Fréttir - Eyjafréttir - 27.07.2016, Blaðsíða 2

2 Eyjafréttir / Miðvikudagur 27. júlí 2016
Útgefandi: Eyjasýn ehf. 480278-0549.
ritstjóri: Ómar Garðarsson - omar@eyjafrettir.is.
Blaðamenn: Sædís Eva Birgisdóttir - seva@eyjafrettir.is
Sara Sjöfn Grettisdóttir - sarasjofn@eyjafrettir.is
Íþróttir: Guðmundur Tómas Sigfússon
- gudmundur@eyjafrettir.is
ábyrgðarmaður: Ómar Garðarsson.
Prentvinna: Landsprent ehf.
ljósmyndir: Óskar Pétur Friðriksson og blaðamenn.
aðsetur ritstjórnar: Strandvegur 47,
Vestmannaeyjum.
símar: 481 1300 og 481 3310.
netfang: frettir@eyjafrettir.is.
Veffang: www.eyjafrettir.is
Eyjafréttir koma út alla miðvikudaga. Blaðið er
selt í áskrift og einnig í lausasölu á Kletti, Tvistinum,
Toppn­um,­Vöruval,­Herjólfi,­Flughafnar­versluninni,­
Krónunni, Kjarval og Skýlinu.
Eyjafréttir eru prentaðar í 2000 eintökum.
Eyjafréttir eru aðilar að Samtökum bæjar-
og héraðsfréttablaða.
eftirprentun, hljóðritun, notkun ljósmynda og
annað er óheimilt nema heimilda sé getið.
Eyjafréttir
Ástþór Jónsson, nýr verslunar-
stjóri ÁTVR í Vestmannaeyjum,
var í óðaönn að taka móti
sendingu af víni þegar Eyjafréttir
náðu tali af honum rétt rúmri
viku fyrir Þjóðhátíð. Þrátt fyrir
annir sá Ástþór sér fært um að
veita stutt viðtal eins og við
mátti búast.
Ástþór er enginn nýgræðingur
þegar kemur að verslunarstjórnun
en eins og margir vita var hann um
tíma yfir Krónunni í Vestmanna-
eyjum. Fyrst var Ástþór þó
verslunarstjóri KÁ í Goðhrauninu
sem síðar varð 11-11 og þegar
Krónan kom til Eyja var hann
fenginn í það starf líka. Eftir að
hafa verið með báðar verslanirnar
samtímis í fimm ár ákvað hann að
hætta með 11-11 og í kjölfarið
Krónuna líka árið 2008. Þaðan lá
leiðin í FES og hefur Ástþór verið
vaktformaður þar síðastliðin átta ár.
Ástþór er menntaður stýrimaður og
var til sjós í um 25 ár og skilgreinir
sig frekar sem sjómann en eitthvað
annað. Aðspurður um hvort hann
ætti einhverntímann afturkvæmt á
sjóinn svarar Ástþór: „Aldrei,“ og
hlær. „Ég er orðinn það gamall að
ég myndi aldrei getað starfað með
þessum jöxlum sem eru á sjónum í
dag. Þetta er rosa tarnavinna og
þegar maður er kominn langt undir
sextugt á maður að vera búinn að
finna sér eitthvað starf í landi. Það
er kannski ekki öllum boðið það, en
ég var heppinn,“ segir Ástþór.
Verslunarstjórastarfið nýja leggst
vel í Ástþór og fagnar hann nýrri
áskorun. „Þetta er allt, allt öðruvísi
verslunarrekstur en ég hef fengist
við áður þó grunnurinn sé sá sami.
Það er undantekning ef kúnninn fer
óánægður héðan, þá er hann í
einhverju öðru sálarástandi.“
Ekki telur Ástþór að neinar
áherslubreytingar munu verða með
tilkomu hans, þessu sé mest
stjórnað frá Reykjavík.
Nú er Þjóðhátíð að bresta á, er
þetta ekki nokkurskonar vertíð hjá
ykkur í vínbúðinni? „Alveg! Ég vil
ekki nefna neinar tölur en það er
óhemjumagn, einhverjir gámar, að
koma“ segir Ástþór um magnið af
áfengi sem pantað er fyrir versl-
unarmannahelgina.
