Ljósmæðrablaðið - 01.12.2016, Blaðsíða 23

23Ljósmæðrablaðið - desember 2016
bil í heilbrigðisþjónustu á milli fátækra og ríkra og síðast en ekki síst
stórhættulegar afleiðingar fyrir mæður og fjölskyldur.
Bakgrunnur fæðingarsögu
Filippseyjar eru þróunarland með 100 milljónir íbúa og 25 milljónir
þeirra eru konur á milli 15 og 49 ára. Félagslegar, fjárhagslegar og
landfræðilegar hindranir skapa bil í heilbrigðisþjónustu á milli þeirra
fátæku og ríku. Samkvæmt Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni er Maternal
Mortality Rate (MMR) 120 á hverjar 100.000 fæðingar og dánartíðni
mæðra í fæðingu var 3.000 árið 2013 (WHO, 2013). Helstu dánar-
orsakir mæðra eru ómeðhöndlaður háþrýstingur og blæðing eftir
fæðingu. Allt að 83,9% kvenna í æðri stéttinni eignast börn á spítölum
í samanburði við 13,0% kvenna í lægstu stéttinni. Læknar, hjúkrunar-
fræðingar eða ljósmæður eru viðstödd í 94% fæðinga hjá konum í
æðri stéttinni, en aðeins 25,7% fæðinga hjá konum í lægstu stéttinni
(Romualdez o.fl., 2011). Ófaglærðar yfirsetukonur sinna konum í
heimafæðingu og skortur er á þekkingu og þjálfun sem ýtir undir háa
dánartíðni mæðra í fæðingu. Einungis 70% mæðra fá þjónustu eftir
fæðingu (Rogan og Olvena, 2004). Rómversk-kaþólska kirkjan er ríkj-
andi á Filippseyjum og er á móti getnaðarvörnum og fóstureyðingum
(Þorbjörg Guðmundsdóttir og Vilborg Ingólfsdóttir, 2001). Áratugum
saman hefur ríkisstjórnin barist við að lækka dánartíðni mæðra í barns-
fæðingum á Filippseyjum, en illa hefur gengið.
Eftirfarandi er fæðingarsaga ömmu minnar sem var 24 ára þegar hún
og afi laumuðust til þess að gifta sig. Hún var hárgreiðslukona og afi
minn vann sem sölumaður. Þau bjuggu í Manila, höfuðborg Filipps-
eyja, og áttu von á fyrsta barninu árið 1950. Í dag er hún 89 ára og býr
í San Francisco, Kaliforníu í Bandaríkjunum. Hún á fjögur uppkomin
börn, níu barnabörn og tíu langömmubörn.
Fæðingarsagan
Strax eftir að við laumuðumst á brott varð ég ólétt. Getnaðarvarnir
voru ekki til. Alla meðgönguna var ég hrædd við að fæða barnið mitt.
Ég var búin að heyra hræðilegar fæðingarsögur vinkvenna minna.
Ester vinkona mín missti sjónina og Anna Maria önnur vinkona mín
missti mikið blóð og dó við að fæða barnið heima hjá sér. Í gamla
daga á Filippseyjum þegar konur eignuðust börn í heimahúsi voru ekki
faglærðar ljósmæður á staðnum heldur ómenntaðar konur sem voru
með einhverskonar reynslu. Oft gengu heimafæðingar mjög illa og þess
vegna ákvað ég að fæða á spítala. Ég var líka mjög hrædd við verkina
sem fylgdu barnsfæðingum. Ég var alls ekki tilbúin þegar þeir byrj-
uðu. Maðurinn minn var í vinnunni á skrifstofu, þannig að mamma mín
fór með mér upp á ríkisspítalann. Ég var í stofu með 9 öðrum óléttum
konum. Einkastofur voru ekki í boði á ríkisspítölum, bara á einka-
reknum spítölum. Stofan var þéttskipuð og ég var lafandi hrædd. Verk-
urinn var óbærilegur og ég hélt að ég mundi deyja. Ég hugsaði: Hvað
ef eitthvað fer úrskeiðis? Maður veit aldrei hvað getur komið fyrir en
ég var mjög dugleg að fara með bænir.
