Ljósmæðrablaðið - 01.06.2016, Blaðsíða 30

30 Ljósmæðrablaðið - júní 2016
11‒22 klst. á meðan helmingunartími fullorðinna er einungis 3‒4
klst. Þannig að útskilnaður lyfsins úr plasma hjá nýburum er um
þriðjungi hægari en hjá fullorðnum [10]. Próteinbinding lyfsins er
um 52% í nýburum en 60‒80% í fullorðnum, svo mun meira magn
er af virku (fríu) lyfi í blóði nýbura. Þetta þýðir að sami blóðstyrkur
hefur mun meiri áhrif í nýburum en í fullorðnum og því má búast
við meiri virkni í heila, meiri öndunarbælingu o.fl. hjá nýburum.
Petidín kemst greiðlega yfir fylgju eða um 70‒90% [8, 10].
Umbrot ópíóíða fer að mestu fram í lifur þar sem sum niður-
brotsefnin eru virk þegar önnur hafa enga virkni. Sem dæmi mynd-
ast morfín-6-glúkúroníð þegar morfín brotnar niður en það er mun
virkara en morfínið sjálft, en þegar petidín brotnar niður myndast
óvirkt norpetidín [2, 8, 11].
ÁVINNINGUR OG AUKAVERKANIR HJÁ MÓÐUR
Sársaukinn sem móðir upplifir þegar hún fæðir barn er óumdeildur,
en það er afar persónubundið hvernig þær skynja þennan sársauka
[4]. Margar konur kjósa að fá einhvers konar verkjastillingu á
meðan fæðingu stendur eins og mænudeyfingu eða jafnvel kröft-
uga verkjadeyfingu með ópíóíðum. Helsti ávinningurinn við að
nota ópíóíða er að þeir slá fljótt og vel á sársaukann án þess skerða
meðvitund konunnar [2]. Samkvæmt samantekt sem Ullman og
félagar unnu árið 2011 á mörgum rannsóknum kemur fram að
einungis minni hluti kvenna töldu verkjastillingu góða eða full-
komna með ópíóíðum. Helstu aukaverkanir voru ógleði, uppköst
og sljóleiki, en marktækt fleiri konur í þeim hópi sem fékk petidín
létu vita að þær finndu fyrir sljóleika [4].
ÁHRIF Á NÝBURA
Eins og áður hefur komið fram flytjast ópíóíðar yfir fylgju og má
áætla að það taki nýburann allt að 3‒6 sólarhringa að losa sig við
petidín og niðurbrotsefni þess úr líkama sínum [12]. Mikilvægt er
að mæður sem fá petidín séu tengdar við hjartsláttarrita sem fylgist
með hjartslætti barnsins, þar sem að hann á það til að detta niður
eða verða óreglulegur vegna lyfsins [13].
Önnur áhrif sem nýburar geta orðið fyrir eru öndunarbæling og
lægri APGAR einkunn [3, 14, 15]. Þó magn af ópíóíðum sé aðeins
minna í blóði nýbura en móður, þá er mun meira magn af virku
(fríu) lyfi í blóði nýburans vegna próteinbindingar og því geta áhrif
lyfsins verið meiri en hjá móður. Síðan virkar lyfið mun lengur í
nýburanum en móður og þeir því líklegri til að verða fyrir óæski-
legum áhrifum sökum lyfjagjafarinnar [16].
ÁHRIF Á BRJÓSTAGJÖF
Fáar rannsóknir hafa tekið fyrir áhrif ópíóíða sem notaðir voru við
fæðingu, á brjóstagjöf. Í einni rannsókn sem gerð var í Svíþjóð
1997 voru áhrif petidíns á brjóstagjöf skoðuð og sýndi hún að það
voru tengsl á milli verkjastillingar móður með peditíni og tíma að
fæðingu [14, 17]. Einnig hefur verið sýnt fram á að ópíóíðar hafa
áhrif á sogþörf og hve fljótt nýburinn sækir í brjóstið. Þeir nýburar
sem höfðu hæstu blóðgildin (sýni tekin úr naflastreng) voru með
minni sogþörf og voru lengur að taka brjóst [14]. Tíminn skipti
einnig máli en því lengri tími sem leið frá síðustu lyfjagjöf uns
barnið fæddist því fljótari virtust þau taka brjóst. Ein af ástæðunum
er að petidín er mjög fituleysanlegt og á því greiða leið beint inn í
miðtaugakerfið og hefur slævandi áhrif á mikið af þeirri starfsemi
sem þar fer fram [14].
