eftir
flutning. Þar geta átt sér stað inngrip hjá þessum
hópi ekki síður en samanburðarhópnum.
Rannsóknir eru einróma varðandi tíðni
inngripa í fæðingu. Marktækt sjaldnar er hróflað
við náttúrulegu fæðingarferli með framköllun
eða örvun fæðingar þegar heimafæðing er fyrir-
fram ákveðin. Konur þurfa einnig marktækt
síður á verkjalyfjum að halda (Hutton o.fl.,
2009; Janssen o.fl., 2009; Wax, Pinette o.fl.,
2010).
Fósturhjartsláttarsíritun er marktækt
minna notuð í heimafæðingarhópunum og
marktækt færri af þessum fæðingum lýkur
með spangarklippingu, áhaldafæðingu eða
keisarafæðingu. Þessar þrjár leiðir til að flýta
fyrir lokum fæðingarinnar eru þær breytur þar
sem hvað oftast kemur fram marktækur munur
milli hópa í niðurstöðum rannsókna (Hutton
o.fl., 2009; Janssen o.fl., 2009; Johnson og
Daviss, 2005; Kennare o.fl., 2010; Lindgren
o.fl., 2008).

AÐFERÐAFRÆÐI
Rannsóknarsnið
Tilraunasnið, sem talið er gefa áreiðan-
legastar skýringar á orsakasambandi breyta,
krefst slembiskiptingar í meðferðarhóp og
samanburðarhóp. Sá hópur kvenna sem væri
tilbúinn að láta velja fyrir sig fæðingarstað
með tilviljunarröðun er ekki stór (Hendrix o.fl.,
2009). Ein af forsendum siðferðislega réttlætan-
legrar rannsóknar er að valda þátttakendum ekki
óþægindum eða skaða (Polit og Beck, 2008).
Því verður að leita sniðs sem ekki er tilraunasnið
þegar um þetta rannsóknarefni er að ræða.
Þar sem skoðaðar voru heimafæðingar sem
þegar hafa átt sér stað var notast við afturvirkt
snið. Samanburður við sjúkrahúsfæðingar var
lykilatriði og því valin fylgnirannsókn frekar en
lýsandi rannsókn. Rannsóknarsniðið sem varð
fyrir valinu er tilfella-viðmiðasnið, sem er aftur-
virk fylgnirannsókn, ekki með tilraunasniði.
Þátttakendur
Í forrannsókn var aflað gagna um 78
fæðingar. Tilfellahópur 39 heimafæðinga var
valinn úr þýði um 350 fæðinga sem afmarkast af
öllum neðangreindum forsendum:
1. Fyrirfram var ákveðið að fæðingin færi fram
í heimahúsi.
2. Ljósmóðir samþykkti fyrirfram að taka að
sér umönnun konu í heimafæðingunni.
3. Ákvörðun um heimafæðingu var ekki endur-
skoðuð áður en fæðing hófst.
4. Fæðingu lauk í heimahúsi, á sjúkrahúsi, eða
meðan á flutningi á sjúkrahús stóð.
5. Fæðingin fór fram á Íslandi á árunum 2005-
2009.
Notkun slembiúrtaks hefði styrkt niðurstöður
en aukið umfang forrannsóknar til muna, þar
sem gögn um heimafæðingar eru handskráð
og vistuð víða um landið. Þar sem til stendur
að safna gögnum um allt þýði heimafæðinga í
framhaldsrannsókn var í þessum áfanga notast
við hentugleikaúrtak af höfuðborgarsvæðinu.
Viðmiðahópur sjúkrahúsfæðinga var mark-
miðsúrtak úr þýði kvenna sem höfðu ákveðið
fyrirfram að fæða á sjúkrahúsi á árunum 2005-
2009, án þess að til staðar væru frábendingar
fyrir heimafæðingu sem settar eru fram í
Leiðbeiningum um val á fæðingarstað (Land-
læknisembættið, 2007).
Ein kona var í viðmiðahópi fyrir hverja konu
í tilfellahópi, alls 39. Leitað var að þeirri konu
sem fæddi næst á eftir hverri heimafæðingu
og var sambærileg konu í rannsóknarhópi
varðandi fimm pörunarbreytur: búsetu, aldur,
hjúskaparstöðu og fjölda fyrri fæðinga móður,
og fæðingarár barns. Með útilokun og pörun var
leitast við að auka bæði innra og ytra réttmæti
rannsóknarinnar (Polit og Beck, 2008).
Mælitæki
Þessi rannsókn er sú fyrsta sinnar tegundar
á Íslandi. Við þróun mælitækis var stuðst við
norskan atriðaorðalista Ellenar Blix og félaga
sem var þýddur og staðfærður. Með því að
vanda til þróunar mælitækisins var reynt að auka
áreiðanleika þess (Polit og Beck, 2008). Ýmsum
bakgrunnsbreytum var safnað til viðbótar við
pörunarbreyturnar. Hugmyndin með slíkri
upplýsingasöfnun er að skapa möguleika á
nánari gagnagreiningu á síðari stigum og auka
með því gildi gagnasafnsins. Útkomubreytur
rannsóknarinnar voru flokkaðar eftir því hvort
þær sneru að fæðingu, móður eða barni (tafla 1).
Þrjár aðgreiningarbreytur skráðu flokkun
fæðingarstaðar við upphaf fæðingarþjónustu,
fæðingu barns og lok fæðingarþjónustu (Land-
læknisembættið, 2007). Aðgreiningarbreyturnar
skiptu þátttakendum í rannsóknarhópa og munu
gefa kost á að rannsaka áhrif flutnings þegar
kemur að framhaldsrannsókn. Í þeirri rannsókn
stendur einnig til að kanna áhrif starfsreynslu
ljósmæðra á útkomu heimafæðinga og voru
því skilgreindar þrjár breytur sem meta starfs-
reynslu.
Framkvæmd
Persónuvernd og Vísindasiðanefnd veittu
leyfi fyrir framkvæmd forrannsóknar og fram-
Mynd 1: Fjöldi heimafæðinga á Íslandi á árunum 1990 til 2009
Fæðing Móðir Barn
fæðingarmáti blæðing eftir fæðingu Apgar eftir 1 mínútur
ástæða flutnings rifa á spangarsvæði Apgar eftir 5 mínútur
bráðleiki flutnings spangarklipping Apgar eftir 10 mínútur
tímasetning flutnings rifa í leggöngum þörf fyrir endurlífgun
rifa á leghálsi vökudeildarinnlögn
oxytocinörvun heilsufarsvandamál barns
blóðgjöf hjá móður hvort barn lést innan viku
mænurótardeyfing
heilsufarsvandamál móður
Tafla 1: Útkomubreytur flokkaðar eftir viðfangsefni