Ljósmæðrablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 25

25Ljósmæðrablaðið - desember 2011
umönnun á bringu föður eru rólegri og gráta
minna svo ætla má að þau spari orku og verði
tilbúnari að taka brjóst móður þegar að því
kemur (Erlandsson, Dsilna, Fagerberg og
Christensson, 2007). Miklar líkur eru á að
húð við húð snerting við móður á sængurlegu
tímabilinu stuðli að meiri farsæld brjóstagjafar.
Aldrei er hægt að hafa þessi samskipti of löng
eða of mikil (Moore, Anderson og Bergman,
2007).
LÍFFRÆÐILEGT UPPELDI –
BIOLOGICAL NURTURING (BN)
Suzanne Colson er doktor í ljós-
mæðrafræðum og brjóstagjafaráðgjafi í Bret-
landi. Hún hefur undanfarin ár rannsakað
brjóstagjafahegðun barna frá fæðingu og fyrstu
vikurnar. Colson (2007b) hefur sett fram kenn-
ingu um að börnum sé eðlislægast að taka
brjóstið þegar þau liggja á maganum. Þetta er
aðferð við að nærast við brjóstið sem líklega
mætir þörfum barnsins best og styður við
mjólkurmyndun. Colson (2007b) kallar þessa
aðferð Biological Nurturing (BN) sem þýða
mætti sem „líffræðilegt uppeldi“. Með BN er
horft fram hjá algengum brjóstagjafastellingum
og boðið uppá um 200 mismunandi stellingar
barns við brjóstið.
Frá sjónarhorni móður snýst þessi aðferð
um að halda á barninu þannig að bringa barns
sé í snertingu við líkama móður og bjóða því
óheftan aðgang að brjóstinu. Mjög mikilvægt
er að móðirin finni þægilega stellingu hvort
sem hún situr nær upprétt, er hálf útafliggjandi,
alveg útafliggjandi eða útafliggjandi á hlið.
Frá sjónarhóli barnsins snýst BN um að hreyfa
munninn, sleikja, finna lykt, hjúfra sig upp
að og hreiðra um sig við brjóstið. Einnig að
þreifa fyrir sér og snúa sér að brjóstinu, grípa
brjóstvörtuna og brúna svæðið upp í sig og
sjúga. Barnið sýgur, kyngir og drekkur til sín
góða máltíð. Dæmi um barn í BN stellingu má
sjá á mynd 1. Þessi stelling er svipuð þeirri stell-
ingu sem margar mæður og börn eru í strax eftir
fæðinguna.
Góður kostur við þessa stellingu móður og
stöðu barns er að barnið, sem stundum getur átt
erfitt með að taka brjóst, á það til að leita eftir
brjóstinu hálfsofandi og sjúga brjóstið af krafti
og ná til sín mikilli næringu þó það sé sofandi
(Colson, 2007a).
Best er að barnið sé sem mest á bringu móður
fyrstu þrjá dagana a.m.k. og á markmiðið að
vera að vel takist til með að breyta fóstri í barn.
Að veita samfellu í umönnun, næringu og hita
svo eitthvað sé nefnt. Ekki er við því að búast
að barn sé vært eða rólegt og sofi lengi í einu
fyrstu sólarhringana, nýkomið á nýjan stað. En
það má hjálpa mikið til við þessa aðlögun. Barn
sem grætur við að vera flutt yfir í vöggu sýnir
aðeins eðlileg viðbrögð við því að vera ekki á
„sínum stað“ (Colson, 2010).
Þegar móðir hallar sér aftur til að gefa brjóst
þá er það hvíldarstaða þar sem hún liggur á
spjaldbeininu og líkaminn slakar á. Ef hún
hefur stuðning við höfuðið nær hún enn betri
slökun. Í hefðbundnum stellingum situr móðir
Mynd 1: birt með leyfi Sue Carter - The Nurturing Project.
oft upprétt, á þjóhnöppunum, í nokkurskonar
vélritunarstellingu. Móðirin þarf að halda á
barninu með örmunum í uppréttri stöðu öfugt
við BN stellingu þar sem þungi barnsins er ofan
á líkama móður (Colson, 2010). Margar mæður
nota BN aðferð frá upphafi, án þess að reyna
aðrar stöður (Colson, 2007b).
