Bæjarblaðið - 26.01.1984, Blaðsíða 6

6
Bœjorblodid
Frá heimsókn stúkunnar ísafold nr. 1 til stúkunnar Akurblóms nr. 3.
Ég er staddur á kvistinum í Frið-
bjarnarhúsi. í fjörunni á Akureyri
eins og það var kallað í gamla
daga. Nú 10. janúar 1984, á þeim
stað sem fyrsta stúkan á íslandi var
stofnuð 10. janúar 1884. Hún hlaut
nafnið ísafold nr. 1 og heldur nú
upp á 100 ára afmæli sitt.
Hér er stór hópur af fólki, kvistur-
inn rúmar það ekki, það er einnig
hér í herbergjum beggja vegna við.
Hér eru myndir á veggjum, því nú
er þetta hús minjasafn reglunnar,
þær rifja upp söguna og gefa
salnum sérstæðan blæ. Það er
hátíð í huga þeirra sem hér eru
saman komnir. Það eru 100 ára
minningar sem svífa um salinn.
Mér finnst staðurinn sem við
stöndum á vera heilög jörð.
Þann 26. nóv. 1883 birtist grein í
blaðinu Fróða á Akureyri eftir
norskan skósmið Ole Lied. Um
bindindi og drykkjuskap um þörfina
að hamla á móti áfengisneyzlu og
um stofnun stúku. Hann hafði
umboð frá æðsta manni Góð-
templarareglunnar í Noregi Lauritz
N. Balle til að stofna hér stúku.
Hafði hann nú fengið í lið með sér
Friðbjörn Steinsson bókbindara
sem hafði reynt félagsstofnun í
þessum tilgangi en ekki haft
árangur sem erfiði.
Það er því 10. janúar, liklega að
aflíðandi hádegi sem 12. menn
mættust hér á kvistinum til að
stofna slíkan félagsskap. Þeir hafa
trúlega ekki gert sér grein fyrir því
að þeir voru að gróðursetja tré sem
átti eftir að breiða greinar um allt
land og að þessi félagsskapur átti
eftir að bera birtu og hamingju inn á
þúsundir heimila á landi hér.
Góðtemplarareglan er stofnuð í
Ameríku 1851. Form hennar var
sniðið eftir ýmsum fornum riddara-
félögum og reglum með ýmsa siði
og fundi þar sem engir höfðu
aðgang að nema félagarnir. Þessir
siðir settu á regluna dularfullan
virðulegan og hátíðlegan blæ
þegar þeir eru framkvæmdir á
réttan hátt. Fundarsalurinn er
einnig skipaður borðum og sætum
á táknrænan hátt. Þegar allt þetta
var framkvæmt á réttan hátt gat
það haft djúp áhrif á þátttakendur.
Sumir skildu þetta ekki og vildu
ekki sætta sig við og stofnuðu þá
bindindisfélög með frjálsara skipu-
lagi eða engu. Flest hafa þau orðið
skammlíf. Hlutverk reglunnar er
skírt þannig í grundvallarlögum
hennar.
Markmið Alþjóðareglu góð-
templara, sem stofnað var 1851,
er að skapa fegurra, frjálsarar og
fullkomnara líf einstaklinga og
þjóða.
Reglan krefst af félögum sínum
algers bindindis á áfenga drykki.
Starfssemi Góðtemplararegl-
unnar er reist á hugsjóninni um
bræðralag allra manna. Allireiga
að hafa jafnan rétt til persónu-
legs þroska, frelsis og hamingju.
Hver og einn á að gæta náunga
síns og sérhver er kallaður til
starfa ffyrir vaxandi mannheill og
lífshamingju annarra.
Þama höfum við grundvallar-
regluna. Þeir sem eru á móti Góð-
templarareglunni, eru á móti þeim
hugsjónum sem hér eru bomar
fram.
Þessir tólf, sem stofnuðu fyrstu
stúkuna voru 8 íslendingar og 4
Norðmenn. Þetta voru iðnaðar-
menn, verkamenn og verslunar-
menn. Því miður vitum við ekki um
orðaskipti á fundinum, því fundar-
gerðin er í knappara lagi. En
mennirnir voru auðvitað ólíkir að
útliti og gerð, greind og menntun.
