Skessuhorn - 12.01.2001, Blaðsíða 6

6
FOSTUDAGUR 12. JANUAR 2001
^KCssunuk
Reykurimi frá bálinu steig vánast þráðbeint itpp til hhnna eins og strákurinn úr reykháfi Sementsverksmiðjunnar. Myná: K. K.
Agæt brenna - en engir áhorfendur
Vegna óhagstæðrar vindáttar var reglum verður að kveikja í slíkum dóma álit þeirra örfufáu hræða sem
ekki kveikt í bálkesri sem hlaðinn brennum fyrsta góðviðrisdag eftir fy'lgdust með að sjaldan eða aldrei
hafði verið í Kalmannsvík á Akranesi frestun og sá dagur reyndist vera hafi viðrað jafri vel til að stíga dans
að kvöldi gamlársdags. Samkvæmt föstudagurinn 5 janúar. Það var sam- umhverfis bál á Akranesi. K.K.
Hákarlinn er heilsubót
Þegar Þorri nálgast verður flest-
um hugsað til þorrablótanna og
þess matar sem þar er neytt. Há-
karlinn er einn sérstakasti maturinn
sem fylgir þorrablótunum en Þorr-
inn og hákarlinn höfðu ekki svona
sterkt samband hér áður fyrr. Hildi-
brandur Bjarnason í Bjarnarhöfri er
einn stærsti hákarlaverkandi á Is-
landi og veit því heilmargt um þessa
skepnu, bæði um veiðar, verkun og
ekki síst neyslu. Þegar blaðamaður
heimsótti Hildibrand á dögunum
var hann úti í skúr að skera niður
hákarl sem senda átti austur á Jökul-
dal. Hildibrandur sagði þá að hann
fengi mikið af pöntunum þessa dag-
ana og hann seldi hákarl Um allt
land. En hvar fær Hildibrandur all-
an þennan hákarl? “Eg kaupi há-
karla af skipum víða frá. Eg fæ mik-
ið af hákarli af togurum hér á Snæ-
fellsnesi og frá Akranesi, Suðurnesj-
um, Vestmanneyjum og víða af
Norðurlandi.” Hildibrandttr segir
að í ár sé fólk fyrr á ferðinni með
pantanir enda er nú farið að
þjófstarta þorranum eins og mörgu
öðru hér á landi. Þó þorrinn hafi 5
helgar virðist það ekki duga og því
bætir fólk bara helgum við bæði íyr-
ir framan og aftan.
Saga verkunar hákarls
En hver er sagan á bak við jtað að
farið var að kæsa hákarl? “Eg veit
það svo sem ekki með vissu en fyrr
á öldum kom það fyrir að hungrað
fólk neytti nýs hákarls og dó af
þeirri neyslu, um þetta eru til marg-
ar skráðar heimildir. En sú saga sem
sögð er af verkuninni er á þann veg
að hákarl hafi verið skilin eftir í
fjöru og brotnað þar niður af sjálfu
sér. Einhverjir hungraðir munu
hafa komist í hræið og fundið út að
hákarlinn væri ætur. I framhaldi af
þessu hafi menn farið að verka há-
karinn eins og við þekkjum hann í
dag.” En hefur hákarlsneysla alltaf
fylgt þorranum? “Nei, ekkert frek-
ar. Hákarlinn var fyrst og ffemst
veiddur í janúar, febrúar og mars,
en á þeim tíma gekk unghákarlinn
nærri landi. Nú í dag erum við að fá
hákarl allan ársins hring. Hákarlinn
var því verkaður á veturna þar sem
hann var geymdur í kös í grófri urð
og hengdur upp í hjalla þannig að
hann næði að mynda skel áður en
fluga kviknaði. Þannig að á þorran-
um voru menn að verka hákarlinn,
það var einfaldlega besti tíminn”.
Þorrablót og heilsubót
Þorrablótin eru ekkert gömul
fyrirbæri. Þó þau séu þekkt úr
gömlum heimildum voru þau end-
urvakin í þeirri mynd sem við
þekkjum fyrir um 50 árum. Hildi-
brandur telur það hinsvegar senni-
legt að mönnum hafi þótt nauðsyn-
legt að hafa hákarl með þeim mat
sem fólk var ekki vant að borða. “I
því liggja bestu einkenni hákarlsins,
hann hefúr svo góð áhrif á melting-
una og þeir sem hans neyta fá aldrei
í magann. Það er orðið algengt nú á
tímum að fólk taki með sér hákarl
þegar það fer til útlanda og komi
þannig í veg fyrir óþægindi sem
fylgja því að neyta matar sem það er
ekki vant”.
