Fréttir - Eyjafréttir - 16.03.2016, Side 9

9Eyjafréttir / Miðvikudagur 16. mars 2016
Í mjög athyglisverðum fyrirlestri
sem Sindri Viðarsson, sviðsstjóri
uppsjávarsviðs Vinnslustöðvar-
innar, hélt í Akóges í síðustu
viku um loðnuveiðar, vinnslu og
sölu kom mjög margt athyglis-
vert í ljós. Ekki síst sú harða
samkeppni sem er um loðnuna
í hafinu við Ísland. Og hún fer
harðnandi með stöðugt vaxandi
stofnum stórhvela sem hefur
fjölgað úr innan við 2.000 dýr
árið 1987 í um 12.000 dýr
samkvæmt hvalatalningu sl.
haust. Fjöldi hnúfubaka var
metinn um 7.000 dýr og lang-
reyða um 5.000 dýr. Langreyður
er heldur stærri en hnúfubakur.
Kemur þetta heim og saman við
það sem loðnusjómenn segja,
að aldrei hafi verið meira af
hval á loðnumiðunum en í vetur.
Eru þeir í harðir samkeppni við
hvalinn sem gæti étið sem
svarar veiðikvótanum þetta árið.

Í fyrirlestri sínum vitnar Sindri m.a.
í viðtal við dr. Gísla Víkingsson
hvalasérfræðing hjá Hafrannsókna-
stofnun á heimasíðu Síldarvinnsl-
unnar um hvalafjöldann og loðnuát
hvalanna. Gísli segir að fjöldi dýra í
hnúfubaksstofninum hér við land sé
álitinn 14.000 til 15.000 dýr og
byggir sú tala á sumartalningum. Í
september og október í haust fór í
fyrsta sinn fram hvalatalning í
loðnuleit og var fjöldi hnúfubaka þá
metinn um 12.000, sem er mun
meira en gert hafði verið ráð fyrir á
þessum árstíma.
Þá upplýsir Gísli að geysileg
fjölgun hefði átt sér stað í hnúfu-
baksstofninum síðustu áratugi.
Byrjað var að telja 1987 og þá var
niðurstaðan sú að innan við tvö
þúsund hnúfubakar væru við landið.
Fjórtán árum síðar töldust dýrin
vera 14.000 til 15.000 en þeim
hefur ekki mikið fjölgað eftir það
miðað við niðurstöður talninga.
Athyglisvert er að á sama tíma og
þessi mikli vöxtur átti sér stað í
hnúfubaksstofninum fækkaði
hrefnu mikið við landið.
Gísli segir að samsvarandi vöxtur
sé annars staðar, við Noregs-
strendur, við austurströnd Banda-
ríkjanna og eins við Ástralíu. Þetta
segir hann athyglisvert í ljósi þess
að snemma á 20. öldinni hafði
hnúfubak fækkað mjög í kjölfar
gegndarlausrar veiði og var hann til
dæmis sjaldgæfur á hafsvæðinu við
Ísland fram yfir 1980.
Ljóst er að fiskur á borð við loðnu
er verulegur hluti þeirrar fæðu sem
hnúfubakurinn innbyrðir að
vetrarlagi og telur Gísli að reikna
megi með að hvert dýr éti 600 til
800 kg af loðnu á dag á meðan hún
er aðalfæða þess.
Það þýðir að ef
gert er ráð fyrir að
þau 12.000 dýr
sem voru við
landið í upphafi
vetrar gæði sér öll
á loðnunni þá éta
þau um 9.000
tonn á dag. Það
taki því 12.000
hnúfubaka 18 til
24 daga að éta allt
það magn loðnu
sem heimilt er að
veiða við landið á yfirstandandi
loðnuvertíð.
Gísli leggur þó áherslu á að taka
beri þessum tölur með fyrirvara þar
sem ekki var um fullburða hvala-
talningu að ræða í haust og ekki
hægt að leggja tölulegt mat á óvissu
niðurstaðnanna. Auk þess er
hugsanlegt að stór hluti hvalanna
sem hér voru þegar hausttalningin
fór fram hafi ferðast á suðlægari
slóðir skömmu síðar. Fjöldi
hnúfubaka sem hefur vetursetu hér
við land er því óviss og þar með
loðnuát þeirra.
