Skagablaðið - 13.03.1995, Side 5

Ég hef ekki litið á bókaútgáfu
sem hver önnur viðskipti. Hún
er mér líka hugsjón og hjartans
mál. Ég hef haft geysilega mikla
ánægju af þessu og þó hefur
þetta aldrei verið eins spenn-
andi og nú. Hver dagur er
skemmtilegur og ber með sér
eitthvað nýtt en vandinn er
kannski sá að tíminn líður alltof
hratt. Maður á svo margt ógert.
Ég lít svo á að ég hafi notið for-
réttinda með því að starfa við
bókagerð og bókaútgáfu.
Þetta eru viðhorf Braga Þórðar-
sonar til starfsins síns eftir ára-
tuga starf að bókaútgáfu, undan-
farin 35 ár undir merkjum Hörpu-
útgáfunnar. Hann hefur lifað og
hrærst með bókum nær alla tíð,
segist hafa fengið bókmennta-
áhugann með móðurmjólkinni,
gerðist prentari á unga aldri og
starfaði við iðn sína um áratugi
en mörg undanfarin ár hefur
bókaútgáfa átt hug hans allan og
orku.
- Ég er náttúrlega að þessu
fyrst og fremst fyrir sjálfan mig.
Bókaútgáfan og allt sem henni
tengist veitir mér mikla gleði og
ég hef komist í kynni við margt
skemmtilegt fólk og áhugavert í
tengslum við hana, segir Bragi
við Skagablaðið.
Á hátindi
Fátt hefur verið um góðar fréttir
af bókaútgáfu á undanförnum
Bragi og Elín
Elín Þorvaldsdóttir, eiginkona,
Braga, hefur starfað með hon-
um að útgáfumálunum frá
upphafi. Bragi segir að fyrir-
tækið byggist á samstarfi fjöl-
skyldunnar, því auk Elínar
hafa börn þeirra, Bryndís og
Þorvaldur, lagt hönd á plóginn
við bókhald og annað sem
tengist starfseminni. Bragi og
Elín eru hér í húsnæði útgáf-
unnar við Síðumúla 29 í
Reykjavík. Myndin var tekin á
30 afmæli útgáfunnar í októ-
ber 1990.
segir
Bragi Þórðarson
bókaútgefandi
á 35 ára afmæli
Hörpuútgáfunnar
árum. Framleiðsla og sala bóka
hefur dregist saman og stór for-
lög hafa orðið að leggja upp
laupana. Engan uppgjafartón er
hins vegar að heyra á forleggjar-
anum á Akranesi. Þvert á móti;
segja má að hann standi nú á há-
tindi ferils síns eftir að einni bóka
hans voru veitt Islensku bók-
menntaverðlaunin. Þegar Silju
Aðalsteinsdóttur voru veitt Is-
lensku bókmenntaverðlaunin fyr-
ir ævisögu Guðmundar Böðvars-
sonar urðu tvenn nýmæli. Verð-
launin voru veitt fyrir ævisögu
fyrsta sinni og bók frá forlagi
utan höfuðborgarsvæðisins hafði
ekki áður fengið þessi mikils
metnu verðlaun. Önnur ævisaga
frá Hörpuútgáfunni, Saga Hall-
dóru Briem eftir Steinunni Jó-
hannesdóttur, var tilnefnd til
verðlaunanna.
- Guðmundur Böðvarsson á
Kirkjubóli hefur áður valdið
straumhvörfum í sögu útgáfunn-
ar, því mér veittist sú ánægja að
geta starfað með skáldinu síðustu
árin sem það lifði. Það er auðvit-
að enginn vafi á að bókmennta-
verðlaunin hafa mikið gildi fyrir
Hörpuútgáfuna. Þau hafa vakið
athygli á henni, ekki síst hér á
Akranesi, segir Bragi.
Bókafólk
Hann hefur alið allan sinn aldur á
Akranesi og segist hvergi annars
staðar vilja vera. Fæddist í júní
1933, næstyngstur fjögurra barna
þeirra Þórðar Asmundssonar
verkamanns og Sigríðar Halls-
dóttur húsmóður.
- Ég tel mig hafa fengið bók-
menntaáhugann frá móður minni.