Er þetta alltaf eins, kemur fólk á
síðustu stundu til að gera innkaup?
„Nei, ég tek eftir því núna að
Eyjamenn í það minnsta gera stóru
innkaupin núna og mér finnst það
bara flott og það er líka það fólk
sem fær þær tegundir sem það vill.“
Í hverju er salan mest, hvað er
vinsælast? „Það er íslenski
dósabjórinn, hann er ódýrastur,
verðið er það sem telur í þessu. Það
kemur mér reyndar á óvart hvað
yngra fólkið gerir þetta allt öðruvísi
en þegar ég var ungur, þá var bara
keyptur einn kassi af brennivíni og
kók og þá var bara komin þjóðhátíð.
Nú er verið að velja allskonar vín í
kokteila sem er bara flott þróun.
Það er miklu betra ástand á fólki í
dag heldur en var, 99% af þessu
fólki er til fyrirmyndar“.
Sjálfur ætlar Ástþór í Dalinn og er
hann þegar búinn að gera sín
innkaup. „Maður kíkir á Brennuna
og fer svo bara heim, maður verður
að vera klár hérna,“ segir hann og
bætir við að opnunartímar verða
óbreyttir yfir helgina, opið til sjö á
föstudag, til fjögur á laugardag og
lokað á sunnudag.
Ástþór er nýr verslunarstjóri ÁTVR
Einar KriSTinn HELGaSon
frettir@eyjafrettir.is
Því miður hefur nauðgun átt sér stað
á þjóðhátíð í Eyjum. Því miður hefur
nauðgun átt sér stað á öðrum tímum
ársins í Eyjum. Því miður eru líkur á
því að nauðgun muni eiga sér stað á
næstu þjóðhátíð í Eyjum. Því miður
eru líkur á að nauðgun eigi sér stað á
öðrum tímum ársins í Eyjum. Þetta
er staðreynd og yfir henni hvílir
engin þöggun.
Mesta þöggunin í þeirri umræðu
sem á sér stað í dag er að nauðganir
hafa átt sér stað á fleiri stöðum en á
þjóðhátíð í Eyjum og mun eiga sér
stað á fleiri stöðum en í Vestmanna-
eyjum. Fjöldi tilkynntra kynferðisaf-
brota á síðustu Þjóðhátíð voru of
margar en þó færri en gengur og
gerist í hverri viku á höfuðborgar-
svæðinu. Þetta er ljótur blettur á
þjóðhátíð sem okkur Eyjamönnum
líður illa yfir.
Eyjamenn viðhafa ekki þöggun
umræðu um kynferðisofbeldi á
þjóðhátíð eins og sumir vilja halda
fram. Viðbragðsáætlun Þjóðhátíðar-
nefndar, lögreglunnar í Eyjum, Heil-
brigðisstofnunar, áfallateymis og
fleiri aðila bera öll merki um það.
Allir búa sig undir að bregðast við
þessari ljótu vá. Allir vona það besta
en búa sig undir það versta. Gæslan
er efld, heilbrigðisþjónusta tryggð,
rekinn er öflugur áróður gegn nauðg-
unum, fólk er hvatt til að vera á
varðbergi og fylgjast með hvert öðru
og vernda. Ef upp koma tilvik um
kynferðisofbeldi er brugðist við. Á
öðrum tíma ársins er öflugt starfs-
fólk félagsþjónustu, lögreglu,
heilsugæslu og fleiri til taks er upp
koma slík brot. Engum dettur til
hugar að fela þennan ljóta blett sem
fellur á samfélagið heldur eru menn
tilbúnir til að takast á við hann og
helst af öllu útrýma.
Ég hef starfað innan félagsþjónustu
Vestmannaeyjabæjar í 24 ár, fyrst
sem sálfræðingur og á síðustu árum
sem framkvæmdastjóri fjölskyldu-
og fræðslusviðs. Ég hef starfað í
áfallateymi á þjóðhátíð og verið
gestur þjóðhátíðar á síðustu 23 há-
tíðum. Að auki hef ég starfað sem
lögregluþjónn í Reykjavík. Á þess-
um árum hef ég kynnst reynslu þol-
enda nauðgunarmála frá upphafi
þess að mál kemur fram, því ferli
sem tekur við, úrvinnslu og afleið-
ingum. Þau eru þung og erfið sporin
hjá þolanda frá fyrstu stigum áfalls.
