Fréttir - Eyjafréttir - 07.12.2016, Blaðsíða 12

12 Eyjafréttir / Miðvikudagur 7. desember 2016
Árið er 1994. Óskar Pétursson er
á miðjum fertugsaldri þegar
hann greinist óvænt með
alvarlegan sjúkdóm. Farsæll
fatakaupmaður, kvæntur og
faðir tveggja ungra barna
stendur skyndilega frammi fyrir
þeim ískalda möguleika að senn
muni dagar hans taldir. Frá
barnæsku hefur hann búið yfir
djúpstæðu leyndarmáli og við
að horfast í augu við dauðann
fyllist hann knýja þörf fyrir að
sannleikurinn komi fram í
dagsljósið.
Páll var meðal höfunda sem
lásu upp úr verkum sínum í
Eldheimum á Safnahelgi.
Blaðsíður 29 til 38:
„Ég er órólegur og það er að renna
upp fyrir mér hversu vankaður ég
hef verið undanfarna daga. Ég hef
gónt á sjónvarpið nánast út í eitt.
Ekki að það hafi skipt einhverju
máli því ég hef naumast séð það
sem ég horfði á – jú, stöku sinnum
hefur brugðið fyrir atriðum í
kvikmyndum eða framhaldsmynda-
flokkum sem náð hafa í gegnum
sljóleikann og snert einhverja
tilfinningastrengi: Ungur maður
með alnæmi á lokastigi er lagstur
inn á sjúkrahús og veit að hann mun
aldrei aftur komast út undir bert loft
í þessu lífi … Miðaldra kona hefur
um alllangt skeið barist hetjulega
við krabbamein en er nú tilkynnt að
hún eigi aðeins nokkra mánuði eftir
…
Og það hefur hvarflað að mér:
Gæti ég verið í svipuðum
sporum?
Er eitthvað að gerast með mig
sem ég meðtek ekki?
En ég hef jafnskjótt ýtt slíkum
hugsunum frá mér.
Minningargreinarnar
Í morgun var ég svo að myndast við
að lesa Morgunblaðið, fletti því
fram og aftur í leit að einhverju sem
ég nennti að lesa. Brátt beindist
athygli mín að minningargrein-
unum. Þær fylltu fjórar opnur,
ásamt innrömmuðum tilkynningum
um andlát og útfarir, og síðan
þakkarkveðjur fyrir auðsýnda
samúð og vinarhug vegna andláts
og útfarar. Með flestum þeirra
fylgdi mynd af viðkomandi.
Ég tók eftir því hvað þær voru
misjafnar að gæðum; sumar
hárskarpar og teknar af fagfólki á
stofu, aðrar varla eða ekki í fókus
og virtust jafnvel klipptar út úr
stærri mynd úr fjölskyldualbúminu.
Ein, já eða tvær, voru greinilega
gamlar og sýndu ekki hin látnu
undir það síðasta, heldur á einhverj-
um ótilgreindum aldri, væntanlega í
blóma lífsins, og ég velti fyrir mér
hvort þetta myndaval, eitt og sér,
segði ekki heilmikið um hvernig
stöðu einstaklingsins í tilverunni
hefði verið háttað, eða væri að
minnsta kosti ákveðinn vitnisburður
um afstöðu þeirra sem stóðu honum
næst og eftir lifðu.
Því næst las ég allar minningar-
greinarnar, sem voru um sjö
manneskjur á mismunandi aldri og
misjafnlega margar um hverja. Ég
las þær af mikilli og smám saman
annars konar athygli en ég hef áður
beitt við minningargreinar. Mér
fannst ég skynja svo sterkt – hvort
sem um var að ræða huglægt ákall
syrgjanda eða hlutlæga lýsingu á
lífshlaupi – að þetta væri það sem
eftir stendur um flest fólk, ekki síst
þegar frá líður.
En á meðan ég las tók að örla á
tilfinningu – og byrjaði reyndar sem
seiðingur ofarlega í þindinni, rétt
við sárið eftir krabbameinið sem
húðstrimlar af hægra lærinu
streðuðu við að græða – tilfinningu
sem hafði mig allan á valdi sér
þegar ég lagði frá mér blaðið og
braust út í þöglu hrópi:
Ég er að deyja!
Enginn veit hver ég er
Og um leið var ég sokkinn í
stórkostlegt hugarvíl um hvernig
mín verður minnst. Hvernig verða
minningargreinarnar um mig?
Hverjir munu skrifa þær? Hvað
mun standa í þeim? Hvaða
manneskju munu þær lýsa? Ég get
svo sem alveg séð það fyrir mér.
