Skagablaðið - 01.02.1985, Blaðsíða 7

A férð um Akrafjallið með Jóni Péturssyni:
„Hið fegursta útsýni
þegar upp er komið“
Jón Pétursson er einhver
allra frískasti göngugarpur bæj-
aríns og þótt víðar værí leitað.
Ferðir hans um nágrenni bæjar-
ins skipta hundruðum og þeir
eru vafalítið fáir sem státað geta
af fleiri gönguferðum um Akra-
fjallið. Jón er enda þaulkunn-
ugur öllum staðháttum í fjallinu
okkar fallega. Skagablaðið fór
þess á leit við Jón fyrir alllöngu
að hann skrifaði leiðarlýsingu
eftir eina af ferðunum um fjall-
ið og brást hann vel við. Grein
hans, sem fer hér á eftir, er að
mati okkar Skagablaðsmanna
ekki aðeins skemmtileg aflestr-
ar heldur og stórfróðleg með
tilliti til örnefna.
Upphaf ferðar
Ferðina skulum við hefja við
grónar rústir af bæ, sem hét
Foss eða Fossakot og stóð fyrir
austan fossinn, ef foss skyldi
kalla, þar sem Berjadalsáin
kemur fram úr klettunum á leið
sinni til sjávar. Sagt hefur mér
kunnugur maður, að oft hafi
fengist góð silungsveiði í foss-
inum seinnipart sumars áður en
vatnið var tekið úr ánni og leitt
niður á Skaga.
Við yfirgefum bílinn og höld-
um sem leið liggur eftir veg-
inum en aðeins stuttan spöl því
vegurinn beygir til hægri að
vatnsþrónum, en við höldum á
brattann. Framundan er Sel-
brekkan. Ekki er hún mjög há
en drjúg samt og æði brött
þegar upp í hana kemur. Þar fá
menn að svitna vel ef rösklega
er gengið. Á vorin þegar varpið
er byrjað á fjallinu má stundum
sjá brotin egg í brekkunni. Þá
hafa þreyttir fætur brugðist eig-
endum sínum á leið niður
brekkuna. Enda vill oft verða
hált þar, sérstaklega efst, þar
sem brattinn er mestur og
kannski blautt eftir rigningar og
menn þreyttir eftir langa göngu
um fjallið í eggjaleit. Ef snjór er
yfir er betra að fara varlega því
að harður skafl og svellbunkar
vilja myndast á brekkubrún-
inni. En við komust klakklaust
upp á brún því nú er gangfæri
eins og best verður á kosið.
Fegursta útsýni
Þegar upp er komið blasir við
okkur hið fegursta útsýni.
Berjadalurinn með sínar bröttu
hlíðar framundan en ef litið er
til baka blasir við hið besta
útsýni niður á Skaga og Faxa-
flóinn blasir við, blár og sléttur
að þessu sinni. í norðri er
Snæfellsjökull og skartar sínu
fegursta í morgunsólinni. Þá
sést mjög vel vestur á Mýrar og
um Snæfellsnesið. Ágætt útsýni
er og upp í Melasveit og inn
með Akrafjallinu að norðan-
verðu. Svo má líka sjá eitt og
annað, sem kætir augað ekki
eins mikið.
Þar má fyrst til taka reykinn
af sorphaugunum sem liðast
upp í loftið, svartur og illa
lyktandi. Upp undir fjallinu,
fyrir neðan ána, voru reistir
fiskhjallar í eina tíð en tímans
tönn ætlar að vinna á þeim eins
og öðru og er helmingurinn af
þeim fokinn um og er lítið
augnayndi ofan af fjallinu að
sjá og fellur illa inn í umhverfið.
Neðst í gljúfrunum er vatns-
geymsluþró, þar sem hinu
„holla og tæra“ neysluvatni
okkar Skagamanna er safnað í
þegar það kemur úr fjallinu.
Aðeins neðar má sjá tvær þrær,
sem sía eiga mestu og stærstu
óhreinindin úr vatninu áður en
það lendir í krönum okkar.
Ekki hafa þær þó alltaf megnað
að hreinsa vatnið sem skvldi.
Eitt haustið fyrir nokkrum
árum mátti heyra í útvarpinu
hvatningu til okkar Skaga-
manna frá heilbrigðisyfirvöld-
um að sjóða vatnið áður en það
væri drukkið. í fyrstu stórrign-
ingum á haustin skolast veið-
ibjölludritið niður með vatninu
og það er einmitt þá sem vatnið
er ekki hollara en góðu hófi
gegnir. En nú er öldin önnur,
komin þessi landsins fullkomn-
ustu hreinsitæki á leiðsluna inni
við golfvöll, sem hreinsar alla
sýkla og óhreinindi úr vatninu.
Nú getum við drukkið eins
mikið og okkur lystir af ósoðnu
vatni án þess að eiga neitt á
hættu. Og nú er svo komið að
varla fær nokkur maður á
Skaga kvilla eða pest.