Páleyju Borgþórsdóttir þekki ég vel.
Hún hefur komið að nokkrum mál-
um sem lögmaður þolenda kynferð-
isafbrota og lagt sig fram af elju og
hugsjón við að gæta hagsmuna sinna
umbjóðenda. Ásetningur hennar var
einlægur þegar kom að því að vernda
umbjóðendur. Sem lögreglustjóri
heldur hún áfram að gæta hagsmuna
þolenda og vernda rannsóknarhags-
muni. Hún tekur ákvörðun í þá átt að
vernda þolendur kynferðisafbrota á
þjóðhátíð frá fjölmiðlum á fyrstu
stigum máls. Auðvitað eru frétta-
þyrstir fjölmiðlar ósáttir og hamra á
Páley með öllum þeim ráðum sem
þeir þekkja.
Dregin er upp dökk mynd af
ákvörðun Páleyjar og áróður rekinn
fyrir því að hér sé verið að þagga
niður tengingu nauðgunar og
þjóðhátíðar. Jafnvel hafa sumir
gengið enn lengra og dregið upp þá
mynd að samfélagið í Eyjum þaggi
niður kynferðisofbeldi. Það eru
óskiljanleg rök í mínum huga sér-
staklega út frá því að enginn í Eyjum
hefur afneitað þeirri vondu stað-
reynd að kynferðisofbeldi getur og
hefur átt sér stað á þjóðhátíð og á
öðrum tíma ársins eins og kemur
fram í upphafi þessarar greinar
minnar.
Fréttaþyrstir fjölmiðlar leggja ekki
vinnu í það að draga úr þöggun. Þeir
þrengja umræðuna um nauðgun og
kynferðislegt ofbeldi með því að
benda og hrópa að einum atburði
(þjóðhátíð), einum landshluta (Vest-
mannaeyjum) og einum aðila (lög-
reglustjóra). Við það er allri athygli
um nauðgun beint á einn stað og frá
þeirri staðreyndin að kynferðisof-
beldi á sér stað víðar á Íslandi. Fyrir
mér er þetta þöggun.
Fróðlegt væri fyrir fjölmiðla að
draga saman upplýsingar um fjölda
nauðgana á Íslandi, hvar þær fari
helst fram og undir hvaða kringum-
stæðum. Líklega kallar það á meiri
vinnu og er ekki eins söluvæn um-
ræða. Þetta kallar á vinnu við að fara
yfir gögn eins og frá neyðarmóttöku
Landspítalans, Ríkislögreglustjóra
og Stígamótum. Málin eru orðin að
tölfræði og ekki eins djúsí til að
selja.
Árið 2014 var fjöldi kynferðisbrota
419 og að meðaltali 13 brot á lands-
vísu miðað við 10.000 íbúa. Í Eyjum
var hlutfallið 12, á höfuðborgar-
svæðinu var hlutfallið 11, á Vestur-
landi 19, á Suðurnesjum 17 og á
Vestfjörðum 36. Skilgreining á kyn-
ferðisbrotum eru víðari en eingöngu
nauðgun, (upplýsingar af heimasíðu
Ríkislögreglustjóra).
Á höfuðborgarsvæðinu var fjöldi
tilkynntra kynferðisbrota árið 2014
alls 238 (tæplega 57% af heild) og
þar af 71 tilkynningar um nauðgun.
Það gerir rúmlega ein nauðgun á
viku. Árið áður sem var met ár frá
því samræmdar skráningar lögreglu
fór fram var fjöldi kynferðisbrota-
mála 416 og þar af 114 tilkynningar
um nauðgun sem gerir rúmlega tvær
nauðganir að meðaltali á viku, (upp-
lýsingar af heimasíðu Ríkislögreglu-
stjóra).
