Ljósmæðrablaðið - 01.12.2016, Qupperneq 9

9Ljósmæðrablaðið - desember 2016
F R Æ Ð S L U G R E I N
INNGANGUR
Breytingar hafa orðið á barneignarþjónustu víðsvegar um heiminn
og er Ísland ekki þar undanskilið. Lokanir fæðingardeilda á lands-
byggðinni hafa leitt til miðstýringar og nú í dag eru flestar fæðingar
hérlendis á tveimur stærstu sjúkrahúsum landsins eða um 76% á
Landspítalanum í Reykjavík og 9,5% á Sjúkrahúsinu á Akureyri.
Þessi þróun hefur leitt til skerðingar á þjónustu við þær konur sem
kjósa að búa á landsbyggðinni og því mikilvægt að skoða hvernig
ljósmæðraþjónustu á landsbyggðinni er háttað, ræða mikilvægi
hennar og hvernig hægt er að varðveita hana og efla.
Í þessari grein, sem byggir á lokaverkefni í ljósmóðurfræði vorið
2016, er fjallað um þjónustu ljósmæðra á landsbyggðinni með
áherslu á hvert mikilvægi ljósmæðraþjónustu er og upplifun ljós-
mæðra af því að starfa þar, leiðbeinandi minn var Ólöf Ásta Ólafs-
dóttir. Tekið var viðtal við Önnu Maríu Oddsdóttur, ljósmóður á
Sauðárkróki, til að kynnast starfi hennar þar og aðstæðum á Norð-
urlandi.
Breytingar á barneignarþjónustu
Í fæðingarskrá kvennadeildar Landspítalans frá árinu 2013 má sjá
hvernig þróun á fækkun fæðingarstaða hefur verið síðastliðin ár. Á
árunum 2004‒2013 hefur fæðingarstöðum fækkað úr 20 niður í átta
(fyrir utan tvo staði þar sem barn fæddist óvænt). Ef skoðaðar eru
skýrslur sem sýna tölur lengra aftur í tímann eða til ársins 1997 má
sjá að þá voru fæðingarstaðir 17 á landinu, samanborið við átta árið
2013 og ef litið er á tölur frá Norðurlandi má sjá að á Sauðárkróki
fæddust 44 börn árið 1997 og á Húsavík 43 börn (velferðarráðuneytið,
2012). Í dag eru hins vegar ekki áætlaðar fæðingar á þessum stöðum
(Ragnheiður I. Bjarnadóttir o.fl., 2014). Vegna breytinga á umsvifi
barneignarþjónustunnar á Norðurlandi síðastliðin ár hefur þjónustan
færst að miklu leyti til fæðingardeildarinnar á Sjúkrahúsinu á Akur-
eyri. Rúmlega þriðjungur kvenna sem fæða barn sitt á Akureyri eru
búsettar á staðnum en aðrar þurfa að keyra mislangar vegalengdir.
Til að mynda er fjarlægðin frá Þórshöfn til Akureyrar um 235 kíló-
metrar. Yfir vetrartímann þekkist það að konur þurfi að koma til Akur-
eyrar einhverjum dögum fyrir settan dag og bíða eftir því að fara af
stað í fæðingu. Þetta getur haft í för mikið sér töluverða röskun á lífi
þeirra og fjölskyldu. Mikið óöryggi getur einnig fylgt þessari óvissu
og ferðalögum þar sem erfitt er að vita hvenær rétti tíminn sé til að
leggja af stað (Guðlaug Einarsdóttir o.fl., 2010). Anna María Odds-
dóttir kom inn á þennan þátt í viðtalinu sem tekið var við hana. Hún
greinir frá upplifun sinni af ósætti margra kvenna við að geta ekki fætt
í sinni heimabyggð, þá sérstaklega fjölbyrjur sem hafa fætt eðlilega
áður. Hún skynjar mikið óöryggi hjá foreldrum, annars vegar að ekki
sé starfandi ljósmóðir á vakt í þeirra heimabyggð og að þurfa að keyra
langar vegalengdir, til dæmis ef kona er í fæðingu. Hún segist finna
þetta sérstaklega yfir vetrartímann þegar ekki er alltaf hægt að treysta
á veður og færð og heiðin sem þarf að fara yfir er jafnvel lokuð. Þetta
eru meðal annars ástæður fyrir því að mikilvægt sé að viðhalda ljós-
móðurþjónustu í heimabyggð fyrir öryggi móður og barns.
Heilbrigðisstofnun Norðurlands sinnir heilsugæsluþjónustu,
sjúkrahúsþjónustu og öldrunarþjónustu en sameining heilbrigðis-
stofnana á Norðurlandi (annarra en Sjúkrahússins á Akureyri og
nokkur hjúkrunar- og dvalarheimili) átti sér stað í október 2014.
Þær stofnanir sem tilheyra nú Heilbrigðisstofnun Norðurlands eru
Heilbrigðisstofnun Þingeyinga á Húsavík, Heilsugæslan á Akureyri,
Ljósmæðraþjónusta á
landsbyggðinni
Mikilvægi þjónustunnar og upplifun ljósmæðra af því að starfa þar
Heiður Sif Heiðarsdóttir
Ljósmóðir á Sjúkrahúsinu á Akureyri