Ljósmæðrablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 10

10 Ljósmæðrablaðið - júní 2016
NIÐURSTÖÐUR
Íslenskum spurningalistum samnorrænu könnunarinnar svöruðu 94
feður. 29 þeirra voru að eignast sitt fyrsta barn en 65 þeirra áttu börn
fyrir. Af þeim sem áttu börn fyrir hafði mikill meirihluti feðranna
reynslu af sjúkrahúsfæðingu með fyrra barn eða börn, eða um 70%
þeirra. 97,8% voru í sambúð (ýmist kvæntir eða ekki), 60,7% höfðu
einhverja háskólamenntun og 88 gáfu upp fæðingarár og skiptist það
eins og sjá má á mynd 1.
Af þeim 94 sem taka þátt eru 65 sem svara opnu spurningunni um
reynslu af fæðingunni sem er hér greind í þemu. Sumir nota örfá orð
til að svara en aðrir koma með smásögur. Feðurnir tveir sem tekin
voru viðtöl við með fyrirbærafræðilegu aðferðinni áttu báðir barn/
börn fyrir og höfðu reynslu af sjúkrahúsfæðingu með þau. Þeir
voru báðir á aldrinum 30‒40 ára þegar heimafæðingin átti sér stað
og höfðu einhverja háskólamenntun. Bakgrunnsupplýsingar voru
ekki þekktar þegar haft var samband við þá, einungis að fæðingin
hefði átti sér stað á síðustu 6‒24 mánuðum og hvaða ljósmóðir var
viðstödd. Í viðtölunum kom fram að annar þeirra hafði svarað spurn-
ingalistanum en hinn hafði ekki gert það.
Meginþemað sem greint var er eftirfarandi: Heimafæðing er vel
ígrunduð ákvörðun verðandi foreldra sem leiðir til jákvæðrar upplif-
unar föður af fæðingarferlinu. Það skiptist í tvö yfirþemu sem eru
ígrunduð ákvarðanataka og frábær upplifun sem hafa hvort um sig
nokkur undirþemu (sjá mynd 2). Vísað er til þátttakenda með númeri
spurningalista (1‒65). Feðurnir sem lýsa reynslu sinni í djúpvið-
tölunum fá hér nöfnin Ari og Baldur sem eru ekki þeirra réttu nöfn.
Ígrunduð ákvarðanataka
Þegar feður eru beðnir um að lýsa reynslu sinni af heimafæðingu í
spurningalistanum virðast þeir horfa á það sem ferlið frá ákvörðun
og þar til fæðingin er afstaðin. Margir minnast á ákvörðunina, annað-
hvort ákvarðanatökuna eða að þetta hafi verið rétt ákvörðun (1, 8,
12, 13, 14, 22, 24, 28, 45). Sumir lýsa því hvernig þeir lásu bækur
eða vísindagreinar um fæðingarferlið og/eða öryggi heimafæðinga
(1, 12, 28). Ákvörðunin um heimafæðingu virðist hafa verið vel
ígrunduð sameiginleg ákvörðun beggja foreldra (1, 8, 12, 13, 14,
20, 28). Í upphafi voru þó ekki allir feður hrifnir af hugmyndinni
um heimafæðingu en aðrir höfðu frumkvæði að heimafæðingu. Einu
neikvæðu tilfinningarnar sem feður lýsa í skrifum sínum er að finna
hjá þeim sem voru smeykir við heimafæðingu til að byrja með en
þeir lýsa samt góðri upplifun af fæðingunni að henni afstaðinni. Einn
lýsir því að hann hafi verið neikvæður gagnvart heimafæðingu og
segist ávallt hafa verið stressaður við fæðingu barna sinna en heima
hafi hann verið rólegur og liðið vel (23).
Í viðtölunum lýstu Ari og Baldur því hvernig þeir hafi farið yfir
kosti og galla ásamt konu sinni. Ákvörðunin er tekin af yfirvegun og
er talin hluti af reynslunni af fæðingunni. Fjölmargir þættir koma inn
í ákvarðanatökuna en þeir horfa meðal annars til fræða um fæðingar
og leita sér upplýsinga hjá heilbrigðisstarfsmönnum og vinum auk
þess sem þeir byggja á fyrri reynslu. „Þegar farið var að vega og
meta kosti og galla þess að vera á sjúkrahúsi eða heima og eftir að
hafa þekkt sjúkrahúsið aðeins þá kom heimafæðingin sterkari inn“
(Baldur).
