Umbrot - 12.04.1978, Blaðsíða 5

Æskulýðsstörf - af hverju?
Hvert stefnum við í æskulýðsmálum á Akranesi?
Guðbjartur Haimesson, tómstundakennari, sem í haust
lýkur námi í Danmörku í uppeldisstörfum á dagvistunar-
stofnunum fyrir hörn og unglinga, 6—18 ára, hefur sent
UMBKOTI eftirfarandi grein um æskulýðsmál á Akra-
nesi. Guðbjartur hefur manna best kynnt sér þessi mál
hér í bæ og er ástæða til að taka undir þá ósk hans, sem
fram kemur í lok greinarinnar, að hægt verði að skapa
um þetta áframhaldandi umræðu.
Eftir að hafa fylgst allnáið með
æskulýðsmálum á Akranesi um nokk
urra ára skeið, hæði með þátttöku í
skáta- og íþróttastarfi, með setu í
æskulýðsráði og með augnagotum
úr fjarlægðinni, langar mig til þess
að fjalla lítillega um þennan mála-
flokk hér, í vonandi víðlesnu blaði
hæjarbúa.
Stefna í æskulýðsmálum
Ég hef eytt í það tíma að kanna
hvaða stefna ríkir í þessum málum
hér í bæ, hver viljinn sé og áhug-
inn.
Niðurstaðan er sú að stefnan er
engin, ekkert ákveðið markmið,
hvorki hjá einstökum stjómmála-
flokkum eða bæjaryfirvöldum. Dag-
legir atburðir og tilviljanir ráða mjög
hvað gert er. Einstakir hópar hafa
komið með tillögur og hugmyndir,
m.a. æskulýðsráð, en hafa litlu feng-
ið áorkað.
Um viljaxm ætti maður ekki að
þurfa að efast. í stjómmálasamþykkt
núverandi meirihluta stóð fögrum
orðum að stefna skyldi að bættri að
stöðu fyrir æskulýðinn. Þetta er ekki
í fyrsta sinn sem slíkt er nefnt en
því miður nær viljinn ekki lengra
en að peningapyngjunni —- þar fer
stærsti hlutinn af honum og ef út-
lit er fyrir stærri útgjöld, fer allt
í voða. En þvi miður — í nútíma
þjóðfélagi er ekki hægt að komast
allt á fögrum orðum og yfirborðs
vilja — það þarf oftast fjármagn til.
Hvert er vandamálið?
Ég nefndi fyrr stefnuleysið. Að-
eins nánar um það. Hvað hefur vak-
ið umræðu um ástandið í æskulýðs
málum? Drykkja unglinga á al-
mannafæri. göturáp og tilgangslaust
hangs á götuhomum og búðarskotum.
Aðstöðuleysi og eyrðarleysi ungling-
anna kom skyndilega fyrir sjónir al-
mennings og byrjaði að angra sið-
prúða bæjarbúa, sem gátu ekki skilið
þessa unglinga. Skellinöðrustrákar
ullu ókyrrð og friðleysi á kvöldin.
Unnin vora skemmdarverk í skólun-
um og úti í bæ, flöskur brotnar á
götunum o.s.frv. o.s.frv.
Hver vom viðbrögðin og hveraig var
vandamálið tekið fyrir? Sumir vildu
bregðast við af hörku, með boðum
og bönnum. Því miður snerust allar
lausnir um „hveraig hægt væri að
fela vandamálið", hvað getum við
gert svo unglingarnir láti ekki svona?
Við veitum þeim allt en samt . . .
Lengra nær umræðan og skilningur-
inn ekki.
Þvi miður er vandamálið ekki
svona einfalt. Unglingamir eru ekki
bara fæddir svona, nei, þeir eru af-
kvæmi umhverfis síns og viðbrögð
þeirra og hegðun eru svör við þeim
aðstæðum sem þeir alast upp við.
Það skyldi þó aldrei vera að ungling
amir hefðu skilið að hamingjan er
ekki eignaöflun, að verðmætin ein
eru ekki lífshamingja. Kannski meta
þeir meira félagsleg samskipti, tengsl
við einhverja sem ekki líta á þá sem
ónytjunga og óþurftarverur, jafnvel
þó þeim gangi illa í skólanum.
Hversu löngum tíma eyða foreldr-
ar með hörnum sínrnn, hversu mik-
ið vita þeir um þau og hversu mik-
inn þátt taka þeir í þeirra starfi?
