Skessuhorn - 27.09.2001, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2001
11

Akrastapar vestanvert. Bjarnarhafnarfjall og Akureyjar þar horSuraf.
við skipið, því annara en Björns er
ekki getið að hafí farið til vistar hjá
Steinþóri á Eyri og ekkert um að
Austmenn hafi farið þangað eins
og séra Helgi segir.
Sjálft nafnið Salteyrarós tekur
ekki af tvímæli um staðsetningu,
því millum Kolgrafar- og Ber-
serkseyrarodda er hóp og eyri en
Grundarós er sjávarkambur og ós.
Eða voru menn þarna að fást við
saltsuðu.? Landfræðilega liggur
Hópið vel fyrir verslun þar sem
það er miðsvæðis á verslunarsvæði
fyrir Helgafells- og Eyrarsveit, en
með breyttum skipakost, verða
aðrir staðir áhugaverðari og Hópið
ekki í alfaraleið landleiðina eiris og
áður segir. Því gleymdist nafnið
Salteyrarós og hverju hann þjónaði
í tímanna rás og öllum gleymdur
nema fáum á tímum séra Helga á
Setbergi. Og enn leynir Hópið á
sér, þótt vel sjáist til þess frá núver-
andi þjóðvegi, ofan bæjar á Kol-
gröfum og fáum rennur í grun að
þárna gætu léynst merkar minjar
um hinn forna verslunarstað Salt-
eyrarós. Því ber að fara varlega og
með gát ef ráðist verður í vegagerð
og brú yfir Kolgrafarfjörðinn á
þessum stað.
Það vakna og margar spurningar
varðandi Salteyrarós, Eyrbyggju
og niðurlagsorða séra Helga um
Hópið í Kolgrafarfirði, þar sem
harin ýjar að sögusögnum um að á
Hópið hafi verið sigling af írskum.
Hverjar voru þessar sagnir og frá
hverjum ? Voru þetta Papar ? Að
þeir hafi vitað urn þennan stað og
nýtt hann fyrir landnám og síðan
landnámsmenn og afkomendur
þeirra tekið við af þeim. Var sigl-
ing sú á Salteyrarós sem getið er
um í Eyrbyggju einstök, eða var
þarna kunnur verslunarstaður.
Ekkert segir Eyrbyggja um það, þó
frásögnin beri það með sér að svo
hafi verið.
Hvað með Papana? Hina írsku
einsetumenn sem áttu að hafa ver-
ið hér á landi um og fyrir landnám
en engar minjar finnast eftir, ann-
að en stutt frásögn í Landnámu.
Margur maðurinn hefur velt sér
upp úr þessari sögn og skapað úr
henni fjölmennar byggðir Ira vítt
um landið. Og má þá ekki bæta
einnri byggðinni við, á þessu svæði
við Breiðafjörðinn með höfn og
kaupstað í Hópinu í Kolgrafar-
firði?
A ferðalagi til Grundarfjarðar
síðastliðið sumar skrapp ég í tíma-
leysi af þjóðveginum niður að
Hópinu og litaðist þar um. Sjór var
þá hálf fallinn í stórstreymi en enn
lá þó sjór á því.
Ég gekk niður mýrar og á lang-
an klettarana sem gengur í norð-
vestur til sjávar austan við sjálft
Hópið. Tvær tjarnir eru þarna sitt
hvoru megin ranans og er sú aust-
ari mun stærri.
Þegar komið er vel niður á
klettaranann hallar honum niður
að vestari tjörninni sem tengist
sjálfu Hópinu með rennu meðfram
sunnanverðum Berserkseyrarodd-
anum og fellur sjór greinilega urn
hana á flæðum og hálf föllnum sjó
í stórstreymi eins og þarna var
háttað og í tjörnina. Því er það,
þegar betur er að gáð, þá er tjörn-
in frekar lón en tjörn og hið ákjós-
anlegasta skipalægi fyrir grunn-
skreið skip.
Þarna uppaf tjörninni í hallanum
mót suð-vestri eru rústir húsa eða
búða og mjög áberandi akurgerði,
enda heitir klettarani þessi
Akrastapar. Austan við hann þar
sem hann er þverari sér einnig til
rústa. Oll eru þessi ummerki og
mannvistarleyfar sýnilega fornar.
Sunnantil á rananum vestanverð-
um gékk ég síðan fram á hringlaga
rúst að því mér sýndist. Og þar er
einnig akurgerði sáanlega eldra en
hitt.
Fram af þessum Akrastöpum í
norður, út í skerjum er heitt vatn
að finna sem meiningin er að leiða
yfir væntanlega brú yfir fjörðinn
og til Grundarfjarðar. Því endur-
tek ég að fara verður með gát um
allar framkvæmdir á þessum stað.
