Skagablaðið - 15.08.1991, Blaðsíða 8

8
Skagablaðið
Skákl á Skagæ
Sögur, Ijóð og sjómemska
Hér á Akranesi hefur verið búsettur síðastliðin tvö ár, Kristján
Kristjánsson, rithöfundur. Hann keypti, ásamt konu sinni Margréti
Þorvaldsdóttur kennara, gamalt hús við Háteig og þar búa þau með
sonum sínum tveimur.
Kristján hefur gefið út þrjár Ijóðabækur; Svartlist (1984), Dagskrá
kvöldsins (1986) og Spegillinn hefur ekkert ímyndunarafl (1990) og
skáldsöguna Minningar elds (1989). Tvær fyrstu bækurnar gaf hann
úGsjálfur en Almenna bókafélagið hinar.
Eg er fæddur á Siglufirði og er saman. Það kemur svona fimm,
r
■mjög stoltur af því. Það var
góður staður að alast upp á. Ég
tel mig líka heppinn að hafa alist
upp eða tekið út örlítinn þroska
fyrir daga sjónvarpsins. Er orð-
inn níu ára þegar sendingar fóru
að nást á Siglufirði, 1969. Það
hafði mjög mikil áhrif á okkkur.
Leikirnir breyttust. Maður drakk
þetta allt í sig, Harðjaxlinn,
Dýrlinginn, Smart spæjara og ap-
aði eftir þeim. Ég skipti bernsku
minni gjarnan í tvennt; fyrir og
eftir sjónvarp og man eiginlega
meira eftir mér frá því fyrir
sjónvarp. Frá þessum aldri, níu
ára, fer þetta að renna meira
sex ára tímabil þar sem ekkert
ákveðið gerist. Maður var úti frá
morgni til kvölds. Ég hélt til á
öskuhaugunum, móður minni til
mikillar skelfingar. Það kom oft
fyrir að þurfti að berhátta mig og
Guðna yngri bróður minn þegar
við komum heim eftir góðan dag
á haugunum. Þá stóðum við
strípaðir í bala niðri í þvottahúsi
og mamma sprautaði á okkur.“
— Hvað var svona spennandi
við öskuhaugana?
„Þeir voru á svo góðum stað.
Voru notaðir sem uppfyllingar-
efni út í miðjan fjörðinn.“
„Faðir minn var skipstjóri og
móðir mín heimavinnandi hús-
móðir. Við vorum sjö systkinin
og hún sá um okkur svotil ein því
pabbi var alltaf á sjó. Mér finnst
ég ekki muna eftir pabba fyrr en
ég er svona sex, sjö ára gamall.
Þá gjarnan þegar hann er að
koma heim úr löngum túrum og
það var snertur af ókunnugleika í
kringum hann.“
Skóli
— Gekkstu menntaveginn?
„Ég tók landspróf vestur á
Núpi í Dýrafirði. Foreldrar mínir
höfðu tröllatrú á að senda börnin
að heiman svo þau lærðu að
bjarga sér, helst nógu snemma.
Það hafði líka áhrif að eldri
bróðir minn hafði farið og líkað
NÆTVRHAF
Fyrst er það aðeins seigfljótandi
rökkrið sem fyllir garðinn af
kynlegum skuggum en það flæðir
-stöðugt að og fyrr en varir
flýtur myrkrið upp að miðjum gluggum.
Runnarnir sökkva
einn af öðrum
hljóðlaust
í djúpið.
Og dimmt að baki
annað haf og örstutt fram
á bakkann að fylgjast með flóðinu
færa þaraklædd skerin í kaf . . .
Það er nótt. Ég kveiki
mér ljós — legg orð
við bauju . . .
Kristján Kristjánsson
(Spegillinn hefur ekkert ímyndunarafl.
Almenna bókafélagið 1990)
Fiskur
— Þú byrjar náttúrulega að
vinna ungur eins og flestir gera í
sjávarplássum?
„Ég var snemma sendur í
sveit. En ég byrjaði ekki að
vinna við fisk fyrr en ég var orð-
inn 14 ára. Þá var ég í saltfiski.
