Skagablaðið - 26.09.1991, Blaðsíða 7

Skagablaðið
SkagaUaðið ræðir við Luka og SveUönu Kcstic um styrjaldarástandið í heimalandi þeiira, Júgóslaviu:
jSvipuð tilfinning og hjá gyð-
ingum í Þýskalandi nasismans"
„Yið erum mjög áhyggjufull yfir þessu hræðilega ástandi sem nú
ríkir heima í Júgóslavíu. Við erum í nær daglegu sambandi við ætt-
ingja okkar til þess að fá fréttir og vera viss um að þeir séu heilir á
húfi,“ sagði Júgóslavinn Luka Kostic er Skagablaðið ræddi við hann
og konu hans, Svetlönu, fyrir stuttu. Vegna þeirra atburða sem nú
eiga sér stað í heimalandi þeirra hafa þau ákveðið að dveljast á Akra-
nesi í vetur ásamt Igor, syni þeirra. Þau hjón eru Serbar en búa í
Króatíu. Þau þekkja því betur en nokkrir aðrir hér í bæ ástandið í
Júgóslavíu og undirrót þeirrar stöðu sem nú er þar komin upp.
Heimili þeirra í Júgóslavíu er ara landa yfir falli alræðisins ber-
einmitt á því svæði, þar sem
hörðustu átökin hafa átt sér stað
ast skyndilega fréttir af átökum
og togstreytu í þessum löndum
undanfarið. Luka hefur nýlega og af allt öðrum meiði en áður.
lokið við að reisa húsið. Undir
því er stór kjallari og þar hafa
nágrannarnir ásamt tengdamóð-
Allt þetta umrót hefur farið að
mestu fram án teljandi blóðsút-
hellinga með einni undantekn-
ur hans, sem einnig býr í næsta ingu þó. í Júgóslavíu berast
nágrenni, hafst við á nóttunni bræðurábanaspjótumoglandiðer
þegar bardagarnir hafa staðið á barmi borgarastyrjaldar. Yfir-
sem hæst. gnæfandi líkur eru á algjöru
Munaði litlu
Eitt skiptið mátti ekki miklu
muna að illa færi. Tengdamóðir
hans var þá stödd í húsinu í einni
átakahrinunni er skriðdreki kom
æðandi eftir götunni fyrir framan
húsið og tók að hleypa af
skotum. Áður en skothríðin
hófst tókst henni að opna alla
glugga á götuhlið hússins upp á
gátt. Hefði það ekki tekist hefðu
rúður og gluggakarmar splundr-
ast af þrýstingnum einum saman.
Harmleikurinn hefur engu að
síður knúið dyra hjá Luka. Einn
besti vinur hans og nágranni féll
nýlega í átökum við hermenn
Króata. Luka sagði að eyðilegg-
ing á eignum væru smámunir í
samanburði við þá hættu að ætt-
ingjar og vinir féllu í átökunum.
„Húsið okkar er um tíu kíló-
metra utan við borgina Osijek
þar sem miklir bardagar hafa
verið síðustu vikur. Sprengju-
árásir hafa verið gerðar á borgina
og næsta nágrenni. Hús skammt
frá heimili okkar hafa orðið fyrir
skemmdum eða verið eyðilögð í
sprengjuárásum. Systur mínar
tvær eru búsettar í næsta ná-
grenni. Heimili þeirra hafa enn
sloppið við skemmdir. Tengda-
móðir mín og nágrannar okkar
hafa fylgst með húsinu okkar á
meðan við erum hér á Akra-
nesi,“ sagði Luka.
Óveðursský
Óveðursský hafa hrannast upp
á austurhimni eftir að vindar lýð-
ræðis og frelsis hafa leikið um
Sovétríkin og lönd Austur-
Evrópu að undanföru í kjölfar
slökunarstefnu Gorbasjovs Sovét
leiðtoga. Eftir fögnuð íbúa þess-
hruni Júgóslavneska ríkjasam-
bandsins. Landið, sem stendur
saman af Serbíu, sem er
langstærst, Króatíu, Slóveníu,
Bosníu - Herzegóvínu, Montene
gro og Makedoníu, er að liðast í
sundur.
