Framsókn : bændablað - samvinnublað - 14.09.1935, Side 1

Reykjavík, laugardaginn 14. september 1935.
íslenskir bændur
og danskir
í síðasta blaði var sagt nokk-
uð frá hinni örðugu fjárhagsaf-
komu landhúnaðarins í Dan-
mörku og orsökunum til henn-
ar.
Jafnhliða var sagt nokkuð frá
viðleitni hændanna og samtök-
um til að fá rétt bóndans við-
urkendan af ríkisvaldinu á horð
við rétt kaupstaðabúans.
Það er hert, að margt er líkt
um orsakirnar til hins örðuga
hags landbúnaðarins i Dan-
mörku og hjá oss íslendingum.
Upphaf kreppunnar.
Gengishækkun varð til þess i
báðum löndunum að raska
nauðsynlegu jafnvægi á tekjum
og gjöldum landhúnaðarins og
var þannig upptök núverandi
landbúnaðarkreppu.
Hækkun gengisskráningar er
jafnan til íþyngingar atvinnu-
vegunum, sem starfa með láns-
fé og selja framleiðsluvörur sín-
ar til útlanda.
Aftur er hún til hagsmuna
fjáreigendum (sparifjár og
annars lánsfjár) og þeim, sem
taka kaup, hvort sem er hjá at-
vinnurekendum eða af opinheru
fé.
Gengishækkunin kom land-
búnaðinum því tilbyrði á tvenn-
an hátt:
Annarsvegar þyngdust fastar
skuldir bænda.
Hinsvegar varð hún til verð-
lækkunar á söluafurðum land-
búnaðarins.
Samvinr.a
bænda og socialista.
Hvorumiveggja, isl. bændum
og dönskum kom það í hug að
reyna stjórnmálasamband við
Socialista, til þess að skapa hf-
vænlegan búrekstur. Hvorugum
hefir reynst sú samvinna við-
hlýtandi til viðunandi árangurs.
Eins og dönsku bændurnir virð-
ast hafa verið meira einhuga
um að reyna fast stjómmála-
samband við Socialistana, eins
virðast þeir hafa verið meira
einhuga og fyrri til að skilja
það, að það varð þeim lítil
heillaþúfa og fyrri til að taka
gilda reynzluna um fánýti þess
fyrir sín mál. Nokkur hluti ísl.
bænda virðist ýmist beint
treysta á úrræði socialismans i
þjóðmálunum eða þá a. m. k.
á forsjá þeirra um mál landbún-
aðarins. — Annar hluti bænd-
anna virðist treysta á forsjá
kaupstaðaborgaranna. — Þriðji
hlutinn stendur á sama grund-
velli og dönsku bændurnir hafa
nú upp tekið, — hyggst að
treysta á einhug bænda og
sjálfstæð samtök og forgöngu
fyrir málum landbúnaðarins.
Má vænta þess, að sannfæring
bænda vakni óðum fyrir því, að
fjármálalegt jafnrétti þeirra
við aðra ríkisborgara verður
ekki viðurkennt svo lengi sem
þeir sjálfir áræða ekki að
treysta sjálfum sér, heldur
síanda dreifðir og sundurlyndir
og binda sig til fylgis við borg-
araflokkinn eða verklýðsflokk-
inn í kaupstöðunum.
Sjálfsvörn.
Þó að bændur taki það til
ráðs, að treysta sjálfum sér og
standa saman, frekar en að
treysta forræði annara og
standa dreifðir og sundurlynd-
ir, þá er það ekki annað en
nauðsynleg og réttmæt sjálfs-
vöm frá þeirra hendi. Það getur
elrki með réttu skoðast sem
upptök að sérstökum áróðri á
aðrar stéttir þjóðfélagsins, þar
sem einmitt stéttirnar í kaup-
stöðunum, borgaramir , og
verkamennirnir, hafa orðið
fyrri til slikra samtaka um sin
hagsmunamál.
Kröfur bænda.
Meginkrafa bændanna dönsku
er sú, að þeir fái framleiðslu-
verð fyrir vömr landbúnaðar-
ins. Og þeir benda á höfuðleið-
irnar til þess: Réttláta skrán-
ingu á gengi þess gjaldeyris
sem fæst fyrir danskar land-
búnaðarafurðir erlendis, eða
aðrar ráðstafanir, sem komið
gæti landbúnaðinum að sömu
notum. Auk þess benda þeir á
betri hagnýting innanlands-
markaðsins, og jafnrétti um
stuðning rikisvaldsins á borð
við aðrar atvinnugreinar.
