Ljósmæðrablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 30

30 Ljósmæðrablaðið - desember 2011
Gæðaverkefni á Landspítala:
Fækkum 3. og 4. gráðu spangarrifum við fæðingar
Það er mikilvægt að fylgjast reglulega með
útkomuþáttum í klínísku starfi og reyna að
bæta útkomu þegar fyrir liggja upplýsingar
um aðferðir sem geta gagnast til þess. Þegar
skoðuð er tíðni 3. og 4. gráðu spangarrifa
á Landspítala kemur í ljós að hún er nú um
6%, en það er hærra en á hinum Norður-
löndunum. Í Noregi hefur náðst einstakur
árangur á 4 sjúkrahúsum í því að lækka tíðni
3. og 4. gráðu spangarrifa úr 4-5% niður í
1-2% með innleiðingu á breyttu vinnulagi við
fæðingar (Hals o.fl., 2010). Í ljósi hárrar tíðni
á Landspítala og góðs árangurs í Noregi var
ákveðið að hrinda af stað gæðaverkefni með
það að markmiði að fækka 3. og 4. gráðu
spangarrifum. Ákveðið var að fara í sams-
konar átak og farið var í Noregi og fá Norð-
menn til liðs við okkur. Undirbúningur verk-
efnisins hófst í janúar og þjálfun starfsfólks
hófst í lok október. Gæðaverkefnið felur í sér
að innleiða gamla aðferð sem víða var notuð
við barnsfæðingar á árum áður en hefur
smám saman lagst af á Norðurlöndunum,
nema í Finnlandi. Í þessari gömlu aðferð er
ákveðnum handtökum beitt sem gerir okkur
kleift að veita góðan stuðning við spöng
og koll, því er mikilvægt er að konan fæði
í stellingu sem gefur færi á að sjá og halda
við spöngina. Einnig er lögð áhersla á góð
samskipti milli þess sem tekur á móti barninu
og konunnar sem er að fæða til að hægt sé að
leiðbeina konunni með að hætta að rembast
þegar kollurinn er að fæðast. Handtökin
kannast margir við en hvernig þeim er beitt
og hvernig konunni er leiðbeint kann að vera
frábrugðið því sem við eigum að venjast.
Ætlunin er svo að mæla árangur af breyttu
vinnulagi og hvort hægt verði að ná svipuðum
árangri hér og í Noregi, þannig að verkefnið er
bæði gæðaverkefni og rannsókn. Enn fremur
verður skráning bætt í því skyni að hægt verði
að aðgreina betur 3. gráðu rifur, greina áhrif
einstakra þátta aðferðarinnar, áhrif líkams-
þyngdarstuðuls kvenna, áhrif fæðingarþyngdar
barna og áhrif fæðingarstellinga. Sá árangur
sem Hals o.fl. (2010) hafa náð í Noregi sýnir
að með innleiðingu á þessari gömlu aðferð má
lækka verulega tíðni alvarlegra spangarrifa.
Gera má ráð fyrir því að aðstæður á Land-
spítala séu líkar aðstæðum í Noregi nema
hvað meðalfæðingarþyngd barna á Íslandi
er heldur hærri eða um 3.800 g en um 3.500
g á þeim stöðum sem hafa innleitt handtökin
í Noregi. Miðað við sama fjölda fæðinga og
óbreytta tíðni spangarrifa má gera ráð fyrir að
150-170 konur hljóti slíkan skaða árlega, í stað
40-50 kvenna ef hægt væri að lækka tíðnina í
1,5%. Verkefnið hefur því mikla þýðingu fyrir
fæðandi konur því 30-50% kvenna sem fá
3. eða 4. gráðu rifur geta átt við langvarandi
vanda að stríða vegna þess, s.s. hægðaleka,
loftleka, truflun á kynlífi og andlega vanlíðan
(Hals o.fl., 2010; RCOG, 2007). Töluverð
fjárhagsleg hagræðing ætti að nást með því að
fækka 3. og 4. gráðu spangarrifum því slíkar
rifur krefjast viðgerðar í deyfingu eða svæfingu
á skurðstofu fljótlega eftir fæðingu og margar
konur þurfa frekari meðferð síðar á ævinni.
Verkefnið hófst í lok október og á
innleiðingu að vera lokið fyrir árslok 2011. Á
þessu tímabili munu allar ljósmæður og allir
læknar sem starfa við fæðingar á Landspítala
fá þjálfun í þeim handtökum sem reynst hafa
svo vel í Noregi og Finnlandi. Jouko Pirhonen
og Elisabeth Hals komu hingað til lands í lok
október til að koma verkefninu af stað. Jouko
er finnskur fæðingarlæknir sem hefur starfað
í Noregi og Elisabeth Hals er ljósmóðir sem
starfar í Lillehammer. Þau hafa bæði reynslu
af innleiðingu handtakanna í Noregi. Jouko
dvaldi hér í einn sólarhring og hélt fyrirlestra
fyrir ljósmæður og lækna en Elisabeth dvaldi
hér í 4 vikur og einbeitti sér að verklegri
þjálfun ljósmæðra og lækna. Stofnaður var
svokallaður spangarhópur sem samanstendur
af 6 ljósmæðrum af fæðingargangi, 3 ljós-
mæðrum úr Hreiðri og 2 fæðingarlæknum.
Þessi hópur fékk meiri þjálfun en aðrir og
fékk það hlutverk að halda kennslu og þjálfun
áfram eftir að Elisabeth snéri aftur til Noregs.
Undirrituð er verkefnisstjóri verkefnisins
en ég stunda nú sérfræðistarfsnám fyrir ljós-
mæður á Landspítala. Verkefnið nýtist vel
sem liður í því námi og fellur vel að mark-
miðum þess. Auk undirritaðrar vinna eftir-
farandi starfsmenn Landspítala að verkefninu:
Berglind Steffensen, fæðingar- og kven-
sjúkdómalæknir, Gróa Margrét Jónsdóttir, ljós-
móðir og gæðastjóri á Kvenna- og barnasviði
og Reynir Tómas Geirsson, prófessor/
yfirlæknir. Rannsóknin hefur fengið leyfi
Siðanefndar Landspítala og Persónuverndar.
Anna Sigríður Vernharðsdóttir
Heimildir
Hals, E., Øian, P., Pirhonen, T., Gissler, M., Hjelle, S.
Nilsen, E.B. ofl. (2010) A Multicenter Interventional
Program to Reduce the Incidence of Anal Sphincter
Tears. Obstetrics & Gynecology, 116(4), bls. 901-908.
Royal College of Obstetrician and Gynaecologists
(2007). The Management of Third and Fourth
Deegree Perineal tears. Green-top Guideline No. 29.
RCOG Press: London.
Jouko og Elisabeth sýna hvernig hægt er að nota handtökin við sogklukkufæðingu.