Auðvitað er þessi tölfræði leiðinleg
og ekki söluvæn. Hún er bara tölur á
pappír og fjallar ekkert um alvar-
leika máls, hver er þolandi eða ger-
andi eða annað sem svalar forvitni
okkar. Tölfræðin er svo leiðinleg að
hún er ekki einu sinni brúklega til að
fá athygli, fjármagn eða viðurkenn-
ingu á þeirri vondu staðreynd að
nauðganir eiga sér stað á fleiri stöð-
um en í Eyjum. Fyrir fjölmiðla dug-
ar ekki að fá tölu um fjölda til-
kynntra nauðgana aðfaranótt
sunnudags á þjóðhátíð. Menn vilja
fá meira til að selja sína frétt. Hvar
átti brotið sér stað? Hvernig ætlar
Þjóðhátíðarnefnd að bregðast við?
Er búið að ná geranda? Er ekki kom-
inn tími til að leggja þjóðhátíð nið-
ur? Er samfélagið í Eyjum að þagga
niður umræðu um kynferðisofbeldi?
Umræða um nauðganir og annað
kynferðisofbeldi er nauðsynleg. Í
starfi mínu sem sálfræðingur upp-
götvaði ég fljótt að mun fleiri höfðu
reynslu af slíku ofbeldi en höfðu
ekki tilkynnt. Þeir verða því ekki að
tölfræði. Þessar upplýsingar fengu
mig til að velta fyrir mér hversu
margir Íslendingar hafi þessa
reynslu? Hversu margir hafa komið
drukknir af skemmtistað, verið mis-
notaðir og ekki treyst sér til að leita
aðstoðar? Á höfuðborgarsvæðinu er
hverja helgi haldin ígildi þjóðhátíð-
ar, a.m.k hvað varðar fjölda einstak-
linga, skemmtanaþörf og neyslu
vímuefna. Áhætta nauðgunartilfella
er fyrir hendi. Engin eða lítil um-
ræða er um þessa áhættu. Enginn
fjölmiðill hangir á hurðahúninum
hjá lögreglunni í Reykjavík til að fá
upplýsingar um fjölda nauðgunartil-
fella eftir skemmtanahaldið um
helgar. Þær upplýsingar liggja ekki
fyrir í dagbók lögreglunnar. Þær
koma vissulega fram sem tölfræði
síðar, á sama hátt og tölfræði er birt
af hálfu lögreglunnar í Vestmanna-
eyjum reglubundið. Þannig voru t.d.
23 tilkynningar um kynferðisbrot í
Reykjavík í júní sl. hjá lögreglunni í
Reykjavík samkvæmt upplýsingum
sem birtar voru á vef RÚV þann 18.
júlí sl. sem er allnokkuð eftir að
brotin áttu sér stað, (upplýsingar af
vef RÚV; http://www.ruv.is/frett/
kynferdisbrotum-fjolgadi-mikid-i-
juni).
Skemmtanahaldi öllu, þ.m.t. þjóðhá-
tíð getur fylgt áhætta og mikilvægt
að allir gæti að sér, passi upp á ná-
ungann og samferðafólk og leggi sig
fram um að hátíðin fari fram á sem
besta hátt. Engin nauðgun á þjóðhá-
tíð er það sem við viljum. Engin
nauðgun í Eyjum er það sem við
viljum. Staðreyndum verður ekki
þagað yfir. Í mínum huga fer lítið
fyrir þöggun um þessa áhættu í Eyj-
um.
Þöggunin er aftur á móti meiri hvað
varðar aðra staði. Þöggunin er algjör
varðandi fjölda tilfella nauðgana á
Íslandi, hvar fara þær helst fram og
undir hvaða kringumstæðum. Þögg-
un yfir raunverulegri stöðu nauðgana
og kynferðisbrota á Íslandi birtist
einna helst í þröngri og einhæfðri
umfjöllun um þjóðhátíð í Eyjum.
Dettum ekki inn í óupplýsta um-
ræðu, pólitískar þrætur eða popul-
isma varðandi þessi mál. Einbeitum
okkur að því að berjast gegn ofbeld-
inu og það gerist best í sameiningu
og af gagnkvæmri virðingu því ekk-
ert okkar vill hafa þetta mein.
Kynferðisofbeldi er mein sem
við viljum uppræta
jón Pétursson
framkvæmdastjóri
fjölskyldu- og fræðslusviðs
Vestmannaeyjabæjar
Ástþór ásamt starfsmönnum Vínbúðarinnar. Frá vinstri, Ása Jenný, Jónas, Ástþór og Erna.