Það er ekki sérlega flókið. Það sem
er flókið er að það verður ekki ég
… Jújú, að einhverju leyti, auðvitað
… En það verður samt ekki ég …
Ekki ég í raun og veru ... Enginn
veit hver ég er; enginn hefur mátt
vita það; engum hefur nokkru sinni
verið ætlað að fá að vita það.
En núna þegar sannfæringin um
yfirvofandi, nálægan dauða
gagntekur mig og hugsunin fer í
heljarstökkum afturábak og áfram
um líf mitt verður það allt í einu
mikilvægast af öllu að þetta
leyndarmál fari ekki með mér í
gröfina. Já, ég vil að það komi fram,
vil að Davíð og Sara, sérstaklega
þau, þekki mig eins og ég er. Þau
eru of ung til þess að hægt sé að
segja þeim frá þessu núna, en
seinna eiga þau að fá að vita það.
Það er mikilvægt fyrir þau; það er
mikilvægt fyrir mig.
Ég róast aðeins þegar ég geri mér
grein fyrir að ég hef tekið ákvörð-
un. Þótt ég viti ekki hvernig ég eigi
að fara að því, þótt ég viti ekki hvar
ég eigi að byrja, þótt ég viti ekki
hvað eru aðalatriði, hvað aukaatriði,
þá hlýt ég, þá verð ég að skrifa
eftirmælin um mig sjálfur.
~
Ég sé mig bráðum sex ára.
Það er myrkur …
------------------------------------
Kolsvartamyrkur – og ég þreifa
varlega undir dýnuna, fullvissa mig
um að sokkarnir séu þar sem ég
laumaði þeim fyrr um daginn. Sting
svo hausnum undan sænginni, halla
mér fram yfir kojubríkina og legg
við hlustir.
Í fyrstu heyri ég ekkert, en í
fjarlægð er kunnuglegt hljóð að
fæðast og þegar bíllinn er kominn
nógu nálægt húsinu smýgur ljósrák
inn meðfram annarri hlið rúllugar-
dínunnar, breiðir svo snöggt úr sér
allan hringinn þannig að herbergið
verður rökkurbjart í eitt tvö
augnablik áður en ljósið skýst út
hinu megin og það verður aftur
myrkur og vélarhljóðið deyr í
annarri fjarlægð.
Ég vaki oft lengi eftir að búið er
að biðja til Guðs og bjóða góða
nótt. Fari ég ekki að hugsa um
eitthvað sérstakt dunda ég mér
kannski við að telja bílana sem aka
framhjá húsinu okkar eða leik mér
að því að festa augun á einhverjum
fyrirframákveðnum hlut í herberg-
inu þá örskotsstund sem birtan
varir, og það má aldrei vera sá sami
tvisvar á kvöldi.
Þarna gleymi ég alveg að telja og
það eina sem augu mín sjá er
æpandi autt plássið á gólfinu þar
sem mömmuogpabbarúm hafði
staðið þar til í dag að þau fluttu það
fram í innri stofu. Okkur Sistu var
sagt að nýja barnið, sem er að verða
til í maganum á mömmu, færi
bráðum að koma í heiminn; það
þyrfti að hafa frið og ró í kringum
sig af því nýfædd börn sofa svo
mikið og mamman þarf líka að
hvíla sig svo mikið; þess vegna
væri best fyrir okkur öll að mamma
og pabbi flyttu sig fram og þá
fengjum við Sista um leið meira
leikpláss í okkar herbergi. Já, þetta
sögðu mamma og pabbi, þótt þau
vissu að ég vissi vel að flutningur-
inn væri mér að kenna.
Þykjustuslagur mömmu
og pabba
Mamma og pabbi höfðu nefnilega
verið í þykjustuslag í rúminu sínu í
nótt og ég hafði sest upp í kojunni
og beðið eftir bíl til að geta séð þau.
Það voru rosaleg læti í þeim, brak
og stunur og brestir og þau hrópuðu
hvort á annað: „Jáh! Jáh! Jáh!“ – og
þegar það kom loksins bíll horfði ég
á hárlausan hvirfilinn á pabba beint
fyrir neðan mig. Hann kraup á
hnjánum við rúmstokkinn, hélt með
báðum höndum undir rasskinnarnar
á mömmu og hossaði sér brjálæðis-
lega á milli sundurglenntra læra
hennar, þétt upp við magakúluna
háu með nýja barninu innan í.