Þegar barnið mitt var tilbúið að koma í heiminn var ég færð í
fæðingarstofuna. Ég var mjög hrædd og kvíðin. Ljósmóðirin var
mjög góð í að leiðbeina mér við fæðinguna. Hún sagði mér hvernig
og hvenær ég átti að ýta. Það var rosalega sárt og verkjalyf voru
ekki í boði. Eftir fæðinguna var ég færð aftur í 10 manna stofuna og
þar þurfti ég að vera í þrjá daga. Ég fékk litla sem enga aðstoð eftir
fæðinguna þar sem ljósmæðurnar voru alltaf uppteknar. Ég var svo
heppin að allt gekk vel og barnið var heilbrigt. Ég hugsaði að ég gæti
ekki gert þetta aftur, en þar sem það var ekki hægt að fá getnaðarvarnir
í þá daga, gátu hlutirnir gerst aftur ef ekki var að gáð. Ár eftir ár var
ég hrædd við að verða ólétt. Það eru ekki nema tvö ár á milli barnanna
minna og ég á fjögur börn. Loksins kom pillan eftir ég eignaðist fjórða
og síðasta barnið mitt. Ef ég hefði ekki fengið getnaðarvarnir mundi ég
vera í sömu sporum og eldri systir mín sem eignaðist tíu börn.
Umræða
Þessi fæðingarsaga er dæmigerð og lýsandi fyrir veikburða
heilbrigðiskerfi sem er víða til, með háa dánartíðni mæðra og barna.
Gæði þjónustunnar er ábótavant sökum takmarkaðs fjármagns og
menntaðs heilbrigðisstarfsfólks, skorts á pólitískum vilja og ófullnægj-
andi langtíma áætlunum (Rasanathan o.fl., 2014).
Viðtalið sem var tekið einkenndist af hræðslu og ótta. Það var
augljóst að amma átti erfitt með að segja frá fæðingarsögu sinni vegna
neikvæðra minninga. Af hverju voru svo margar filippseyskar konur
hræddar við barnsfæðingar? Hvaða áhrif hefur stofnanaleg nálgun
þjónustunnar? Fæðingarótti er víða algengur og er mikið áhyggju-
efni. Rannsóknir sýna að margir þættir ýta undir fæðingarótta, eins
og neikvæðar fæðingarsögur og neikvæð reynsla konunnar (Tsui o.fl.,
2006).
Dánartíðni mæðra við fæðingu er há á Filippseyjum og ein helsta
orsök er sú að ófaglærðar yfirsetukonur sinna fátækum konum í
fæðingum. Skortur á þekkingu og markvissri þjálfun getur leitt til vand-
kvæða í heimafæðingu eða jafnvel dauða mæðra. Til að bæta þjónustu
og auka öryggi þarf betri aðgang að mæðravernd og faglærðum ljós-
mæðrum. Einnig þarf að eiga sér stað skjót áhættugreining (Buowari,
2012). Faglegt og menntað heilbrigðisstarfsfólk er lykillinn að því
að bjarga mannslífum og er mikilvægur þáttur í að lækka dánartíðni
mæðra við fæðingu. Fátækustu konurnar eru ólíklegastar til að fá slíka
umönnun, vegna þess að þær eru líklegri en efnaðar konur til að fæða
heima án faglegrar aðstoðar (Singh o.fl., 2008).
Konur höfðu enga stjórn á aðstæðum sínum á 5. áratugnum á
Filippseyjum. Á þessum tíma voru getnaðarvarnir og fóstureyðingar
bannaðar. Konur höfðu ekkert um það að segja þegar kom að ákvörðun
sem sneri að lífi þeirra og velferð. Í nútímasamfélagi Filippseyja hefur
Brjóstagjöf á sængurlegurdeild á Filippseyjum.