Langreyðarstofninn við Ísland yfir
sumartímann en talinn vera 20.000
til 25.000 og hefur fjölgað mikið á
síðustu árum. Ekki hafa verið
gerðar rannsóknir á fæðu hnúfubaks
við Ísland á vetrarvertíð en erlendar
rannsóknir sýna að hann sækir í
loðnu og síld. Hann er frekur til
matar, étur 1 tonn til 1,3 tonn á
dag. „Full þörf er á að velta fyrir sér
áhrifum þess ef langreyðurinn tekur
upp á því að hafa vetursetu við
Íslandsstrendur eins og þessi
hvalategund hefur nú við Noregs-
strendur. Þá er það spurningin hve
stór hluti stofnsins mynda dvelja
yfir veturinn hér við land og þá
hvort hvalirnir myndu velja loðnu
eða jafnvel síld til neyslu frekar en
átuna,“ segir Gísli og
hvetur til rannsókna
á ört vaxandi
stofnum stórhvela
við Ísland og þeim
áhrifum sem fjölgun
hvalanna hefur á
lífríkið í hafinu og þá
ekki síst á loðnu-
stofninn.
Í tölum frá 2005 er
áætlað að afrán og
veiðar á loðnu við
Ísland hafi verið
samtals um 4,2
milljónir tonna. Af því magni átu
okkar helstu nytjafiskar um 1,3
milljónir tonna eða 31%, eina til
tvær milljónir tonna át hvalurinn,
eða allt að 36%, sjófuglar 300
þúsund tonn eða 8% og veiðar voru
1050 þúsund tonn eða 25%.
Á yfirstandandi loðnuvertíð mátti
veiða rúm 150 þúsund tonn af loðnu
sem er lítið miðað við hvað
hvalurinn tekur til sín. Baráttan um
loðnuna er því hörð.
Loðnan :: Eru stórhvelin að éta okkur út á gaddinn :: Alltað 12.000 dýr á miðunum:
Eru 18 til 24 daga að éta
sem svarar öllum
loðnukvótanum í ár
:: Hnúfubakur étur 600 til 800 kg á dag :: Langreyður 1 til 1,3 tonn
:: Átu 1 til 2 milljónir tonna 2005
Ómar GarðarSSon
omar@eyjafrettir.is
Keppnin um loðnuna
Tegund “Ársát” af loðnu (þús. tonn)
Þorskur 900
Ýsa 80
Ufsi 100
Grálúða 220
Aðrar tegundir 100
Alls fiskar 1300 (31%)
Hvalir 1000 – 2000 (36%)
Sjófuglar 340 (8%)
Veiðar 1050 (25%)
Alls um 4,2 millj. tonnHrognavinnsla í Vinnslustöðinni.
Kap VE við loðnuveiðar.
Nokkrar staðreyndir um loðnuna:
• Loðnan vex mjög hratt og er
orðin níu til 14 sm. tveggja
ára, þriggja ára er hún orðin
13 til 17 sm. og fjögurra ára
er hún 15 til 19 sm.
• Íslenska loðnan verður ekki
eldri en fjögurra ára, nema
með örfáum undantekning-
um.
• Karlloðnan hefur mun stærri
raufarugga en kvenloðnan og
er yfirleitt nokkuð stærri.
• Um miðjan 7. áratuginn
hófust veiðar á loðnu og
nokkrum árum síðar var hún
orðinn einn mesti nytjafiskur
Íslendinga.
• Fæða loðnunnar eru
ýmisskonar svifdýr s.s.
krabbaflær, ljósáta, pílormar,
fiskaegg og seiði.
• Talið er að stærsti hluti
loðnunnar drepist að
hrygningu lokinni, en þó
mun eitthvað vera um að
kvenloðna hrygni tvisvar en
karlloðnan er ekki talin lifa
af nema eina hrygningu.
• Loðnuaflinn hefur sveiflast
mjög frá því veiðar hófust
um 1963, eða allt frá því að
vera nánast enginn í að vera
um og yfir ein milljón tonna.
• Loðnuhrognin fara að
langmestu leyti til Japans.
Hrogn sem seld eru til
annarra landa eru að mestu
notuð til framleiðslu á
kavíar.
• Mjög fáar afurðir eru
framleiddar úr loðnu aðrar
en mjöl og lýsi. Þó eru
framleiddar, auk heilfrystrar
loðnu, nokkrar gerðir kavíars
úr loðnuhrognum. En það er
sú gerð kavíars sem hentar
t.d. fyrir Gyðinga þar sem
þeir mega ekki borða afurðir
úr fiskum sem ekki eru með
hreistur eins og t.d. grá-
sleppu og styrju.
Ljóst er að fiskur á borð við loðnu er veru-
legur hluti þeirrar fæðu sem hnúfubakurinn
innbyrðir að vetrarlagi og telur Gísli að
reikna megi með að hvert dýr éti 600 til 800
kg af loðnu á dag á meðan hún er aðal-
fæða þess. Það þýðir að ef gert er ráð fyrir
að þau 12.000 dýr sem voru við landið í
upphafi vetrar gæði sér öll á loðnunni þá
éta þau um 9.000 tonn á dag.
”