Eg gékk síðan suður fjörur
Hópsins og undir vel mannhæðar-
háum bökkum þar sem mýrlendi er
upphaf og suður í botn þess þar
sem átt hefur sér stað nokkuð
landbrot.
A miðri þessari leið varð fyrir
mér rudd vör í fjöruborðinu, gerð
fyrir stærri skip. Kom mér þá í
hug mótekja þeirra Flateyinga sem
séra Helgi getur um.
Eftir þetta flausturslega rand
mitt um fjörur og nes Hópsins og
það sem fyrir augu bar er ég sann-
færður og sammála séra Helga um
að þarna er Salteyrarós Eyrbyggju
og hvergi annarsstaðar.
Því hverjum þeim sem kemur
fram í Akrastapa verður sýnilegt að
þar eru fornar mannvistarleifar.
Þá er Ijóst af skrifum séra Helga
um Hópið að hann hefur ekki far-
ið niður að Hópinu, heldur látið
duga lýsingu og að horfa yfir það
úr hlíðinni fyrir ofan. Þá er auð-
vitað allt umhverfið annað en var
fyrir eitt þúsund árum svo sem
dýpt Hópsins sem þá hefur allt
verið meira en nú er.
Og enn sótti á hugann þessi
dulúð um veru Papa á þessum stað
og næsta nágrenni þegar ég gekk
fram á hina fyrrnefndu hringlög-
uðu rust og tengdi hana við sögn
þá sem séra Helga var sögð um
kaupskap Ira í Hópinu. Þá er
hringlaga rúst á Gíslahjöllum í
Eyrarodda þarna skammt undan
og skerið Irland þar norðuraf.
Hringlaga rúst er við Steinahlíða-
haus á Eyrarfjalli þarna vestur af. I
Akureyjum norðanundir Bjarnar-
hafnarfjalli eru margar hringlaga
rústir fornar. Var ekki byggingar-
lag Papanna hringlaga ?
En allt þarf sinn tíma. Einnig
þessi staður, að einhver sérfróður
leggi það á sig að rölta niður á
Akrastapa að litast þar um.
Jón Pétursson
Salteyrarós
Hópid í Kolgi'afinfiröi. Kolgrafaroddi til vinstri en Berkseyraroddi og tjamarlóvið til hægii. Eyrarfjall og Eyraroddi í baksýn.
Lífiræn fuglahræða
Þótt rúllun og plastpökkun séu
heyverkunaraðferð sem slegið hef-
ur í gegn ef svo má að orði komast
þá fylgja henni ýmis vandamál.
Meðal annars sækja fuglar mjög í
rúllurnar og gata plastið þannig að
heyið skemmist. A bæ einum á
Vesturlandi hefur verið brugðið á
það ráð að refsa viðkomandi fugl-
um með líflátsdómi og hengja þá
síðan upp á staur öðrum til viðvör-
unar. Mynd: GE
Mabrögð síðustu viku
dagana 15. - 23. sept.
Rifshöfh Straumur II 35 1 Handf.
Hamar 53.650 3 Botnv. Bárður 8.502 4 Handf.
Rifsnes 44.108 1 Botnv. Samtals 10.137
Bára 3.286 3 Dragn.
Esjar 22.821 5 Dragn. Stykkishólmhöfin
Rifsari 36.973 3 Dragn. Denni 1.820 3 Handf.
Þorsteinn 24.791 3 Dragn. Elín 2.108 3 Handf.
Faxaborg 26.041 2 Lína Fönix 755 2 Handf.
Guðbjartur 1.024 2 Lína Glitský 1.935 3 Handf.
Sæbliki 4.493 3 Lína Hólmarinn 3.038 3 Handf.
Votaberg 854 1 Lína Hrísey 617 1 Handf.
Þerna 2.169 2 Lína Kári 4.251 4 Handf.
Bugga 1.240 2 Net Rán 1.696 3 Handf.
Magnús 3.682 1 Net Snót 1.365 2 Handf.
Oli Færey. 4.404 5 Net Bjarni Svein 40.434 5Hörpud.
Pétur 1.265 3 Net Gísli G. II 31.258 5Hörpud.
Saxhamar 8.703 3 Net Grettir 51.356 5Hörpud.
Steini Rand. 2.056 4 Net Kristinn Fr. 56.016 5Hörpud.
Örvar 9.199 1 Net Þórsnes 52.928 5Hörpud.
Samtals 250.759 Arnar 17.680 5Krabbag.
Pegron 10.130 4Krabbag.
Amarstapahöfin María 4.874 4 Lína
ísaborg 1.600 2 Handf. Samtals 282.261