Sumarið eftir var ég í löndunar-
liðinu á Siglufirði. Og 16 ára fór
ég á sjóinn, á togaranum með
pabba. Ég var samfleytt í tíu
sumur á togurum, sá aldrei sum-
ar nema úr fjarlægð. Þetta ein-
angraði mann svolítið. Maður
kynntist að vísu starfsfélögunum
á sjónum, en var langtum yngst-
ur og eiginlega ekki gjaldgeng-
ur.“
— Var ekkert erfitt að vera
sonur kallsins um borð?
„Jú, það var það reyndar. Ég
fann að vísu ekki fyrir því fyrst,
en þegar ég var kominn undir
tvítugt fannst mér betra að vera á
öðrum togurum og skipti yfir.
Ekki það að pabbi léti mann
njóta þess á nokkurn hátt. Ég
hafði það fyrir reglu að ég fór og
heilsaði upp á hann í brúnni einu
sinni, tvisvar í túr. Þá hurfu þessi
skil á milli skipstjóra og háseta
og við urðum eins og faðir og
sonur stundarkorn, svo var það
búið og maður hélt áfram að
LÖGFRÆÐIÞJÓNUSTA
—Málflutningur, innheimtur, skjalagerð, búskipti
-pÉ-r Lögmannsstofan Kirkjubraut 11
L J Tryggvi Bjarnason, hdl.
1 Símar 12770 og 12990
Viðtalstímar frá kl. 14.30 - 16.00 eða eftir nánara samkomulagi.
TRESMIÐI
hef opnað trésmíðaverhstæði að Kalmansvöllum 4.
Öll almenn smíðavinna. Tilboð eða tímavinna.
Trésm. Hjörleifs Jónssonar
Sími 12277 - Heimasími 12299
Jaðarsbakkalaug
Jaðarsbakkalaug er opin alla
virka daga frá kl. 7 til 21, laugar-
og sunnudaga frá kl. 9 til 18.
Bílaleiga - bílaverkstæði
Allar almennar viðgerðir.
Réttingar og sprautun.
BRAUTIN HF.
Dalbraut 16® 12157
.VÉLAVINNA
ÍX Leigjum út flestar gerðir vinnu-
Sjmpi AM' véla. Önnumst jarðvegsskipti
*'U| \Jv og útvegum möl sand og mold.
Fljót og örugg þjónusta.
Faxabraut 9
S 13000
MALmG
Getum bætt við okkur verkefhum í alhliða málningar-
vinnu. HKAFXIJM - SANDSPÖRSLUM - MÁLUM.
Tilboð eða tímarimia.
LITBRIGÐI SF.
Jaðarsbraut 5 S 12328 & 985—29119
vel þarna. Mér fannst þetta mjög
sérkennilegur vetur. Mikil ein-
angrun. Hann var undarlega
strangur þessi skóli. Það voru
rimlar fyrir gluggum og aðskildar
vistar og vistarleyfi á sunnudög-
um í þrjá tíma. Og börnunum
var haldið að nárninu."
— Lærðirðu mikið?
„Ekki man ég það nákvæm-
lega. Jú, trúlega. Lakasta ein-
kunnin mín var í íslensku. Aftur
á móti var ég ágætur í stærðfræði
þá. Svo snérist það alveg við.
Fékk meiri áhuga á móðurmál-
inu. Að loknu landsprófi var ég
einn vetur heima, í framhalds-
deildinni, áður en ég fór í
Menntaskólann á Akureyri.
Fljótlega eftir að ég var kominn
þar inn varð ég óskaplega mót-
þróafullur og andskotaðist út í
skólann og missti smám saman
áhugann fyrir honum. Það var
svo málamiðlun milli mfn og
skólayfirvalda að ég las töluvert
utan skóla. Mér gekk ekki vel,
en á þessum árum byrjaði ég að
lesa alvarlegan skáldskap.“
Yrkingar
— Fórstu að yrkja?
„Já, ég byrjaði að yrkja ljóð.
Reyndar var ég að fikta við að
skrifa prósa líka. Fyrsta smásag-
an sem ég skrifaði birtist nú
reyndar aldrei. Ég afhenti hana
ritstjórnarfulltrúa skólabiaðs,
svo liðu mánuðir og aldrei kom
hún á prenti og þegar ég fór að
athuga með þessa sögu þá hafði
hún týnst. Þetta var eina eintakið
af henni og ég gerði nú ekki til-
raun til að skrifa hana aftur.