Lækningamáttur hákarls
Hildibrandur hefur tröllatrú á
hollustu hákarlsins og telur hann
allra meina bót og getur sagt marg-
ar sögur af lækningamætti þessa
matar. “Einu sinni hringdi í mig
kona sem sagði mér frá vinkonu
sinni sem slasast hafði erlendis, vin-
konan hafði hlotið alvarleg bruna-
sár og var talið að hún þyrftí að
gangast undir húðágræðslu. Konan
sem hringdi hafði hinsvegar þá vit-
neskju frá föður sínum að neysla há-
karls væri nauðsynleg til að fá gró-
anda í sárin. Þetta var um jól og hún
spurði mig hvar á Reykjavíkursvæð-
inu hún gæti nálgast hákarl, þó há-
tíð væri gengin í garð og verslanir
lokaðar. Eg benti henni á mann sem
hefur verslað mikið við mig og
hann gat bjargað henni um hákarl
tíl að senda utan með næstu flugvél.
Þegar hin slasaða fór að neyta há-
karlsins varð fljótt mikil breyting á
og greri hún sára sinna og slapp við
húðágræðslu.”
Frumstæð skepna
Hákarlinn er fremur frumstæð
skepna og telja menn hann lítt eða
ekkert hafa breyst í 6-8 milljón ár.
Kvikindið getur orðið 6-7 metrar á
lengd en algeng stærð er 3-5 metr-
ar. En er það satt að hákarlinn sé
heilalaus? “Hákarlinn hefur verið
mjög þróuð skepna og hefur ein-
stakt ónæmiskerfi sem veldur því að
hann hefur lifað af allar breytingar á
jörðinni og veikist aldrei. Einhver
efria í afurðunum hans valda því að
þær styrkja ónæmiskerfi þeirra sem
neyta hákarls. Um heilaleysi há-
karlsins, já hann er talinn heilalaus
og þegar þeir voru að veiða hann
hér fyrr á árum var hann rotaður við
borðstokkinn, til þess þurfti aðeins
eitt högg á trjónuna. Þá var skorið
gat á hausinn á honum og mænan
dregin út. Ef hún náðist ekki öll gat
sá hlutí sem enn hafði mænu lifað
töluvert lengi”. Þetta hefúr mönn-
um þótt benda til þess að mænan öll
sé í raun stjórnapparat hákarlsins og
komi í stað heila.
Letingi og alæta
Hákarlinn er talin fremur löt
skepna og jafrivel prúð, hann er tal-
inn éta allt sem að kjafti kemur en
er ekki hættulegur. En margt er
annað sérkennilegt við skepnuna.
“Hákarlinn hefur merkilegan tann-
garð sem endurnýjast efrir þörfum,”
segir Hildibrandur, “það eru alltaf
nýjar tennur að vaxa inni í kjaftin-
um og svo færast þær fram í ginið
þegar hinar eru orðanar slitnar. Há-
karlinn hefur engin nýru og því
safriast öll eiturefrii í líkamanum
sem er auðvitað ávísun á styrk ó-
næmiskerfisins. Það eru þessi eitur-
efni sem hreinsast út í kæsingunni
og eftir verða þessi hollu efrii sem
greinilega hafa mikinn lækninga-
mátt”. IH
Hákarlinn fieðir af sér hundruð lifandi afkvœma sem eru um 30 cm löng. Myndin er af
eggjum úr kviði hákarlskerlingar. Mynd 1H
Alfameyjav og álfapiltar gengu mnhveifts brennuna á þrettándanum á Skaganum ásamt
álfakóngi og drottningu ogfiiðtt fóruneyti bæjarbúta sem fjölmenntu á Jaðarsbakka eftir
blyfdrfi'á Arttardal. Fallegt veðttr var og flugeldasýning félaga Kiwanisklúbbsins Þyrils
naut sín einstaklega vel. Myitd: K.K.
