Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Síða 87

N o r ð u r - K ó r e a : Í u n a ð s b a ð i h i n n a r f ö ð u r l e g u e l s k u
TMM 2013 · 4 87
öðru máli um Alþýðulýðveldið Kóreu, leiðin þar er hreint ekki óljós ef
grannt er skoðað. Kannski segir allt sem segja þarf að í ávarpi sem Kim
Il-sung – allt í senn landsfaðir, Leiðtoginn mikli og forseti til eilífðarnóns –
flutti í Pyongyang 1972 lagði hann línurnar um forsendur stjórnarfars síns:
„Klíkubræður eða stéttaóvinir, hverjir sem þeir kunna að vera: sæði þeirra
skal útrýmt í þrjár kynslóðir.“
Eins og geta má nærri setur þessi yfirlýsing, sem sjaldan er rædd, sitt mark
á alla þætti mannlífs í Alþýðulýðveldinu Kóreu og myndi sjálfsagt gera hvar
sem er í veröldinni. Hér er ekki verið að segja böldnum unglingum að þeir fái
ekki nýjan iPhone ef þeir taki ekki til í herberginu sínu, heldur að hver sá sem
rísi upp gegn forystu flokksins eða ógni stillingu ríkisins á einhvern hátt sé
búinn að vera og afkomendur hans einnig næstu þrjár kynslóðir. Afleiðingin
getur bara verið ein: maður makkar rétt eða sviptir sig lífi. Stéttarvitundin er
ekkert gamanmál þar sem svona kerfi er við lýði.
Ég kom fyrst til Norður-Kóreu í febrúar 2000 í boði Rauða krossins þar í
landi. Ég hafði þá lengi verið forvitinn um þennan furðulega stað og trúði
ekki nema mátulega þeim tröllasögum sem ég hafði heyrt og lesið um yfir-
gengilega dýrkun á persónu Kim Il-sung og sonar hans Kim Jong-il, sem
þá var við völd. Það gat ekki staðist að geggjunin væri svo yfirgengileg,
fannst mér. En ekkert hafði búið mig undir það sem fyrir augu og eyru bar.
Skyndilega var ég staddur í samfélags-, menningar- og efnahagskerfi sem var
gjörólíkt öllu því sem ég hafði séð eða heyrt um áður. Öll skynjun mín var á
fleygiferð frá því að lent var í Pyongyang og varla leið sú mínúta að ég væri
ekki furðu lostinn yfir því sem ég sá og heyrði.
Ekkert jafnaðist þó á við þá dýrkun á Kim-feðgunum sem gegnsýrði allt
daglegt líf. Nánast hver einasti maður vísaði stöðugt í „okkar virta og elskaða
leiðtoga“, „okkar mikla leiðtoga“, „okkar kæra leiðtoga“ og „föður okkar
allra“, og engum stökk bros á meðan. Allir voru með barmmerki með mynd
af Kim Il-sung vinstra megin á brjóstinu. Hvert sem litið var blöstu við stórar
myndir og líkneski af leiðtoganum. Ég komst að sömu niðurstöðu og Bradley
Martin sem segir í Under the loving care of the fatherly leader. North Korea
and the Kim dynasty, afar fróðlegri bók um stjórnarfarið í alþýðulýðveldinu:
Það kom smám saman í ljós að þetta voru trúarbrögð. Í augum Norður-Kóreu-
manna var Kim Il-sung annað og meira en leiðtogi. Hann baðaði þjóð sína í föður-
legri elsku. Ætti maður að trúa eigin eyrum, þá gæti hann jafnvel verið ódauðlegur
og fær um að veita fylgismönnum sínum eilíft líf.
Sjálfur heyrði ég vísað til þessa eilífa lífs með berum orðum. Vorið 2003
var mér boðið að heiðra minningu hins eilífa forseta með því að heimsækja
grafhýsið mikla, Kumsusan, höll sólarinnar, þar sem lík hans liggur smurt í
glerkistu. Þegar við komum út aftur spurði ég einn fylgdarmann minn hvað
stæði á risastóru skilti á framhlið hallarinnar.
– Að leiðtoginn mikli verði með okkur til eilífðar, svaraði hann.