Kannski hefur þetta gert mig
svolítið frábitinn smásögum. Það
góða við þessi menntaskólaár var
fólkið sem ég kynntist og að þá
snérist hugur minn til bók-
mennta. Sumir jafnaldrar mínir
höfðu mikil áhrif á mig á ýmsan
hátt. Þó ég væri ákveðinn í að
halda áfram námi tók ég eins árs
hlé eftir menntaskólann. Fór síð-
an í bókmenntafræði í Háskóla
íslands, til þess að fá frið til að
lesa. Fékk ágætis frið til þess. Ég
lauk ekki námi, en lít svo á að ég
hafi haft þau not af því sem ég
vildi. Ég tók þetta mjög hátíð-
lega fyrst. Fannst stofnunin
geysimerkileg, andrúmsloftið svo
óheyrilega akademískt. Maður
stóð á öndinni fyrstu vikurnar.
Svo breyttist þetta hægt og ró-
lega.
Ég skrifaði töluvert með
skólanum. Það komu út tvær
ljóðabækur á þessum árum og ég
fiktaði við prósaskrif sem þróuð-
ust síðar út í þessa skáldsögu sem
ég gaf út.“
— Þú gerðir ljóðabækurnar í
samvinnu við Aðalstein Svan
myndlistarmann?
„Við getum sagt að það hafi
verið ákveðið samspil milli ljóða
og mynda. Hann nýtti sér ákveð-
in áhrif úr ljóðunum til þess að
skera í dúk og sumar myndirnar
hans gerðu það að verkum að ég
felldi ljóðið nær myndinni. Við
gáfum reyndar út tvö hefti 1982
og 1983 á Akureyri. Samstarf
okkar hófst með þeim hætti að
við vorum orðnir málkunnugir
og ég vissi um áhuga hans á
myndlist og sendi honum til gam-
ans nokkur ljóð út á Árskógs-
strönd þar sem hann bjó. Tveim
dögum seinna birtist hann með
fulla tösku af skissum og við sett-
um saman þessi tvö hefti sem
komu út í takmörkuðu upplagi
og seldust upp á svipstundu. Mér
finnst þetta nú ekki góð hefti í
dag, en þó kannski það seinna.
Ég er þó búinn að fyrirgefa sjálf-
um mér að hafa gefið þetta út.“
— Ef þú lítur á þetta sem
frumraun ungs manns?
„Þetta var ekki mjög góð
frumraun, árangurinn ekki glæsi-
legur. En ég hafði tvö, þrjú ljóð
úr seinna heftinu með í fyrstu al-
vöru bókinni, sem ég lagði allt í
sölurnar fyrir. Sló víxil til að láta
prenta hana og gera sem best úr
garði, fór svo á sjóinn til að vinna
fyrir víxlinum. Þetta er klassísk
aðferð á íslandi við að gefa út
ljóðabækur; maður slær víxil,
gefur út bók, svo selst bókin
ekki, þá fer maður á sjóinn.“
— Én þú notaðir aðra aðferð
og ekki eins hefðbundna, til að
lifa og skrifa?
„Já, ég var á sjó í heilt ár, lagði
fyrir og fór til Spánar veturinn
1987 - 1988. Þar skrifaði ég
skáldsöguna Minningar elds, að
mestu, en lauk henni hér á
Skaga.“
Innblástur
— Hvernig vinnur þú bækurn-
ar þínar?
„Ég hef alltaf haft trú á svo-
kölluðum innbiæstri. Það líður
langur tími og ekkert gerist en
svo allt í einu hætti ég að geta
sofið og er ekki til friðs fyrr en ég
get sest við skriftir. Þá er þetta
orðin knýjandi þörf. En þegar ég
skrifa prósa hef ég fylgt ákveð-
inni vinnuáætlun við skriftirnar,
þó ég sé misjafnlega upplagður.
Það er hægt að sinna öðrum at-
riðum en að vera beinlínis að
frumskrifa, til dæmis að leiðrétta
stafsetningarvillur og þess háttar,
en maður er samt að vinna með
textann. En þetta með innblást-
urinn. Stundum er þögn í sálinni
og engin ástæða finnst til að
yrkja, ekkert knýr á og menn
þegja jafnvel árum saman. Menn