LOKAORÐ
Eins og fram hefur komið er notkun ópíóíða í fæðingu umdeild og
ekki að ástæðulausu. En ef rétt er farið að gjöf ópíóíða og eftir-
fylgni er góð, þá er hægt að lágmarka áhættuna fyrir nýburann
ásamt því að ná sem mestum ávinningi fyrir móðurina. Almenna
reglan ætti samt að vera að mæla frekar með notkun annarrar
verkjastillingar, ef hægt er, og nota ópíóíða einungis í brýnustu
nauðsyn. Passa þarf að lyfjagjöf sé í lágmarki til að minnka óæski-
leg áhrif á litla krílið.
HEIMILDIR
1. Wang, K., Cao, L., Deng, Q., Sun, L. Q., Gu, T. Y., Song, J., & Qi, D. Y. (2014). The
effects of epidural/spinal opioids in labour analgesia on neonatal outcomes: a meta-
analysis of randomized controlled trials. Can J Anaesth, 61(8), 695‒709.
2. Anderson, D. (2011). A review of systemic opioids commonly used for labor pain
relief. J Midwifery Womens Health, 56(3), 222‒239.
3. Hilmarsdóttir, L. Ó. (2010). Verkjameðferð í fæðingu með lyfjum. ljosmodir.is:
Ljósmæðrafélag Íslands.
4. Ullman, R., Smith, L. A., Burns, E., Mori, R., & Dowswell, T. (2010). Parenteral
opioids for maternal pain relief in labour. Cochrane Database Syst Rev. (9),
CD007396.
5. Lowe, N. K. (1991). Critical predictors of sensory and affective pain during four
phases of labor. Journal of Psychocomatic Obstetrics & Gynecology, 12(13),
193‒208.
6. Terrie, Y. C. (2011). An Overview of Opioids. Pharmacy Times.
7. eMC. (2014). Pethidine Injection BP 50mg/ml. from eMC https://www.medicines.
org.uk/emc/medicine/22031#PHARMACODYNAMIC_PROPS
8. Sérlyfjaskrá. Pethidine BP. http://serlyfjaskra.is/FileRepos/cf3b00e4-c6fe-df11-
a1f6-0016e6045f8e%5CSPC-Pethidine%2520BP.doc.pdf
9. WHO. (1989). WHO Model Prescribing Information: Drugs Used in Anaesthesia.
from http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Jh2929e/7.2.html
10. Olkkola, K. T., Hamunen, K., & Maunuksela, EL. (2012). Clinical
Pharmacokinetics and Pharmacodynamics of Opioid Analgesics in Infants and
Children. Clinical Pharmacokinetics, 28(5), 385‒404.
11. Smith, H. S. (2009). Opioid Metabolism. Mayo Clinic Proceedings, 84(7), 613‒624.
12. Hogg, M. I., Wiener, P. C., Rosen, M., & Mapleson, W. W. (1977). Urinary
excretion and metabolism of pethidine and norpethidine in the newborn. Br J
Anaesth, 49(9), 891‒899.
13. Sekhavat, L., & Behdad, S. (2009). The Effects of Meperidine Analgesia during
Labor on Fetal Heart Rate. Int J Biomed Sci, 5(1), 59‒62.
14. Nissen, E., Widstrom, A. M., Lilja, G., Matthiesen, A. S., Uvnas-Moberg, K.,
Jacobsson, G., & Boreus, L. O. (1997). Effects of routinely given pethidine during
labour on infants’ developing breastfeeding behaviour. Effects of dose-delivery time
interval and various concentrations of pethidine/norpethidine in cord plasma. Acta
Paediatr, 86(2), 201‒208.
15. Volikas, I., Butwick, A., Wilkinson, C., Pleming, A., & Nicholson, G. (2005).
Maternal and neonatal side-effects of remifentanil patient-controlled analgesia in
labour. Br J Anaesth, 95(4), 504‒509.
16. Olkkola, K. T., Hamunen, K., & Maunuksela, E. L. (1995). Clinical
pharmacokinetics and pharmacodynamics of opioid analgesics in infants and
children. Clin Pharmacokinet, 28(5), 385‒404.
17. Jones, L., Othman, M., Dowswell, T., Alfirevic, Z., Gates, S., Newburn, M., . .
. Neilson, J. P. (2012). Pain management for women in labour: an overview of
systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev, 3, CD009234.