Á gljúfurbrún
Eftir að hafa kastað mæðinni
góða stund og virt fyrir okkur
eitt og annað þarna af brúninni
stöndum við upp og höldum af
stað. Á hægri hönd er smá
vörðubrot, sem við köstum í
nokkrum steinum að gamni
okkar. Frá vörðunni göngum
við fram á brún gljúfursins, sem
við höfum á hægri hönd þegar
gengið er inn fjallið. Þar niðri
rennur áin í fossum og flúðum á
leið sinni í þrærnar góðu og til
sjávar. Þegar áin er í klaka-
böndum myndast oft hinar
ýmsu kynjamyndir hlaðnar upp
af ís og snjó niðri í gljúfrinu.
Ekki skyldi fólk ganga mjög
nærri brún gljúfursins því alltaf
getur mönnum skrikað fótur
eða þá að svellbunki gæti leynst
undir snjóföl og þá gæti illa
farið.
Fyrir ofan gljúfrin að sunn-
anverðu liggja tveir götuslóðar
inn fjallið. Sá efri heitir Gísla-
gata en sá neðri Tæpagata. Sú
síðari er varasöm yfirferar og
ófær á vetrum í snjó og klaka. í
klettahöfða á móti okkur gefur
að líta holu eða skúta, ekki
stóran. Þar hefur krummi gamli
átt sitt hreiður mörg undanfarin
vor. Við höldum áfram göngu
okkar inn með gljúfrinu að
norðanverðu. Að eyrum okkar
berst lítið annað en niðurinn í
ánni í gljúfrinu. Framundan
blasir Berjadalurinn við með
sínar bröttu hlíðar. Efst á hægri
hönd sjáum við Háahnjúk bera
við himin, þar inn af ber við
himin bungu eina mikla og er
það Jókubunga. Á vinstri hönd
ber einna mest á klettastrýtu
utarlega í fjallinu og er það
Guðfinnuþúfa. Inn af Guð-
finnuþúfu, héðan að sjá, lítum
við efri hluta Skellibrekkna og
beint framundan okkur sjáum
Fossinn í gljúfrinu.
við í Lambatungur og í aust-
urgilið og þar með höfum við
lokað hringnum sem séður
verður héðan neðan af brúnum.
Áfram inn fjallið
Við höldum göngu okkar á-
fram inn með ánni. Nú eru
gljúfrin að baki og betra göngu-
færi tekur við. Hér taka við
dálitlar eyrar, sem eru góðar
yfirferðar á öllum tímum árs.
Það er á þessum eyrum, sem
veiðibjallan situr í hundraðatali
á sumrin og viðrar sig eftir gott
bað í ánni, þar sem hún þvær af
sér óhreinindin sem hún fær á
sig á rusalhaugum okkar Skaga-
manna niðri við Garðasel og
annars staðar, þar sem hún
sækir æti sitt. Áfram höldum
við göngu okkar inn með ánni.
Þegar innar kemur þrengist dal-
urinn til muna og sléttlendið
með ánni er brátt að baki en
brattar hlíðar dalsins ná alveg
niður að á. Á hægri hönd höfum
við smágilskorning, sem endar
uppi við bunguna að vestan-
verðu. Þetta gil heitir Dagmála-
gil. Þegar við erum komin hér
inneftir blasir við sjónum okkar
Geirmundartindur á vinstri
hönd. Ekki er hann fallegur eða
tilkomumikill héðan að sjá, að-
eins ávala brún hans ber við
himin. Það er aðeins meiri
glæsibragur yfir honum er við
lítum hann neðan af Skaga, eins
er við ökum inn með fjallinu,
þá blasir hann þverhníptur við
sjónum okkar. Enn höldum við
áfram göngunni lítinn spöl því
nú er orðið fremur óþægilegt að
ganga vegna brattans. Hér birt-
ist okkur á vinstri hönd stórt og
mikið gil, sem nær rétt upp
undir Geirmundartind. Þetta er
Þvergilið.
Ferðalok
Lengra höldum við ekki að
þessu sinni en stöldrum hér við
og köstum mæðinni eftir um
klukkutíma göngu frá bílnum í
björtu og fögru veðri. Þegar
hingað er komið verður leiðin
inn með ánni torsóttari því nú
ná hlíðar dalsins alveg niður að
á án nokkurra sléttra eyra. En
stundum getur verið gott gang-
færi í Suðurgil eða jafnvel
lengra. Það er að vetrarlagi
þegar harðfenni hylur ána og
hún rennur hæg og róleg undir
ís og snjó. Ekki er margt sem
rýfur kyrrðina í fjallinu þessa
fögru morgunstund. Aðeins
einn og einn hrafn flýgur krunk-
andi um, kannski á leið niður að
sjó í leit að æti. Einnig má sjá
nokkra snjótittlinga, sem flögra
tístandi inn með ánni. Hér
snúum við við og höldum sömu
leið til baka. Þakka samfylgd-
ina.“
Jón Pétursson
Séð inn Berjadalinn.
f
7