En það sem batt þá saman nú var
hugsjónin að stofna félag til að
vernda þá sem veikir væru fyrir. Og
það tókst sannarlega. Auðvitað
sundraðist þessi hópur Ole Lied fór
aftur til Noregs, þrir fóru til Ameríku
og svo auðvitað milli landshluta
hér. M.a. fór Ásgeir Sigurðsson til
Reykjavíkur gerðist konsúll og
kaupmaður, sonur hans er
Haraldur Á. Sigurðson leikari. En
þeir sem voru heima á Akureyri
héldu áfram að vinna fyrir félag sitt,
og sá sem fyrst bar mest hita og
þunga starfsins var Friðbjöm
Steinsson sem vann reglunni til
dauðadags. Fljótt fjölgaði i
Reglunni bæði á Akureyri og út um
landið. Stórstúka íslands var
stofnuð í Alþingishúsinu 1886. Á
Akranesi var fyrsta stúkan stofnuð
29. maí 1887. Hún hét Vorblóm nr.
3. Á Akureyri hafði verið stofnuð
stúkan Fjallkonan nr. 3. Hún lifði
mjög stutt og Vorblóm fékk númer
hennar. Síðan var stofnað hér
stúkan Akurlilja og að lokum eru
þessar stúkur sameinaðar í Akur-
blóm nr. 3 sem enn lifir.
Barnastarf hófst snemma.
Æskan nr. 1 er fyrsta barnastúkan
en síðar Sakleysið á Akureyri og
báðar lifa þær góðu lífi. Einkunnar-
orð Góðtemplarareglunnar eru
Trú, von og kærleikur en Barna-
stúknanna Sannleikur, kærleikur,
sakleysi.
Innstreymi í regluna var mikið og
starfið fjölþætt, bindindi boðað og
ýmiskonar starf tekið upp. Reglan
flutti með sér menningu, bindindi,
samhjálp, mikið starf var unnið
meðal þeirra sem sjúkir voru og
fátækir. Enda fór fátækt og áfeng-
isneysla oft saman. Hús voru
byggð og reglan var einskonar fé-
lagsmálaskóli. Þar lærðu menn að
flytja mál sitt af sanngirni og hátt-
vísi. Lærðu að virða rétt og skoð-
anir annarra. Þar mun fyrst hafa
verið virt jafnrétti kynjanna. Ýmis
félög eiga rætur að rekja til regl-
unnar og lög sumra eru meðal
annars sniðin eftir reglum og fund-
arsköpum stúknanna, leikfélög,
íþróttafélög, söngfélög og verka-
lýðsfélög. Ef grannt er skoðað
koma tengslin í Ijós. Þá flykktust
framámenn þjóðarinnar inn í
regluna og má þar nefna Indriða
Einarsson, Björn Jónsson ritstjóra,
síðar ráðherra, Jón Ólafsson rit-
stjóra, Einar H. Kvaran rithöfund,
Guðmund Björnsson landlækni
o.fl. o.fl. Þá vaknar spurningin,
höfðu þessir menn rétt fyrir sér?
eða þeir sem nú reyna að tróða
skófinn ofan af reglunni með svig-
urmælum og skæting. Ég ætla ekki
í þetta sinn að hugsa meira um þá.
Bannlögin voru samþykkt að til-
hlutan reglunnar en eyðilögð af
fulltrúum nautnasýki og brenni-
vínsauðvalds. Til að kynnast
áhrifum þeirra meðan þau voru í
gildi skuluð þið skoða dómabækur
fátækramála og hverjir gistu fanga-
geymslur lögreglunnar meðan
lögin voru í gildi. Þetta er vert að
athuga, heldur en hlusta á mis-
munandi velviljaðan þvætting and-
stæðinganna.
Nú eru ekki lengur mörg þúsund
félagar í reglunni, þeim hefur
fækkað, innstreymið er ekki lengur
til. Hvað veldur? Það er margt. Ég
sá í ágætri grein eftir AA-mann
setningu sem mig langar til að taka
mér bessaleyfi og vitna í „Takmark
góðtemplarareglunanr var ekki
það eitt að rétta þeim bróðurhönd,
sem á hjálp þurfti að halda, heldur
átti hún eftir að koma víða við og
láta margt gott af sér leiða almenn-
ingi til heilla áður en alda hennar
fór að hníga í samræmi við eðli
byltingarkenndra menningar-
strauma allra alda“. Aðeins þetta
— ég viðurkenni ekki að þeir bylt-
ingarstraumar sem minnka áhrif
reglunnar séu menningar-
straumar.
Fyrst er nú að líta á það að þegar
reglan kom hingað til lands var hún
eini félagsskapurinn fyrir almenn-
ing. Maðurinn er félagsvera og
þráir félagsskap. Reglan var kjör-
inn vettvangur til að koma saman.
