Ljósmæðrablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 20

20 Ljósmæðrablaðið - júní 2016
Tilgangur þessarar greinar er að kynna fyrir ljósmæðrum grunn-
hugtök innan jákvæðar sálfræði og fjalla aðeins um þætti sem geta
hjálpað okkur að efla vellíðan í vinnu og í lífinu almennt.
Jákvæð sálfræði
Jákvæð sálfræði er nálgun innan sálfræðinnar sem kom fram skömmu
fyrir síðustu aldamót þegar Martin Seligman var formaður ameríska
sálfræðingafélagsins. Hann lagði til að áhersla yrði lögð á að rann-
saka með vísindalegum hætti það sem gengur vel hjá fólki í lífinu og
eykur vellíðan. Áherslan innan sálfræðinnar hafði frá stríðslokum og
fram að þeim tíma verið meiri á að skoða þá kvilla sem hrjáðu mann-
inn og hvernig hægt væri að lækna þá á kostnað þess sem vel gekk.
Markmiðið með jákvæðri sálfræði er ekki að velta úr sessi eða koma
í staðinn fyrir þá athygli sem sjúkdómafræði hefur fengið heldur að
víkka sviðið og skoða einnig hvað einkenni og leiði til heilbrigðs, vel
starfandi einstaklings (Peterson, 2006).
Rannsóknarefni jákvæðrar sálfræði eru fjölbreytt og má þar nefna
vellíðan, hamingju, bjartsýni og persónulegan þroska. Vellíðan er
yfirhugtak innan jákvæðu sálfræðinnar og er skilgreint sem það að
líða vel og vera virkur í leik og starfi. Til að auka vellíðan er t.d.
unnið út frá eflingu styrkleika, þakklæti, hamingju, flæði og hugar-
fari og almennri vitund um hvernig hægt er að hámarka lífsgæði sín
með eigin hegðun, áreynslu, viðhorfum og með jákvæðum inngripum
(Heffron og Boniwell, 2011).
Hamingja og vellíðan
Hamingja er hugtak sem er mikið rannsakað og er óumdeilt að
hamingja skiptir fólk miklu máli. Hamingjan er einstaklingsbundin
og því ekki til nein uppskrift að hamingju sem gildir fyrir alla. Árið
1984 skilgreindi Ruut Veenhoven hamingju sem upplifun okkar af
því hvernig við metum líf okkar þegar á heildina er litið og er sú skil-
greining oft notuð (Veenhoven, 2012). Vellíðan á við um það þegar
lífið gengur vel. Það er sambland af því að líða vel og að vera vel
starfhæfur. Vellíðan felur ekki endilega í sér að einstaklingur sé alltaf
glaður heldur líka að sársaukafull upplifun og tilfinningar, svo sem
vonbrigði, mistök og sorg, séu eðlilegur hluti lífsins. Að vera fær um
að takast á við slíkar tilfinningar er mikilvægt fyrir vellíðan til lengri
tíma og til að þroskast og dafna. Að líða vel felur í sér að upplifa
tilfinningar eins og ánægju, áhuga, skuldbindingu, sjálfstraust og
væntumþykju. Að vera starfhæfur eða virkur felur í sér að þroska
hæfileika sína, að hafa stjórn á lífi sínu, að finna lífi sínu tilgang og
að eiga í jákvæðum samskiptum (Huppert, 2009).
Það er er gott fyrir einstaklingana og samfélagið að þar sé almennt
mikil vellíðan. Vellíðan einstaklingsins tengist öðrum jákvæðum
þáttum, svo sem getu til náms, framleiðni og sköpun, félagsfærni,
góðum samböndum, hjálpsemi, góðri heilsu og lífslíkum (Huppert
og So, 2013).
Vellíðan í vinnu
Áhersla á vellíðan í vinnu er mikilvæg, ekki síst þar sem flestir eyða
stórum hluta fullorðinsáranna á vinnustaðnum og jákvætt vinnuum-
hverfi er mikilvægt fyrir heilsu og hamingju fólks. Það að upplifa
vellíðan á vinnustað hefur mikið um það að segja hvort einstaklingur
nái að sinna starfi sínu eins vel og mögulegt er. Rannsóknir hafa leitt
í ljós að þeir sem starfa innan heilbrigðisþjónustunnar og upplifa
streitu í starfi eiga á hættu að þróa með sér einkenni kulnunar, enda
eru tilfinningatengsl við skjólstæðinga oft mikil (Leinweber og
Rowe, 2010, Steinunn Hrafnsdóttir og Anna Rós Jóhannesdóttir,
2006). Að annast einstaklinga sem hafa orðið fyrir áföllum, sárs-
auka eða áverkum getur leitt til áfallastreituviðbragða hjá starfsfólki.
Það getur haft áhrif á getu þeirra til að sinna starfinu eins og best
væri. Mikilvægt er að gera sér grein fyrir möguleikanum á afleiddri
Vellíðan í vinnu, hvað getum
við gert til að efla hana?
F R Æ Ð S L U G R E I N
Stefanía Guðmundsdóttir
Ljósmóðir á Landspítala