Bæjarblaðið - 23.06.1958, Blaðsíða 3

Mánudagur 23. júní 1958
BÆJ ARBLAÐEÐ
3
Tlagnar ‘jóhanncsson, skólasiióri*
AÍger þjóhnreímnQ verdur uð riUjn
um InndheÍQtsmÁiíÓ
ÞJÓÐHÁTÍÐARRÆÐA 17. JÚNÍ 1958
1 Ólafs sögu Tryggvasonar
í Heimskringlu segir Snorri
Sturluson frá, „að skip þat, er
íslenzkir menn áttu, braut í
Danmörku, en Danir tóku upp
fé allt ok kölluðu vágrek, ok
réð fyrir bryti konungs, er
Birgir hét. Var ort níð um
báða“. Virðast Islendingar
hafa reiðzt þessu geysilega og
þótt gengið harla ranglega á
rétt sinn, því að Heimskringla
segir: ,,Þat var í lögum haft á
Islendi, at yrkja skyldi um
Danakonung niðvísu fyrir nef
hvert, er á var landinu“.
Haraldur Gormsson Dana-
konungur varð ókvæða við,
þegar hann frétti um níðið og
hét að hefna sín grimmilega,
því að menn voru vandari að
virðingu sinni þá en nú. Ætl-
aði hann að stefna flota sínum
til Islands og herja þar, en
hann var þá í hernaði í Nor-
egi hvort eð var og eyddi þar
allt land og brenndi byggðina,
hvar sem hann kom. En þótt
kóngur væri reiður, vissi hann
vel, að ekki var heiglum hent
að sigla um Islandshaf og sízt
með heilan flota borðlágra her-
skipa, sem sniðin voru við inn-
hafasiglingar með ströndum
fram. Þá var hann líka með
öllu ókunnugur staðháttum á
þessu fjarlæga eylandi. Sagan
segir, að hann hafi því boðið
fjölkunnugum manni að ,.fara
hamförum til Islands ok
freista, hvat hann kynni segja
honum; sá fór í hvalslíki. En
er hann kom til landsins, þá
fór hann vestur fyrir norðan
landit. Hann sá, at fjöll öll ok
hólar voru full af landvéttum,
sumt stórt, en sumt smátt. En
er hann kom fyrir Vápnafjörð,
þá- fór hann inn á fjörðinn ok
ætlaði á land at ganga. Þá fór
ofan úr dalnum dreki mikill,
ok fylgdu honum margir orm-
ar, pöddur ok eðlur ok blésu
eitri á hann; hann lagðisk
á brott ok vestur fyrir land allt
fyrir Eyjafjörð; fór hann inn
eftir þeim firði; þar fór á móti
honum fugl svá mikill, at
vængirnir tóku út fjöllin
tveggja vegna, ok fjöldi ann-
arra fugla, bæði stórir ok smá-
ir. Braut fór hann þaðan ok
vestur um landit ok sva suðr
á Breiðafjörð ok stefndi þar
inn á fjörð. Þar fór móti hon-
um griðungr mikill ok óð sæ-
inn út ok tók at gella ógurliga;
fjöldi landvétta fylgdi honurn.
Brott fór hann þaðan ok suðr
um Beykjanes ok vildi ganga
upp á Vikarsskeiði. Þar kom í
móti honum bergrisi ok hafði
járnstaf í hendi, ok bar höfuð-
it hærra en fjöllin, ok margir
aðrir iötnar með honum. Það-
an fór hann austr með endi-
löngu landi: „Var þá ekki“,
segir hann, „nema sandar ok
öræfi ok brim mikit fyrir útan,
en haf svá mikit millim land-
anna“ segir harm, „at ekki er
fært langskipum“.
Haraldi Gormssyni leizt
ekki á aðkomuna hér og hætti
við að hefna níðsins með her-
ferð, og sendu erlendir kon-
ungar ekki herskip hingað, svo
að kunnugt sé, fyrri en Friðrik
3. sendi hingað nokkur her-
skip til þess að berja kenningu
Lúthers inn í Islendinga.
En þjóðsagan um landvætt-
irnar hefir orðið lífsseig og vin-
sæl og oft verið til hennar
vitnað í sókn og vörn íslenzkra
landsréttinda, og þegar landið
varð sjálfstætt ríki voru land-
vættirnar teknar inn í skjald-
armerki hins unga ríkis sem
tákn þess, að Islendingar væru
staðráðnir í að verja frelsi sitt
og sjálfstæði með oddi og egg
um aldur og ævi.