Líkar kröfur hafa bændurnir
íslensku gert fyrir hönd land-
búnaðarins. Framleiðsluverð er
meginkrafan. Búnaðarþingið í
vetur gerði einróma þessa
kröfu fyrir landbúnaðarins
hönd. (
Krafa bændanna íslensku er
engin ósanngimiskrafa, hún er
blátt áfram lífsnauðsyn. Hún er
ekki krafa bændanna einna
heldur allra þeirra sem viður-
kenna hina almennu og hina
sérstöku þýðingu landbúnaðar-
ins fvrir þjóðarbúskapinn og
fyrir þjóðlífið.
Um réttmæti þessarar kröfu
er nú bændunum samt neitað
af núverandi valdhöfum og
stjórn hinna vinnandi stétta,
sem svo kalla sig. Skilningsleysi
valdhafanna er svo hatramlegt,
að þeir synja réttmæti þeirrar
hugsunar, að bændur fái fram-
j leiðsluverð fyrir söluafurðir bú-
anna. Söluumráðin yfir land-
búnaðarvörunum eru af bænd-
unum tekin án skilnings á því,
að slíkri ráðstöfun hlýtur að
fylgja afdráttarlaus siðferðisleg
ábyrgð um það, að sjá bændun-
um fyrir fullu framleiðsluverði.
Einna raunalegast við það
ófremdarástand landbúnaðarins
(og revndar á fleiri sviðum
þjóðarbúskaparins),sem nú rík-
ir, er það, að stór hluti bænd-
anna sjálfra skuli vera svo
blindur og metnaðarsljór fyrir
sig og sina stétt, að láta tilleið-
ast að fylgja því pólitíska valdi,
sem þannig misbeitir forræði
sínu fyrir málum landbúnaðar-
ins.
Bændur mega vita það af
eldri og yngri reynzlu, hér á
landi, sem í öðrum löndum, að
þeim verður aldrei viðunanlega
ágengt um sín hagsmunamál
fyr en þeir sýna það, að þeim er
full alvara, með því að standa
saman óháðir og einhuga, og
treysta betur eigin forsjá i sín-
' um málum en annara.
Vöxtnr
Reykjavíkurhæjar.
I nýútkomnum hagtíSindum er
skýrsla um fólksfjölgun i Reykja-
víkurbæ og einstökum hlutum
hans síðustu fimm árin. Hefir
íbúatala Reykjavíkur þessi ár ver-
iS sem hér segir:
AriS 1930
— 1931
— 1932 30565
— 1933 •
— 1934 32974
Hefir mannfjöldinn í bænum
þannig aukist um 17.5% frá haust-
inu 1930 til haustsins 1934, mest
áriS 1932 eSa 6%. Þess ber aS
gæta aS áriS 1932 var Skildinga-
nes innlimaS í bæinn og þar voru
áriS 1934 1002 íbúar. Sé þaS ekki
taliS meS, hefir mannfjöldidnn í
bænum vaxiS um 14% á þessum
fjórum árum.
Ingibjörg
Árnadöttir
og Hofsheimilið.
Ingibjörg Árnadóttir hús-
freyja á Hofi á Fellum andaðist,
eftir stutta legu, af kláðaeitrun
í hendi 26. júní síðasliðinn.
Hún var fædd 12. febr. 1869.
Foreldar hennar voru Arni
óðalsbóndi Jónsson á Finnsstöð-
um og kona hans, Sigurveig
Guttormsdóttir. Ingibjörg flutt-
ist að Hofi 1891, giptist eftir-
lifandi manni sínum, Birni
Jónssyni, 11. sept. 1892. Ingi-
björg var ein af þessum prúðu
konum, sem betur fer að eru á
íslandi margar. Hún var ávallt
hógvær en þó nokkuð þéttleg í
viðmóti sem faðir hennar.
Saga Hofsheimilisins er svo
jafnt spunnin um meira en 100
ár, að mér þykir rétt að geta
hennar nokkuð. Björn Bjarna-
son ólst upp á Hafrafelli með
foreldrum sínum, en fluttist
með föður sínum og einhverju
af systkinum sínum frá Hrafn-
kelsstöðum að Hofi, og hóf þar
búskap á árunum 1810—1820.