Um 20 árum síðar komu ung-
mennafélögin fyrst, voru þau með
bindindisheit, sem illu heilli var
afnumið. Svo kom KFUM og K.
sem reyndar fyrst var aðeins í höf-
uðstaðnum. Svo komu skátar,
íþróttafélög, kvenfélög, verkalýðs-
félög, pólitísk félög, alls kyns
klúbbar. Svo það var á margan hátt
að svala félagsþörfinni. Þetta
nægir í svip, og nú er svo komið að
deyfð og drungi lamar félagslíf
víðar en í stúkunum og það er alls
ekki verst hjá þeim t.d. hér á
Akranesi eru tæplega 70 manns í
stúkunni Akurblóm þar af 7 utan-
bæjar og 3 gamalmenni sem ekki
geta ?????. Nú á fundum mæta
23-28 hvernig sem viðrar ef miðað
við þá sem geta ef til vill mætt er
þetta milli 40 og 50%, geri aðrir
betur.
Ég sé fyrir mér tvo hópa annan
sem fylkir sér undir merki regl-
unnar og bindindis, gleðst með
glöðum, vímu og áfengislaust,
hressandi hlátur án glasaglaums.
Börnin glöð og kát verða að full-
orðnum mönnum, full af þrótti og
þreki og vilja til starfa. Ef þau
gengu í regluna mundu þau ná í
fleiri og fleiri til að forða þeim frá
gæfuleysi og glötun þessa heims.
Ég sé annan hóp, hann byrjar
ungur að þvælast um allskyns hall-
ærisplön, sækir skemmtarnir
áfengis og vímugjafa. Þar er loftið
mettað af reyk og áfengisfýlu. Hóp-
urinn er ef til vill glæsilegur þegar
gleðskapurinn hefst. En hvernig
eru lokin. Hver liggur slasaður eða
dauður við veginn? Hver tapaðist
og sást aldrei framar? Hver getur
sagt þegar hann byrjar að drekka
hvernig drykkjan endar? Þetta er
Ijót mynd en er hún röng? Hver er
þáttur áfengisins í böli manna. Mis-
vitur maður sagði að áfengi væri
mannasættir. En ef heilvita maður
virðir þetta fyrir sér. Hvað þá?
Heyrðum við ekki nýlega hörmu-
lega sögu um unga úrvalspilta, þeir
voru að gleðja sig yfir glasi, þeim
sinnaðist, hvernig endaði það.
Hvenær ná þeir sér sem eftir lifa
eftir þann atburð. Er áfengið
mannasættir þegar hjón deila,
hvað með konuna sem greip til
vopna gegn manni sínum drukkin.
Svona er hægt að halda lengi
áfram. Nei, annars það er ekki tak-
andi mark á innihaldslausu glamri
áfengisdýrkenda um þessi mál,
það held ég ekki. Ég hætti í
þessum dúr.
Við skulum enn minnast braut-
ryðjendanna sem kveiktu Ijósið í
Friðbjarnarhúsi 10. jan. 1884.
Vona að bjarmi þess mætti enn
vaxa, óska þess að allt starfið
mætti blómgast. Á því veltur fram-
tíðin. Reglan á nóg starf fyrirhendi,
hugsjónaaldurinn sem bar frum-
herjana fram til sigurs þarf enn að
vera til, ef ekki, er voðinn vís. Nóg
starf er fyrir höndum, við þurfum að
auka fræðslu, það er eina örugga
leiðin að byrja aldrei. Sá boð-
skapur þarf að kom til eldri sem
yngri í fjölmiðlum og persónu-
legum samskiptum. Svo óska ég
öllu heilbrigt hugsandi fólki yngra
sem eldri að þeir vegna frum-
kvæðis reglunnarfyrir 100 árum og
starfs hennar, megi eiga marga og
langa áfengislausa ævidaga fyrir
höndum. Þar í liggur gæfa þín og
hinnar íslensku þjóðar.
Friðbjamarhús á Akureyri
Lifið heil, bróðurlegast
Ari Gíslason
AKRANESKAUPSTAÐUR
Akurnesingar
athugið!
1. gjalddagi fasteignagjalda 1984
var 15. janúar.
Gjalddagar eru nú 3,15. janúar,
15. marsog 15. maí.
Eindagi er 15 dögum eftir
gjalddaga.
1. gjalddagi fyrirframgreiðslu
útsvara er 1. febrúar.
Vinsamlegast gerið skil á
gjalddaga.
Innheimta Akraneskaupstaðar