Það er timi til kominn að við
hugleiðum hvers vegna unglingamir
eru eins og þeir eru? Hvað veldur
hegðun þeirra og viðbrögðum? Á
Þetta sér einhverjar eðlilegar skýr-
ingar? Hafa heimili, skóli og bæjar-
félag brugðist einhverjum skyldum?
Þegar þessu er svarað getum við
rætt hvaS við eigum að gera.
Könnum vandamálið
Fyrsti liðurinn er að kanna ástand
ið, hvert hið raunverulega vandamál
er. Könntm á högum unglinga á
Akranesi (8. og 9. bekk), sem æsku-
lýðsráð er að láta gera. veitir von-
andi mikilvægar upplýsingar í þessu
sambandi.
Annað er að leita ástæðna — hvers
vegna — þarna ætti könnunin líka
að hjálpa m.a. með upplýsingum um
þátt skóla, félagasamtaka og heim-
ila og viðhorf unglinganna til þess-
ara aðila.
Það þarf að gera úttekt á hvað gert
er í bæjarfélaginu í dag. Loks er
hægt að fara að áætla hvað þarf að
gera, hvemig bregðast á við.
Sjálfur hef ég ákveðnar skoðanir
um ástæður vandamálanna og hef
því leyft mér að hafa hugmyndir um
lausn.
Það sem breyst hefur frá fyrri tíð,
er atvinnuástandið og afkoma ein-
staklinganna. 1 dag vinna fleiri og
fleiri utan heimilis og vinnutiminn
er langur. Þetta er bæði afleiðing
nýrra hugmynd um stöðu og rétt
konunnar, en einnig lífsgæðakapp-
hlaupið, krafan um betri lífsþæg-
indi og meiri og stærri eignir (en
náunginn). Hið fyrra er að minu
mati sjálfsögð réttlætiskrafa en hið
síðara er komið út í öfgar. Neyslan
og eignaöflunin er komin langt fram
yfir það sem við, sem þjóð, höfum
efni á. Okkur hefur því miður ekki
tekist að skapa mannsæmandi laun,
sem tryggja öllum góða lifsafkomu
með 8 tíma vinnudegi. Okkur hefur
ekki tekist að skipta tekjunum jafnt
á milli allra, og því eru ákveðnar
stéttir sem þurfa að vinna langan
vinnudag til að framfleyta sér.
Víða hafa rofnað tengslin á milli
þeirra fullorðnu og unglinganna.
Breytt fjölskylduform og atvinna
hafa breytt stöðu bama og unglinga.
Siðferðislegar kröfur og gamaldags
hugmyndir gegn nýjum hugmyndum
hafa myndað vegg á milli þessara
hópa á sumum heimilanna, á öðrum
er afskiptaleysið algjört og fyrir-
myndin engin og hörnin/unglingam
ir ganga þar sjálfala um. Ósamræmi
á milli orða og athafna gerir böm-
unum/unglingunum erfitt fyrir.
Hverjir verða svo útundan í þessu
kapphlaupi? Auðvitað þeir sem minna
mega sín, þ. á m. bömin. Skólinn
er ekki þannig búinn að hann geti
komið í stað heimilanna, hvergi timi
til félagslegrar samveru, öll áhersla
lögð á kermslu, og þrátt fyrir góðar
tilraunir ýmissa félagasamtaka, þá
koma þau ekki í stað þess öryggis og
þeirrar mnönmmar sem heimilin
geta veitt.
Hvernig á þá að bæta úr?
Látum okkur útiloka þá lausn,
sem margir koma með, að konan
eigi að hætta að vinna og fara
heim og sinna heimilinu. Slík lausn'
stangast á við nútíma jafnréttishug-
myndir. Ræðum frekar að stytta
vinnutíma beggja og reyna að eyða
lengri tima með bömunum og ekki
síst að vera með þeim við annað en
sjónvarpsgláp að kvöldi dags.
Það er ekki nóg að treysta á
heimilin. Margir foreldrar eru ein-
stæðir, aðrir eiga við ýmis vanda-
mál að stríða, sem gerir að þeir hafa
ekki tíma eða þrek til að annast
börnin sín ein. Við verðum að hafa
upp á eitthvað að bjóða þessu fólki
og bömum þeirra til aðstoðar.
Fyrsta réttlætismálið eru dagheim-
ilin, en látum það liggja á milli
hluta hér —- sá kafli í bæjarsögunni
er efni í margar greinar.
Skólinn
Annað er stórbætt félagsleg rnn-
hyggja og aðstoð í bamaskólanum.