Þegar barn liggur í hefðbundnum brjósta-
gjafastellingum þar sem móðir heldur á barni
í örmum sér og styður við bak og háls, koma
mörg fyrrnefndra ósjálfráðra viðbragða ekki
fram eða geta t.d. komið þannig fram að
barnið sé að spyrna sér frá brjóstinu, bæði með
höndum og fótum og gefi þar með móðurinni
þau skilaboð að það vilji ekki brjóstið, sem þarf
alls ekki að vera raunin. Meðfædd ósjálfráð
viðbrögð eru nokkuð sterk í allt að 4 vikur.
Hægt að nota BN aðferð til að fá börn til að
taka brjóst sem erfiðlega gengur að taka brjóstið
með hefðbundnum aðferðum eða sýna ekki
fullnægjandi ósjálfráð viðbrögð við brjóstinu
(Colson, 2007a; Colson o.fl., 2008). Talið er
að lega barnsins í móðurkviði geti haft áhrif á
vellíðan barnsins í hefðbundnum brjóstagjafas-
tellingum því gæti þeim hentað aðrar stellingar
(Cadwell, Turner-Maffei, O´Connor, Blair,
Arnold og Blair, 2006).
Colson (2010) gerir ekki endilega ráð
fyrir húð við húð samveru móður og barns í
ströngustu skilgreiningu þeirrar umönnunar
í kenningu sinni, sem er að barn sé einungis á
bleyjunni og móðir nakin frá mitti. Hún bendir
á að ekki sé alltaf auðvelt að koma því við t.d.
vegna menningarlegra og persónulegra þátta.
Það geti einnig verið óþægilegt vegna svita og
hita. Mæðrum finnst erfitt að vera berar frá mitti
og uppúr langtímum saman en í rannsóknum
hennar (vídeó upptökum) eru móðir og barn
léttklædd og barnið alltaf með fæturna bera.
Í niðurstöðum Colson (2007b) er tekið fram
að þessi staða henti einkar vel eftir keisaraskurð
en þá er móðirin útafliggjandi og barnið kemur
að brjóstinu ofan frá þ.e.a.s. yfir handlegg eða
öxl eða liggur þvert yfir bringu. Þessi stelling
krefst vissrar aðstöðu, aðbúnaðar, sem saman-
stendur af koddum og púðum, góðum sófa,
rúmi eða þægilegum hægindastól.
Colson dregur í efa gagnsemi sem lögð
er á að kenna mæðrum vissar stellingar við
brjóstagjöf og rétt grip barns á geirvörtu. Hún
rökstyður það m.a. með háu hlutfalli mæðra
sem hætta með börn sín á brjósti á fyrstu
vikunum eftir fæðingu, þrátt fyrir að hafa
fengið svokallaða „hands off “ sýnikennslu
í því að leggja börn á brjóst (Colson, 2005).
„Hands off“ sýnikennsla er kennsla í því að
leggja barn á brjóst án snertingar við móður
eða barn og er talin auka farsæld brjóstagjafar
vegna þeirrar styrkingar sem móðir upplifir
ef hún getur gert það sjálf (Ingram, Johnson
og Greenwood, 2002). Þegar barnið grípur
brjóstið í BN stellingu verður það sjálfkrafa
óaðfinnanlegt, því það galopnar munninn. Þá
eru öll ósjálfráðu viðbrögð nýburans að hjálpa
til við brjóstagjöfina (Colson, 2005).
UMRÆÐUR OG LOKAORÐ
Nýfætt fullburða og heilbrigt barn kann að
taka brjóstið og það kann að taka það þannig að
það nái til sín næringu og særi ekki brjóstvörtur
móður sinnar. Það gerir það af eðlisávísun ef
það er í kviðlægri stöðu, liggjandi á maganum
(Colson, 2010; Ransjö-Arvidsson, 2001;
Righard og Alade, 1990; Widström o.fl., 2011;
Widström o.fl., 1987). Þessi þekking er bæði
ný og gömul segir Odent (2003) og telur að
séu móðir og barn látin óáreitt eftir fæðinguna
þá verði brjóstagjöf sjálfkrafa. Hins vegar
hefur mæðrum verið kennt að brjóstagjöfin sé
þeirra mál og þær þurfi að læra „réttu“ hand-
tökin (Glover, 2007) og því er hætt við að bæði
þær og ljósmæður hafi ekki trú á að barnið
kunni þetta. Ég er sammála Inu May Gaskin
(2009) sem telur BN kenningu Colsons eitt
af því merkilegra sem rannsakað hefur verið í
sambandi við brjóstagjöf síðustu ár og telur að