Þann 25 júní sl. lýstu Slóvenía
og Króatía yfir sjálfstæði sínu að
fengnu samþykki kjósenda. Á
næstu vikum er fastlega gert ráð
fyrir því að syðsta hérað Júgó-
slavíu, Makedónía, lýsi yfir sjálf-
stæði fullvalda ríkis eftir yfir-
gnæfandi samþykki kjósenda
þar. Hvert þessara þjóðarbrota á
sér langa sögu. Sem dæmi réðu
Tyrkir Makedóníu í fimm aldir
og upp úr síðustu aldamótum var
landinu skipt á milli Grikkja og
Serba. í lok heimstyrjaldarinnar
síðari gerði Tító Makedóníu að
júgóslavnesku lýðveldi.
Fjandmenn
„Þótt að við séum Serbar þá
Luka og Svetlana á heimili þeirra hér á Akranesi.
höfum við búið í Króatíu alla
okkar ævi. Ég fluttist til Króatíu
með foreldrum mínum á fyrsta
ári og sömu sögu er að segja af
Luka,“ sagði Svetlana, eiginkona
hans. „Hvernig er hægt að út-
skýra fyrir fólki þá tilfinningu að
vera allt í einu orðinn fjandmað-
ur í eigin landi eftir að Króatar
lýstu yfir sjálfstæði í júní sl. Til-
finningin hlýtur að vera svipuð
og hjá gyðingum í Þýskalandi
nasismans þegar þeir voru gerðir
brottrækir þótt þeir væru Þjóð-
verjar eins og allir aðrir í því
landi. Nágrannar okkar eru ým-
ist Serbar eða Króatar. Við höf-
Húsið sem þau eru nýbúin að reisa í nágrenni Osijek.
um búið í sátt og samlyndi alla
tíð þótt að uppruninn væri ekki
sá sami. Allir tala sama tungu-
málið.
Þeir sem hafa stjórnað í Króa-
tíu á síðasta ári hafa stefnt að því
ljóst og leynt að lýsa yfir sjálf-
stæði hennar og um leið alið á
andúð gegn Serbum sem þar eru
búsettir. Eg byrjaði að finna fyrir
þessu í fyrravetur. Þá fór t.d. að
bera mun meira á því en áður að
króatískir skólafélagar Igors,
sonar okkar, fóru að setja sig á
háan hest gagnvart bekkjafélög-
um þeirra sem voru Serbar.
Kennslubókum var breytt og
sögulegar staðreyndir hreinlega
falsaðar til þess að gera Serba
tortyggilega í augum króatískra
barna. Þrátt fyrir þetta höfðu all-
ir þeir Króatar sem við þekktum
mikla óbeit á þessum áróðri. Við
hjónin sneiðum alfarið hjá því að
ræða þetta ástand við Igor. Hann
er að auki of ungur til að skilja
það.
Flókin saga
Þau Luka og Svetlana sögðu
að þjóðernisdeilurnar í Júgó-
slavíu ættu sér langa og flókna
sögu. Serbía, sem er stærsta og
fjölmennasta þjóðarbrotið í
Júgóslavíu, væri það eina sem
hefði á sínum tíma verið sjálf-
stæð þjóð. Hin þjóðarbrotin
hefðu yfirleitt verið undir stjórn
annarra ríkja. Króatía og Sló-
venía hefðu t.d. um tíma verið
hluti af austurríska og ung-
verska keisaradæminu, Make-
donía tilheyrt Búlgörum og lotið
yfirráðum Tyrkja. Það hefði ekki
verið fyrr en við lok heimstyrj-
aldarinnar síðari að Júgóslavía
hefði komist endanlega í þá
mynd sem hún er nú í.
Titó, sem var Króati, komst þá
til valda og ríkti til 1979. Frá
þeim tíma hafa fulltrúar lýðveld-
anna sex skipst á um að halda um
stjórnartaumana. Allir hafa þeir
verið sakaðir um að draga taum
síns lýðveldis á kostnað hinna
fimm. Svo er einnig nú þegar
fulltrúi Króata er við stjórnvöl-
Alið á tortryggni
Þau Luka og Svetlana sögðu
lengi hafa verið alið á tortryggni
á milli þjóðarbrota. Serbar ættu
til dæmis enn þann dag í dag erf-
itt með að gleyma því að króat-
ískir þjóðernissinnar aðstoðuðu
nasista við að útrýma á skipu-
lagðan hátt um 700.000 Serbum í
síðari heimstyrjöldinni. Leiðtog-
ar þessara öfgahópa hefðu ýmist
náð að flýja land eða ekki verið
dregnir fyrir rétt eftir stríðið.
Þau sögðu að Króatar hefðu
alla tíð lifað óáreittir í samfélagi
við önnur þjóðarbrot utan
Króatíu, en einhverra hluta