Og nú er landvörn Islend-
inga orðin raunverulegri en
var á dögum landvættanna og
Haralds Gormssonar. Þó er
ýmislegt líkt: Enn vilja erlend-
ir ríkismenn þröngva kosti vor-
um og enn verðum vér að
bægja óboðnum gestum frá
ströndum vorum. En nú eiga
líka erlendir ofureflismenn öfl-
ugri langskip en Haraldur
Gormsson, og hæfari til sigl-
ingar um íslandshaf. Fjarlægð-
in frá öðrum löndum er Is-
landi ekki lengur nægileg
vernd. Vaxandi samgöngu-
tækni í sjó og í lofti hefir séð
fyrir því. Island liggur nú í
þjóðbraut flugsamgangna á
milli heimsálfa á norðurhveli
jarðar og er talið mikilvægasta
herstöð í Norður-Atlanzhafi.
Þessum staðreyndum verður
ekki breytt, að hernaðarstór-
veldin reyna í lengstu lög að
tryggja sér herstöðvar hér.
hvað sem við segjum. Hitt er
oss nauðsyn að reyna líka í
lengstu lög að halda í lands-
réttindi vor með festu, varúð
og skynsemi, svo að rödd vor
verði ekki algerlega þögguð
niður á vettvangi frjálsra
þióða.
I meira en þúsund ár voru
atvinnuvegir þjóðar vorrar
nær eingöngu tveir, búnaður
og sjavarutvegur, og var
bú-
skapurinn þó fyrirferðarmeiri.
en af siálfu leiðir, að sú
þjóð, sem eyland byggir, hlýt-
ur jafnan að styðjast mjög við
fiskveiðar. Nú á dögum eru
atvinnuvegirnir fleiri og þótt
t. d. iðnaðurinn sé ómissandi
þáttur í atvinnulífi voru, þá
hlýtur svo enn að haldast um
stund, að einn sé sá atvinnu-
vegur, sem lengi aflar oss
mestra tekna, einkum erlends
gjaldeyris, en.það er sjávarút-
vegurinn. Vér öflum í stórum
stíl matvæla, sem öðrum þjóð-
um eru nauðsynleg, og það er
eðlileg verkaskipting, að vér,
sem búum næstir mestu fiski-
miðunum í Atlanzhafi, sitj-
um að þeim fyrst og fremst og
seljum öðrum þjóðum afurðir
vorar, en þær oss aðrar, bæði
matvæli og iðnaðarvörur, sem
þær hafa fjármagn og aðstöðu
til að framleiða, en vér ekki.
Það er engin fjarstæða að
segja, að líf íslenzku þjóðar-
innar sé undir sjávarútvegin-
Um og fiskveiðunum komið.
Stöðvist þær eða bregðist fiski-
miðin, er voðinn vís. Þau eru
vor stærsti auður. Þeim mun
hörmulegra er það og ranglát-
ara, að Islendingum sé meinað
að sitja að þessum nægta-
brunni með rétti. Það er furðu
rangsnúið, að fjarlægar þjóðir
skuli telja sér heimilt að ausa
upp fiskinum rétt við land-
steinana hjá okkur og hóti okk-
ur afkostum og ofurefli, ef við
viljum standa á rétti vorum
og verja þau mið, sem vér eig
um með öllum rétti. Og sumar
þessara þjóða, sem telja sig í
þessu máli ranglæti beittar af
okkur, eru þjóðir, sem öldum
saman hafa setið ranglega yfir
rétti annarra þjóða, smárra og
stórra, kúgað þær og mergsog-
ið. Réttlætisskrafið hjá ensk-
um útgerðarburgeisum lætur
hálf ósannfærandi í eyrum,
þegar samtímis heyrast and-
vörp dauðadæmdra manna á
Kýpur, skothvellir og barsmíð.
Öldum saman laut íslenzka
þjóðin erlendu valdi, sem hirti
um það eitt, að nota sér auð-
lindir hennar sem rækilegast,
rændi og margsaug, en skilaði
engu aftur og bætti ekkert. Um
hundruð ára var íslenzk gróð-
urmold og íslenzk fiskimið
beitt hlífðarlausri rányrkju.