Ég vissi ekki alveg hvort hann var
að meiða hana eða ekki og hvort ég
ætti að koma henni til hjálpar eða
ekki; það var líka eitthvað við
mömmu sem hélt aftur af mér þótt
ég hefði aldrei fyrr séð hana láta
svona: hún lá einhvern veginn
iðandi á bakinu og lygndi aftur
augunum og kastaði höfðinu til og
frá og renndi tungunni eftir
efrivörinni og þykka síða hárið var
allt í flækju og ýmist sló hún út
handleggjunum með hnefana
kreppta eða strauk lófunum hratt í
hringi á stóru dúandi brjóstunum
sínum.
Ég sá þetta allt skýrt og greinilega
því á meðan gerðist það sem var
gjörsamlega óhugsandi, miðað við
hvar við bjuggum og hvað klukkan
var orðin margt, en það rúllaði heil
lest af bílum framhjá húsinu okkar
sem varð til þess að einn ljósgeisli
var naumast skroppinn út áður en sá
næsti þrengdi sér inn – svo það var
eins og mamma og pabbi væru að
hamast þarna í flóðljósum, bara eins
og á sviði Þjóðleikhússins og virtust
ekkert taka eftir því sjálf.
En allt í einu reisti mamma sig
með andköfum upp á olnbogana.
„Jesús Pétur, barnið!“
Pabbi hætti undireins að hossa
sér, en kinkaði ákaft kolli þar sem
hann horfði til skiptis á magakúluna
og framan í mömmu – og másaði:
„Er ekki allt í lagi, Rúna mín?
Þetta á ekki að vera neitt hættulegt,
er það nokkuð?“
„Nei, Pétur. Óskar. Jesús minn.“
Mamma lét sig falla aftur á bakið
og veifaði vísifingri í áttina til mín í
kojunni. Pabbi leit snöggt um öxl,
augu okkar mættust í hálfrökkrinu
og nær samstundis tók hann undir
sig ótrúlegt stökk yfir í hinn
helming rúmsins, tosaði mömmu
betur upp í og breiddi yfir hana
sæng. En í því pabbi skaust undir
sína sæng – og það var rétt áður en
síðasti bíllinn fór framhjá og allt
varð aftur dimmt – tók ég eftir því
að typpið hans var öðruvísi en ég
hafði nokkurn tíma séð það áður;
það var svo miklu stærra, bæði
lengra og þykkara, og stóð út í
loftið eins og indjánaspjót.
Fátt um svör
Og í morgun byrjaði mamma að
rugla öllu frammi í innri stofu. Hún
tók niður myndir af veggjunum,
flutti borð og stóla út í fremri stofu.
Hún reyndi að láta okkur Sistu
hjálpa sér; þetta var rosalegt puð, en
þegar ég spurði akkuru við værum
að þessu fékk ég engin svör, aðeins
einkennilegt augnaráð sem sagði
ekki bara að ég ætti ekki að spyrja
óþarfra spurninga heldur bjó einnig
í því einhvers konar blanda af
ásökun og sársauka og ég skildi að
héðan í frá yrði lífið aldrei aftur
eins og það hafði verið. Það var svo
þegar pabbi kom heim úr skólanum
og skrúfaði rúmið þeirra mömmu
sundur og svo aftur saman frammi í
innri stofu, að okkur Sistu var
tilkynnt að þar með væri stofan
orðin svefnherbergi þeirra og litla
barnsins þegar það fæddist.
Ég heyri uml og tannagnístran úr
neðri kojunni, og svo örlítið
hálfkæft tíst. Þegar Sistu dreymir
órólega bryður hún tennurnar sínar
og kreistir Dóru, stóra tístidúkku
sem hún sefur alltaf með í fanginu.
Fyrst eftir að Sista fékk Dóru í
afmælisgjöf kom oft fyrir að hún
vaknaði við tístið þegar hún kreisti
dúkkuna í svefni, en núna er hún
löngu búin að venjast því svo ég
þarf ekki að hafa neinar áhyggjur af
henni.
Dyrnar á herberginu eru lokaðar,
en ómurinn af aftansöngnum í
útvarpinu berst hingað inn og ég sé
mömmu og pabba auðveldlega fyrir
mér í fremri stofunni þar sem þau
sitja hvort í sínum hægindastólnum
undir voldugum tvíarma stand-
lampa; hún prjónar eða les í bók,
hann fer yfir heimaverkefni
nemenda sinna eða undirbýr
kennslu morgundagsins. Þannig
eyða þau flestum kvöldum, nema
einhver sé í heimsókn, alltaf með
Kafli úr frábærri bók Páls Kr. Pálssonar:
Hann á sér eina Ósk
Páll Kristinn Pálsson, rithöfundur.