Rétt eftir 1820 giptist Björn
konu er Vilborg hét. Var þá
rausnarhóf og kveðin um vísa
er Iengi var á vöimm manna og
sungin. Þeir sj'nir Björns, er
náðu fullorðins aldri, lögðu ekki
stund á búskap, dætur hans 2
fluttust ekkjur vestur um haf
með börnum sínum. Vilborg
kona Bjöms dó laust fyrir
1850. Björn kvæntist aftur Guð-
finnu Björnsdóttur, konu mjög
vel látinni og dugandi. Björn
var dugnaðar maður og einn af
bústólpum sveitarinnar. I sveit-
arbrag um Fellin var þessi visa
um Björn:
Býr á Hofi bragna lofi meður,
Björn þó taki bakkus inn,
bóndans vakir áhuginn.
1860 dó Bjöm. Bjó ekkjan,
Guðfinna, áfram. Var vinnu-
maður hennar, Jón Rafnsson,
fyrir búinu með henni og gipt-
ust þau síðar. Eignuðust þau 2
sonu: Björn fæddur 1864 og
Gunnar f. 1866. Enn hélst bú-
sældin, gestrisnin og hjálpsem-
in. Jón dó vorið 1890, en Guð-
finna vorið 1891. Kom þá bæði
jörð og bú að mestu í hlut
bræðranna, en systur áttu þeir
er Vilborg hét, af fyrra hjóna-
bandi Guðfinnu; og er nú á
Hofi uppeldisdóttir Björns, en
dótturdóttur Vilborgar og er
þar ekki annar afkomandi
Björns Björnssonar.
Þegar foreldrar þeirra bræðra
Björns og Gunnars, voru dánir
bjuggu þeir báðir félagsbúi.
Björn stóð fyrir búinu og
gengdi ýmsum störfum fyrir
sveitarfélagið, í hreppsnefnd og
um tíma oddviti.
Haustið 1896 kvæntist Gunn-
ar Steinunni Árnadóttur frá
Finnsstöðum. 1919 dó Gunnar.
Hélt félagsbúskapurinn áfram
til fárra ára. Eru nú tvö búin,
en sambúðin liin bezta. Þi'jú
börn eru frá hvoru hjónabandi,
öll á Hofi nema Guðfinna
Björnsdóttir liúsfreyja á
Straumi í Tungu. — í fáum
orðum er saga Hofsheimilisins
þessi. Það hefir verið með
[)rýðilcgiislu heimilum sveitar-
innar um meira en öld, og Ingi-
björg Árnadóttir skipað hús-
freyjusessinn í 44 ár, með þeirri
prýði, að öðrum er til eftir-
breytni. — Enda eg svo linur
þessar í "þeirri von að gæfusól
Hofsheimilisins skíni enn um
langa bríð. ,
R. B.
Fíeyp.
Búnaðarblaðið Freyr hætti
að koma út fyrir tveim árum
og hafði þá lifað í 28 ár. Það
hóf göngu sína árið 1904. Fyrstu
útgefendur og eigendur þess
voru þeir Magnús Einarsson,
dýralæknir, Guðjón Guðmunds-
son og Einar Helgason, er þá
voru ráðunautar B. í. Síðan
gekk Freyr ofl kaupum og söl-
um, en síðasti eigandi hans og
útgefandi var Sig. Sigurðsson
fyrv. búnaðarmálastjóri.
Þegar Freyr var hættur að
koma út, var hans saknað víða
um land, þó fáir vildu leggja á
sig útgjöld fyrir andvirði hans
til að gera eigandanum kleift
að halda honum úti.
Var því hreyft á Búnaðar-
þingi s. 1. vetur, að Búnaðarfé-
lag Islands tæki sjálft að sér út-
gáfu búnaðarblaðs, eins og
Fiskifélagið gefur Ægi út fyrir
sjávarútveginn. Hefir Framsókn
áður skýrt frá gangi þessa máls
á Búnaðarþinginu og skal það
ekki endurtekið hér. En á
fundi 31. mai ákvað stjórn B.
I. að kaupa Frey af Sig. Sig. og
var Metúsalem Stefánsson ráð-
inn ritstjóri blaðsins við bún-
aðarmálastjóraskiptin. Land-