Þióðin var vamarlaus og ör-
snauð. Samt þóttust erlendar
þjóðir hafa ýmislegt hingað að
sækja, og sjálft Holland, sem
um tíma var auðugasta landið
á meginlandi álfunnar, sendi
hingað fiskiskip í stórum stíl
til að afla á Islandsmiðum,
svo og Frakkar. En Island var
máttvana hjálenda, sem í engu
megnaði að verja réttindi sín
á hafinu, og ekki að nota sér
hinn mikla auð fiskimiða
sinna, sök um fátæktar og kúg-
unar. Þegar farið var, fyrir
nokkrum áratugum, að semja
og setja reglur um landhelgi
strandþjóða, sömdu Danir þar
fyrir Islands hönd, sem hluta
af Danmerkurríki, og Islend-
ingar komu þar hvergi nærri.
Við þessa dansksmíðuðu land-
helgi höfum vér síðan búið
óbreytta til skamms tíma.
Oft sveið framtakssömum
Islendingum það, að sjá út-
lendingana ausa upp ríkuleg-
um afla rétt utan við land-
steinana, eða það langt úti, að
landinn náði þangað ekki á
litlu og lélegu fleytunum sín-
um. Það er nokkur beizkja í
orðum Einars Benediktssonar,
enda þótt honum svelli svo
hugur í brjósti, að hvatningin
yfirgnæfi harminn:
Þú býr við lagarband —
bjargarlaus við frægu fiski-
miðin,
fangasmár, þótt komizt
verði á miðin,
en gefur eigi
á góðum degi,
gjálpi sær við land.
Vissirðu, hvað Frakkinn
fékk til hlutar?
Fleytan er of smá, sá grái
er utar.
Hve skal lengi
dorga, drengir,
dáðlaus upp við sand?
Þetta var ort á morgni ís-
lenzkrar heimastjórnar, og var
tákn vaxandi stórútgerðar á
Islandi, þar með vaxandi vel-
megunar og framfara. Atvinnu
tækin stækkuðu, eins og Einar
Benediktsson óskaði, og íslenzk
ir fiskimenn urðu samkeppnis-
færari í kaupphlaupinu um
heimsmarkaðina og færari til
átakanna um beztu fiskimiðin.
En samkeppnin á miðunum
harðnaði líka. Ekki vegna þess
þó, að miðin væru að batna,
heldur hins, að aðrar þjóðir
höfðu farið svo gáleysislega og
fávíslega með sín eigin mið, að
þær töldu sig neyddar til að
fara um þvert Atlanzhaf til
þess að ásælast mið Islendinga.
Það er full ástæða til þess nú,
að vér Islendingar, rifjum
rækilega upp orsakir þess, að
Bretar og aðrar meginlands-
þjóðirnar sækja nú svo fast á
Islandsmið og vilja ekki þola,
að vér gætum réttar vors á
miðunum. Sú athugun leggur
oss upp í hendurnar vopn í
varnarstríði voru, gagnrök í
málareksrinum.
Lengi fram eftir öldum var
Norðursjór og hafið umhverfis
Bretland auðugt af fiski, það
nægtabúr, sem lengi var hægt
að sækja í. Enda gerðu þjóð-
irnar umhverfis Norðursjó það
óspart, einkum Bretar, sem
snemma urðu atorkusöm þjóð.
Þarna var stunduð hóflaus rán
yrkja, eins og nú á Islandsmið-
um, en ekki höfðu þessar þjóð-
ir sinnu á því né forsjá, að
friða mið sín. Þangað til voru
þær að í heimskulegu og for-
sjárlausu kapphlaupi, að fiski-
mið þeirra heima fyrir voru
uppurin og vá fyrir dyrum
sjávarútvegsins. Þær höfðu
eyðilagt fiskistofninn. Nú voru
góð ráð dýr. Það, sem búið var
að eyðileggja, varð ekki bætt.
Framfiftld á 4.. sí5u.
Höftím opnað
Húsgagnaverzlun að Vesturg. 44
Höfum á boðsLóluni mikið úrval af ýmsum hús gögnum, svo sem:
* Sófctsett
* Svefnsófa
eins og tveggja m.
* Stóla
ýmsar gertiir
* Sófaborð
* Útvarpsborð
* Smáborð
margar tegundir
* SkrifborÖ
* /nnskotsborð
* BláSagrindur
* Rúmfataskápa
* Barnarúm
* Eldhúsborð og kolla
* Dívana
3 stœrSir
* Springdínur
* Barnastóla
★ Prýðið heimilið með húsgögnum frá okkur.
Greiðsluskilmálar við allra hæfi.
UmboS fyrir
FABER-rimlati öld
sýnishorn fyrirliggjandi.
Baldur Guöjónssoti,
SigurÖur Ólafsson.