Hún var ljóðaunnandi, lærði vís-
ur og ljóð fyrirhafnarlaust og
hafði á hraðbergi. Þessi áhugi
hennar lýsir sér kannski best í því
að þegar henni áskotnuðust fyrst
peningar í eigin nafni, fyrstu elli-
launin, keypti hún bækur. Faðir
minn gekk í störf á sjó og landi
og við vorum auk þess með dálít-
inn búskap svo ég kynntist störf-
um til sjávar og sveita í æsku
minni. Maður var á kafi í þessu
alla daga eins og aðrir, lærði jöfn-
um höndum að beita línu og
heyja. Fyrsta launaða starfið mitt
var hins vegar blaðasala. Ég seldi
Moggann í rútunum sem tóku
farþega af Laxfossi og mér fannst
lyktin af pappírnum og prent-
svertunni góð. Mér hefur alltaf
síðan fundist hún góð þessi lykt.
A námsárunum starfaði ég sem
þjónn í Báruhúsinu og á Hótel
Akranes um helgar og fékk þar
skemmtilega lífsreynslu, rifjar
Bragi upp.
Hann segist eiga góðar minn-
ingar frá uppvexti sínum á Akra-
nesi á kreppu- og stríðsárum.
Hann þótti ekki liðtækur bolta-
sparkari en gekk skátahreyfing-
unni á hönd um tíu ára aldurinn
og hefur æ síðan verið henni trúr.
Lífið á Akranesi var saltfiskur en
bækumar tóku völdin í lífi Braga
Þórðarsonar.
- Ég varð strax mikill bóka-
ormur, las reyfara og góðbók-
menntir, Basil fursta og Manninn
með stálhnefana jafnt sem Ibsen
og Hamsun. Það var ekki mikið
til af bókum heima en bækur
gengu manna á milli og svo fór
ég á bókasafnið, sem þá var uppi
á lofti gamla bamaskólans við
Vesturgötu. Þar fann ég fyrstu
bókina sem ég gaf út og hún átti
jafnframt þátt í því að ég varð
bólusettur skáti fyrir lífstíð, segir
hann.
Göfugt starf
Bókin heitir Ég lofa og fjallar um
skátaflokk á upphafsámm skáta-
hreyfingarinnar í Danmörku.
Þegar þarna var komið sögu hafði
Bragi lært prentiðn í Prentverki
Akraness og hjá Hafsteini Guð-
mundssyni í Prentsmiðjunni Hól-
ar í Reykjavík. Hann minnist
Hafsteins með hlýju, segir hann
hafa verið lærlingum harður hús-
bóndi og kröfuharður en telur
hann hafa verið mestan prent-
listamann á landinu.
- Ég hef nú ekki sagt frá því
áður en í raun hafði ég hugsað
mér að verða prestur. En til þess
skorti mig kjark og ég varð prent-
ari, meðal annars fyrir hvatningu
Ragnars Jóhannessonar skóla-
stjóra, og hef aldrei iðrast þess.
Ég lít aldrei til baka með eftirsjá.
Maður getur engu breytt um for-
tíðina og verður því að einbeita
Skaaa laöið
sér að því sem óorðið er. Mér
fannst starf prentarans gefandi og
skemmtilegt. Ég fékk útrás fyrir
sköpunargleðina í þessu starfi því
á þessum tíma var setjarinn nán-
ast einráður um útlitshönnun og
uppsetningu. Við fengum í hend-
ur ófullkomin handrit og svo var
það okkar að ákveða framhaldið,
segir Bragi.
Hann keypti hlut í Prentverki
Akraness árið 1964, gerðist þá
prentsmiðjustjóri og undir hans
stjóm jukust umsvifin svo um
munaði. Árið 1970 flutti prent-
smiðjan í nýtt húsnæði sem hann-
að var sérstaklega með þessa
starfsemi í huga og fékk Bragi
sinn gamla lærimeistara, Hafstein
í Hólum, í lið með sér við hönnun
húsnæðisins. Þegar Bragi sagði
skilið við Prentverk Akraness
árið 1982 var fyrirtækið skuld-
laust, umsvifin voru mikil og
starfsfólkið margt.
- Vinnan við þetta var einfald-
lega orðin of mikil og það var svo
miklu skemmtilegra að skrifa og
gefa út. Það er ekkert skemmti-
Skagablaðið
legra til og fáar stundir stærri en
þegar maður handfjatlar nýprent-
aða bók sem vel hefur tekist til
með.
Þegar ég gekk út úr prentsmiðj-
unni fann ég aðeins fyrir miklum
feginleik og fann að ég hefði átt
að vera hættur miklu fyrr. En
prentiðnin er göfugt starf og ég
gekkst upp í því.