Því miður sinnir ríkið þessum þætti
ekkert og því verður bæjarfélagið
sjálft að fjármagna þetta og skipu-
leggja í samráði við skólann. Kenn-
ararnir vita vel hvar skórinn kreppir
og hverjir eiga í erfiðleikum og hverj
ir þurfa umhyggju og aðstoð, en þeir
hafa við núverandi aðstæður litla
möguleika á að koma til hjálpar.
Þeir neyðast til að fóma hluta hóps-
ins til að koma fjöldanum áfram.
Skóladagheimili
Skóladagheimili er óþekkt fyrir-
brigði hér í hæ og kannski fjarlægt
að ræða slíkt þegar ekki er hálffull-
nægt þörfinni á venjulegum dag
heimilum. Skóladagheimili er staðtn
þar sem bömum á skólaskyldualdri
er boðið að dvelja í góðri umönnun
menntaðs fólks og við góðar aðstæður
fyrir og eftir skólatíma þeirra, á
meðan foreldramir eru í vinnu eða
börnin hafa þörf fyrir slíka dvöl af
öðmm ástæðum. Þetta er staðnr fyrir
„lyklabörnin" okkar.
Dýrt — já, auðvitað kostar pen-
inga að búa vel að bömunum, en
sá kostnaður kemur margfaldur til
baka ef vel er að slíku skóladag-
heimili staðið og okkur tekst að
hindra nokkur af alvarlegri áföllum
í uppeldinu hér í bæ. Slíkt skóla-
dagheimili gæti komið heimilunum
til aðstoðar og bætt upp vanmátt
margra þeirra.
Iþróttæ- og æskulýðsfélög
Einn nauðsynlegur hluti af upp-
eldi barna og unglinga í bænum er
starfsemi félaga- og íþróttahreyfing
ar. Þó slík félagsstarfsemi geti aldrei
leyst öll vandamál, er þetta nauðsyn-
legur hluti af heildinni. Auðvitað
verður að gera ákveðnar kröfur til
slíkra félaga og líta á hvemig þau
starfa og hvaða markmið þau hafa.
Leitt er t.d. ef íþróttahreyfingin eetl-
ar að gleyma markmiði sínu að veita
sem flestum almenna og góða líkam
lega þjálfun en þess í stað kæfa allt
í keppninni um að eignast toppíþrótta
menn.
Sama gildir ef bæjarfélagið ætlar
að halda áfram að láta þessi félög
borga sjálf mestan hluta af starf-
seminni, sem þýðir að foreldramir
borga þrátt fyrir allt brúsann, bara
ekki með opinberum gjöldum til bæj-
arins.
I þessu sambandi hafa bæjaryfir
völd heldur enga ákveðna stefnu og
tilviljun ein ræður fjárveitingum til
þessarar félagsstarfsemi og engar kröf
ur fylgja fjárveitingunni.
Æskulýðsheimili
En þó að félögin störfuðu öll vel
og byggju við góða aðstöðu gætu þau
aldrei leyst öll æskulýðsstörfin af
hendi. Hér er ég kominn í andstöðu
við Flemming Jessen, kennara í
Borgamesi, sem skrifaði um æskulýðs
mál í 3. tbl. UMBROTS ”78. Við
erum sammála um margt eins og
þegar má vera ljóst. Nefnum lífs-
gæðakapphlaupið og þátt þess í
vandamálunum, timaleysi foreldra og
það sjónarmið að starfa eigi með
bömum og unglingum en ekki mata
þá. En ekkert af þessu leiðir til
þeirrar niðurstöðu að bæjarfélagið
sleppi við að reka starfsemi með
unglingunum.
Alls staðar þar sem reynt hefur
verið að láta starf félaga eitt nægja
tómstunda- og uppeldismálum bama
og unglinga hefur það mistekist. 10-
40% af bömunuum verða útundan
og félögunum hefur ekki tekist að
ná til þeirra.
Svíar hafa gert ýmsar tilraunir i
þessu sambandi, m.a. með að setja
nánast ótakmarkað fé í félagsstarf-
semi og íþróttafélög. Þrátt fyrir góða
aðstöðu og launaða starfskrafta gátu
félögin ekki leyst allan vandann, ekki
komið í stað starfsemi bæjarins. Þetta
ber alls ekki að skilja sem svo, að
þeir hafi í engu bætt starfsemi þess-
ara félaga — heldur á þetta að undir
strika, að bæjarfélagið kemst ekki
hjá því að setja í gang starfsemi,
frh. á bls. 11
5