Fyrri reynsla af fæðingu
Margir feðurnir horfa til fyrri reynslu af fæðingum. Algengt er að
bera heimafæðinguna saman við fyrri sjúkrahúsfæðingar þegar þeir
lýsa reynslu sinni af heimafæðingunni en margir hafa fyrri reynslu
af sjúkrahúsfæðingu. Í samanburðinum leggja þeir áherslu á kosti
heimafæðingarinnar. Helst nefna þeir það að þekkja ljósmóðurina og
fá samfellda þjónustu í gegnum barneignarferlið, auk þess sem þeir
nefna kosti þess að vera í eigin umhverfi og þurfa ekki að ferðast
neitt í eða eftir fæðinguna (1, 3, 10, 11, 17, 21, 30, 36, 43, 53, 56, 60).
Þrátt fyrir að það komi ekki oft fram í textunum með beinum hætti
að fyrri reynsla hafi áhrif á ákvarðanatökuna er oft ýjað að því (5, 10,
11, 12, 17, 21, 30, 32, 36, 43, 46, 60). Aðeins einn nefnir galla við
heimafæðinguna í samanburði við sjúkrahúsfæðingu þar sem hann
nefnir að þrif eftir fæðingu lendi ekki á foreldrum á sjúkrahúsi (51).
Í viðtölunum kom fram að fyrri reynsla hefur mikil áhrif þegar
heimafæðing er ákveðin. Að hafa verið við fæðingu sem gengur vel
gerir það að verkum að þeir hafa trú á því að fæðingin geti gengið vel
og finnst þeir vita út í hvað þeir eru að fara. Slæm reynsla af fæðingu
á sjúkrahúsi, sérstaklega af vaktaskiptum, samskiptum og regluverki
innan stofnunar ýtir líka undir að heimafæðing sé valin.
Vilji til þess að hafa stjórn á ferlinu
Það að ráða því hver er viðstaddur fæðinguna og fá ekki einhvern
óvænt inn skiptir máli. Það að geta lýst óskum sínum varðandi
fæðinguna fyrirfram og treysta því að þær séu virtar án þess að þurfa
að rökræða þær í fæðingunni eru þættir sem feður hafa í huga við
ákvarðanatökuna (Ari og Baldur). Í innihaldsgreiningunni er þetta
ekki eins áberandi og í viðtölunum og fáir nota orðin að vera við
stjórn (22, 43) en margir lýsa þessu þó með öðrum orðum. Þeir
nefna endurtekið að hafa hlutina eftir eigin höfði og ráða hverjir eru
viðstaddir (1, 2, 4, 10, 12, 21, 22, 24, 32, 36, 43, 47, 56, 64).
Og eftir svona „discussionir“ með móðurinni um hvaða aðstæður gætu
skapast á sjúkrahúsinu. Hvað gæti haft neikvæð áhrif á hennar líðan og
svona. Fólk rápandi inn og út og þess háttar. Heima yrði mun auðveldara
að stjórna því öllu saman (Baldur).
Öryggi
Í textunum má endurtekið finna umræðu um öryggi í fæðingunni með
setningum eins og „ég var öruggur,“ „mér leið vel“ eða „á öruggum
stað.“ Feðurnir lýsa því hvernig þjóðfélagið horfir til sjúkrahúsa
Mynd 1. Fjöldi feðra sem tók þátt í samnorrænu könnuninni eftir fæðingarárum.
Mynd 2. Yfirlit yfir þemu.

Heimafæðing er vel ígrunduð ákvörðun verðandi foreldra sem
leiðir til jákvæðrar upplifunar föður af fæðingarferlinu
Ígrunduð
ákvarðanataka Frábær upplifun
Fyrri reynsla af
fæðingu
Vilji til þess að hafa
stjórn á ferlinu
Öryggi
Fordómar
samfélagsins
Virkir þátttakendur
Fjölskylduatburður
Traust á ljósmóður
og persónulegt
samband