Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Page 143

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 4 143
urðssonar frá Kaldaðarnesi kom út 1985
undir heitinu Dýrabær). Sú fyrrnefnda
er talin hafa knúið fram breytingar á
meðferð nautgripa og aðferðum við
slátrun og kjötvinnslu sem og haft áhrif
til bættra kjara verkamanna í Bandaríkj-
unum í upphafi tuttugustu aldarinnar en
sú síðarnefnda er þekkt sem allegóría um
byltinguna í Rússlandi. Lýsingar Ófeigs á
Fleski & síðu hafa ekki að geyma slíka
ádeilu. Á svínabúinu á Kjalar nesi ríkir
ekki svínræði í anda Orwells og vinnu-
staðamórall er þar yfirleitt í lagi og
meðal starfsmanna ríkir góður andi eins
og hjá samrýndri fjölskyldu.
Víða fer höfundur á kostum þegar
hann lýsir hinu fjölbreytilega samstarfs-
fólki sínu; flestir rækja störf sín af bestu
getu þótt ýmsir séu komnir til ára sinna
og farið að förlast. Erling kjötiðnaðar-
meistari, sem er að nálgast sjötugt, „á
heiðurinn af því að koma spægipylsunni
á markað hér á landi fyrstur manna“
(21) en hefur orðið áfengi og offitu að
bráð og líkist „æ meir stórri skinku […]
seigur drifkraftur og prótínmassi; fita,
vatn, lím og salt“ (21). Kæfugerðarmað-
urinn Þórður er á tíræðisaldri og hefur
unnið í fyrirtækinu frá stofnun þess.
Hann lætur framleiða kindakæfu sem
„er löguð eftir meira en 300 ára gamalli
uppskrift sem langamma hans kenndi
honum þegar hann var unglingspiltur.
Sú sómakona var fædd árið 1820, segir
Þórður, og nam hún kindakæfuupp-
skriftina hjá ömmu sinni sem lærði
hana hjá móður sinni norður á Snjá-
fjallaströnd á 17du öld, daginn áður en
hún var brennd á báli fyrir galdra,
aðsendingar og nornakukl“ (82–83).
Þórði er að sjálfsögðu meinilla við allar
nýjungar í kæfugerð. Mæðgurnar Mæja
og Gígja vinna við pökkunarfæribandið
og hafa gert í áratugi (sú eldri 76 ára og
sú yngri 61 árs). Þær eru traustir starfs-
kraftar sem láta sig hvorki vanta í vinn-
una né á lókalpöbbinn – Kjölinn – um
helgar. Gígja er þó „uppreisnargjörn“ og
á sér þann draum að opna tískuvöru-
verslun; „hún ætlar ekki að enda háöldr-
uð í verksmiðjunni eins og hún mamma
sín“ (315). Margar fleiri skrautlegar
persónulýsingar er að finna í þeim köfl-
um sem hafa kjötvinnsluna að sögu-
sviði. Og eitt á starfsfólkið allt sameigin-
legt; það ber óttablandna virðingu fyrir
forstjóranum sem „er ávallt fínn og
snyrtilega klæddur í jakkafötum, hvítri
skyrtu stífðri, silkibindi undir hreinum
og vel pressuðum hvítum sloppnum, þá
er blár kragi á sloppnum hans sem sýnir
að hann er æðsta tign“ (18). Forstjórinn
er maður sem hefur brotist af eigin
rammleik til mikils auðs og upp í stöðu
skattakóngs til margra ára. Hann ekur
um á þýskri drossíu og notar eina
vistar veru kjötvinnslunnar til að hýsa
listasafn sitt sem „er stærsta listasafn í
einkaeigu á Norðurlöndum“ (54) og
hann kallar Sæhrímni: „Þarna er stærsta
einkasafn af Kjarvalsmálverkum sem til
er og flest verk eftir meistarann á einum
stað, þau hanga enn uppi um veggina og
standa í stöflum meðfram veggjunum
og lykta eins og jólasteik, mörg hundruð
málverk eftir meistarann“ (55). Sókrates
er einmitt sérstakur áhugamaður um
verk Kjarvals og skreppur hvenær sem
færi gefst inn í salinn sem geymir lista-
verkin til að skoða verkin – og til þess
að „betrumbæta“ óklárað verk meistar-
ans sem stendur þar á trönum.
III
Þótt kjötvinnslan sé aðalsögusvið frá-
sagnarinnar liggja þræðir hennar í ýmsar
aðrar áttir, inn á aðra staði, yfir í annan
tíma. Áhrifamikill kafli segir frá æsku
Sókratesar í Breiðholti þar sem hann býr
við kröpp kjör á heimili „þar sem aldrei
var minnst á bókmenntir, leikhús eða
tónlist nema þá í því sniðmáti að skattfé