Gegn lagningu
háspennulínu
Lagning háspennulínu um Hval-
fjarðarstrandahrepp hefur vakið
andstöðu íbúa á svæðinu. Bæjarráð
Akraness tekur undir með íbúum og
eigendum bújarða og annarra fast-
eigna í Hvalfjarðarstrandarhreppi
þar sem þeir leggjast eindregið gegn
þeim hugmjmdum sem kynntar hafa
verið um lagningu Sultartangalínu 3
um sveitína. Bæjarráð Akraness á-
lyktaði um málið og telur að eðlilegt
sé að slíkar orkuflutningslínur séu
lagðar í jörð þar sem farið er um
byggð og annars staðar þar sem því
verður við komið með góðu móti.
K.K
Sigríður Finsen, Anna Bergsdótth; Ragnar Haraldsson ogAsgeir Ragnarsson vteð
Framfaraverðlaun Eyrbyggja 2000. Mynd IH
Framfaraverðlaun
Eyrbyggja 2000
Eyrbyggjar, Hollvinasamtök
Grundarfjarðar, veittu Framfara-
verðlaun félagsins þann 6. janúar.
Þessi verðlaun eru veitt þeim aðil-
um í Grundarfirði sem þykja hafa
skarað fram úr hvað snertir upp-
byggingu og framfarir í sveitarfé-
laginu. Að þessu sinni komu verð-
launin í hlut Fjarnámsvers á fram-
haldsskólastigi og flutningafyrir-
tækisins Ragnars og Asgeirs ehf.
Eyrbyggjar buðu til samsætis á
Hótel Framnesi og þar ávarpaði
Gísli Karel Halldórsson formaður
félagsins viðstadda. Eftir að hafa
upplýst hverjir hlytu Framfara-
verðlaunin fyrir árið 2000 fór hann
yfir sögu verðlaunahafanna og lýsti
þeim áföngum sem þeir hefðu náð
og með hvaða hætti þeir styrktu
byggðina.
Um fjarnámið sagði Gísli m.a.:
“Það sem er nýstárlegt við þetta
verkefrii er að öll kennsla er í hönd-
um fjarkennsludeildar Verk-
menntaskólans á Akureyri en nem-
endur mæta í fjarnámsver í Grund-
arfirði á hverjum morgni ásamt
umsjónarmanni og stunda nám
sitt”. Síðan rakti hann undirbúning
og aðdraganda og vék að félagslegu
mikilvægi þessa verkefnis. “Aður en
fjarnámið kom til höfðu grund-
firskir nemendur þattn eina kost að
sækja framhaldsskólamenntun utan
heimabyggðar. Margir fóru til
Akraness og aðrir til Reykjavíkur
eða Akureyrar, með tilheyrandi
kostnaði og umróti fyrir fjölskyld-
ur. Stundum hafa fjölskyldur tekið
sig upp og flutt á brott úr byggðar-
laginu þegar börnin fara í fram-
haldsskóla. Sveitarstjórnin í
Grundarfirði hefur því lagt mikla
áherslu á þennan málaflokk. Nýir
möguleikar hafa opnast með nýrri
tækni, með fjarnámi og fjarfunda-
búnaði og sveitarstjórnin vildi
kanna hvort unnt væri að færa
menntunina til nemendanna með
notkun nýjustu tækni”. Síðan af-
henti hann þeim Sigríði Finsen,
verkefnisstjóra, og Onnu Bergs-
dóttur, skólastjóra, Framfaraverð-
laun Eyrbyggja 2000. Næst rakti
Gísli Karel, í stuttu máli, sögu
flutningafyrirtækisins Ragnars og
Asgeirs ehf. og bentí á hversu mik-
ilvægt það væri fyrir byggðarlög
eins og Grundarfjörð að eiga svo
traust og mikið fyrirtæki til að
þjóna þörfum byggðanna. Gísli fór
yfir bílaflota fyritækisins og sagði:
“Bílafloti þessi fer um allt land.
Margur Grundfirðingurinn fýllist
stolti þegar hann mætir þessum
stóru bílum einhversstaðar á þjóð-
vegum landsins og þeir eru vand-
lega merktir Grundarfirði.” Því
næst afhenti hann þeim feðgum
Ragnari Haraldssyni og Ásgeiri
Ragnarssyni Framfaraverðlaun
Eyrbyggja 2000.
IH