Ritstörfin
Auk þess að gefa út hundruð
bóka eftir aðra hefur Bragi
verið drjúgur við ritstörf í
gegnum tíðina. Hann safnaði í
og skráði átta bindi af Borg-
firskri blöndu og bókaflokkinn
Lífsreynsla en hefur auk þess
skráð og flutt í útvarpi þætti af
Borgfirðingum. Þessa þætti
nefndi Bragi Blandað geði við
Borgfirðinga.
Fall er fararheill
Síðan hefur hann unnið við bóka-
útgáfu eingöngu með góðum ár-
angri. Fyrstu skrefin í bókaútgáfu
lofuðu þó ekki góðu. Skátasagan
Ég lofa seldist ekki eins og Bragi
hugði og hann tapaði á öllu sam-
an. Áhættan var þó ekki stór því
Bragi vann bókina sjálfur og
kostaði litlu til. Tók þó sinn
fyrsta víxil fyrir pappírnum.
- Ég ákvað að gefast ekki upp
og gaf enn út þrjár bækur með
tapi, bók fyrir knattspyrnuáhuga-
menn og tvær ódýrar barnabæk-
ur. Það var ekki fyrr en mér datt í
hug að gefa út ástarsögu að málin
þróuðust mér í hag. Bókin heitir
Ást flugfreyjunnar, ég þýddi hana
sjálfur úr dönsku, vann hana að
öllu leyti sjálfur eins og fyrri
bækur og prentaði í 1500 eintök-
um, dreifði henni í sjoppur og
bókabúðir í Reykjavík og hún
seldist upp. Þarna varð vendi-
punktur hjá mér, segir Bragi og
kímir að þessum bernskubrekum.
Fyrstu bækurnar hans komu út
Viðtal
í nafni Akrafjallsútgáfunnar en
Hörpuútgáfan var stofnuð árið
1960. Fyrsta bók nýju útgáfunnar
voru jólasálmar sem séra Jón M.
Guðjónsson tók saman. Séra Jón
teiknaði jafnframt merki útgáf-
unnar, hörpuna, tákn hinnar fögru
ljóðlistar. Bragi segist ávallt hafa
verið mikill unnandi ljóða og tel-
ur að engin útgáfa hafi gefið út
hlutfallslega jafn mikið af ljóðum
og Hörpuútgáfan. Enginn verður
þó feitur af því að gefa út ljóð og
aðrar bækur hafa orðið að vega á
móti tapinu af þeirri útgerð, með-
al annars ástar- og spennusögur.
Héraðssinninn
Hér gefst ekki færi á að rekja ítar-
Iega 35 ára sögu Hörpuútgáfunn-
ar. Sé þó hægt að draga fram
rauðan þráð á útgáfuferli Braga
kemur Borgarfjörður upp í hug-
ann. Bragi er héraðssinni og það
hefur sett mark sitt á ritstörf hans
og útgáfuferil.
13. mars1995 3
Bragi Þórðarson, bókaútgefandi í bráðum fjóra áratugi: Bókin mun
lifa tœkniþróunina af. Hún er sígild og ég er bjartsýnn áframtíð
hennar.
- Þegar ég fór með Ara Gísla-
syni um Borgarfjörð þegar hann
vann að Borgfirskum æviskrám
kynntist ég mörgu fólki í Borgar-
firði, það fór að segja mér frá og
ég byrjaði að punkta hjá mér
þessar frásagnir. Ferðirnar með
Ara voru kveikjan að Borgfirskri
blöndu sem kom út í átta bindum.
- Akurnesingar höfðu þá ekki
mikinn áhuga á að tengjast Borg-
arfirði og það var gagnkvæmt en
ég átti þar vini og ýmis tengsl og
var áhugamaður um að litið væri
á Akranes sem hluta af Borgar-
fjarðarhéraði. Þetta var persónu-
leg pólitík hjá mér, ég var brenn-
andi héraðssinni. Eitt af mark-
miðunum með Borgfirskri
blöndu var að tengja saman þetta
svæði. Akurnesingar og fólk
hérna í héraðinu hafa verið með
dyggustu kaupendum að bókum
mínum, segir hann.
Vendipunktur
I Hvítársíðu í Borgarfirði bjó þá
einn ástmögur þjóðarinnar, Guð-
mundur Böðvarsson á Kirkjubóli.
Leiðir þeirra Braga lágu saman í
Þverárrétt haustið 1970, svo sem
sagt er frá í ævisögu Guðmundar.
Guðmundur var í sárum eftir að
útgefandi hans og aldavinur,
Kristinn E. Andrésson, hafði
hafnað handriti hans en Bragi
vildi ólmur fá að gefa skáldið út.
Þeir hittustu því á hárréttu augna-
bliki. Á þeim þremur árum sem
Guðmundur átti þá ólifuð tókst
þeim að koma út þremur bókum í
óbundnu máli og ljóðum Guð-
mundar í fjórum bindum.
Bragi minnist Guðmundar með
hlýju og segir samstarfið við
hann hafa verið vendipunkt í
sögu Hörpuútgáfunnar.
- Guðmundur var ákaflega
skemmtilegur maður og fyndinn
en gat verið meinhæðinn. Hörpu-
útgáfan var þá lítt þekkt en sam-
starfið við Guðmund bar hróður
hennar víðar, segir Bragi.
Félagsmálin
Bragi hefur verið virkur í
skátahreyfingunni frá barn-
æsku en jafnframt sinnt ýms-
um félagsmálum öðrum og
þar hefur áhugi hans á bókum
ráðið miklu. Hann sat í stjórn
bókasafnsins 1966-1994, á
sæti í stjórn Félags íslenskra
bókaútgefenda og er fulltrúi
þeirra í stjórn þýðingarsjóðs.
Hann var fyrsti formaður
æskulýðsráðs Akraness. Þá
hefur hann tekið virkan þátt í
starfi Oddfellow-hreyfingarinn-
ar.
Heppni og reynsla
Bækur Hörpuútgáfunnar telja vel
á fjórða hundraðið og er allar að
finna í bókaherbergi Braga. Þar
kennir margra grasa; ljóðabækur
og sálmar, reyfarar, ævisögur,
lífsreynslusögur og frásagnir ým-
iss konar, sígildar gjafabækur.
Ekki má heldur gleyma fjölmörg-
um sögusnældum fyrir börn.
Sumar hafa skilað hagnaði, á öðr-
um hefur hann tapað, en hann
lætur vel af afkomunni.
- Ég hef verið heppinn og
aldrei orðið fyrir verulegum
áföllum. Við höfum starfað við
þetta hjónin og börnin, þetta hef-
ur byggst á samvinnu okkar og
samheldni og við höfurn haft
góða afkomu. Löng reynsla mín
af útgáfu og prentun hefur auð-
vitað reynst mér vel. Ég þykist
vita nokkuð vel um hvað þetta
snýst. Við höfum því enga ástæðu
til að kvarta.
- Það hefði sjálfsagt verið hag-
kvæmara fyrir okkur á margan
hátt að reka þessa starfsemi á
höfuðborgarsvæðinu því við-
skiptin beinast mest að Reykja-
vík. Reykvíkingar hafa tilhneig-
ingu til þess að leiða hjá sér það
sem menn eru að fást við úti á
landi.
- Við Elín eigum hins vegar
rætur okkar hér á Skaganum, hér
eigum við stóran og góðan vina-
hóp og hér líður okkur vel, segir
bókaútgefandinn.
Bókin er sígild
Við höfum verið öllu vanari því á
undanförnum árum að heyra
bókaútgefendur kvarta yfir af-
komunni. Verulegur samdráttur
hefur orðið í framleiðslu og sölu
bóka og forlög eiga erfitt upp-
dráttar. Rótgróin fyrirtæki hafa
orðið að lúta í duftið.
- Skýringin á erfiðleikum
sumra fyrirtækja liggur meðal
annars í of miklu umfangi og of
miklu mannahaldi. Nú tel ég að
tími sé til þess að fara varlega og
líta vel í kringum sig en það er
engin ástæða til að örvænta, segir
Bragi um þetta.
Hann segist lesa mikið og nafn
Einars Kárasonar kemur fyrst yfir
varir hans þegar hann er spurður
hvort hann eigi sér eftirlætishöf-
unda. Svo nefnir hann Gyrði Elí-
asson, Davíð frá Fagraskógi.
Guðmund Böðvarsson og fleiri.
- Ég les unga íslenska höfunda
mikið, bæði ljóð og sögur. Svo lít
ég í eina og eina ævisögu. Sumir
eru jafnvel farnir að efast um
framtíð bókarinnar vegna til-
komu tækni sem gerir kleift að
hafa margar bækur á tölvutæku
formi. Ég er hins vegar bjartsýnn
á framtíð bókarinnar. Hún mun
lifa tækniþróunina af. Mikill
fjöldi fólks mun áfram vilja njóta
þess að eiga kyrrláta stund með
bókinni sinni. Bókin er sígild og
ég er bjartsýnn á framtíð hennar,
segir Bragi Þórðarson.