Skessuhorn - 28.02.2018, Blaðsíða 24

MIÐVIKUDAGUR 28. fEBRúAR 201824
Vörur og þjónusta
Hönnun prentgripa
& alhliða prentþjónusta
Drei bréf - Boðsbréf
Ritgerðir - Skýrslur
Reikningar - Eyðublöð
Umslög - Bréfsefni
Fjölritunar- og
útgáfuþjónustan
Getum við
aðstoðað þig?
sími: 437 2360
olgeirhelgi@islandia.is
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
H P Pípulagnir ehf.
Alhliða pípulagnaþjónusta
Hilmar 820-3722
Páll 699-4067
hppipulagnir@gmail.com
SK
ES
SU
H
O
R
N
2
01
7
Sprautu- og bifreiðaverkstæði
Sólbakka 5, Borgarnesi • 437-1580 • sbb@simnet.is
Tjónaskoðun – Bílamálun – Réttingar – Bílrúðuskipti
Þjónustum öll tryggingafélög
Borgarness
Skagabraut 6, Akranesi - sími: 431-5110/666-5110
www.smaprent.is - smaprent@smaprent.is
Hönnum, prentum og merkjum
fyrir einstaklinga, hópa, félög, samtök og fyrirtæki
Smáprent
Fyrir alla vigtun
Húsarafmagn
Töflusmíði
Iðnaðarrafmagn
Bátarafmagn
Bílarafmagn
RAFMAGN
vogir@vogir.is Sími 433-2202
VOGIR
Bílavogir
Kranavogir
Skeifuvogir
Pallvogir
Aflestrarhausar
Sveitarstjórn Borgarbyggðar
Borgarbraut 14
310 Borgarnesi
fyrir nokkru átti ég leið í Borgarnes
og kom við í Safnahúsinu til að skoða
þar málverkasýningu. Ég hitti for-
stöðumann hússins, Guðrúnu Jóns-
dóttur, að máli sem sagði mér undan
og ofan frá nýjum hugmyndum um
breytingar á fyrirkomulagi safnanna
í Borgarnesi.
Þar sem mér eru þessi mál enn
hugstæð langar mig til að leggja orð
í belg um þau.
Mín fyrstu afskipti af safnamálum
í Borgarnesi hófust seint á áttunda
áratugnum þegar ég tók sæti í stjórn
Listasafns Borgarness. Þessi afskipti
jukust þar til ég tók við starfi for-
stöðumanns Safnahúss Borgarfjarðar
árið 1990 sem ég gegndi síðan til árs-
ins 2000.
Allan þann tíma sem ég hafði af-
skipti af þessum málaflokki og greini-
lega enn, því miður, var á brattann að
sækja með skilning á mikilvægi þess
starfs og þeirrar þjónustu sem starf-
semin í Safnahúsinu innti af hendi
fyrir samfélagið. Mikil vinna var lögð
í að reyna að vinna að bættum að-
búnaði fyrir söfnin í fyrsta lagi með
lagfæringum á því húsnæði sem til
staðar var en einnig með tillögum
um nýtt húsnæði með þó þeim ár-
angri að núverandi húsnæði var
smám saman tekið í notkun og end-
urbætt. Það var engu að síður ljóst í
upphafi að kröfur sem gerðar voru til
húsnæðis fyrir þessa þjónustu voru
ekki uppfylltar. Gerðar voru tilraunir
til að afla fylgis við nýbyggingar fyr-
ir söfnin í Borgarnesi sem ekki hlutu
hljómgrunn.
Á níunda áratugnum voru miklar
umræður meðal safnafólks um þróun
safna og stefnumörkun í málefnum
safna á landinu. Þá var áberandi hluti
umræðunnar um að fækka því sem
kallað var bæði í gamni og alvöru
„dritsöfn“ sem vísaði til þeirrar til-
hneigingar að dreifa söfnum og safn-
efni í minni einingar sem hafði óhjá-
kvæmilega þær afleiðingar að það dró
úr styrk þeirra og getu til öflugrar
starfsemi og varð fjárhagslegur baggi
á eigendum sínum. Lögð var áhersla
á það gagnstæða að efla einingar með
sameiningu safna og á þann hátt fá
betri nýtingu á starfskröftum og betri
möguleikum á sérhæfðara starfsfólki.
Þessar áherslur kristölluðust síðan í
þeim mikla áhuga á uppbyggingu
menningarmiðstöðva víða á landinu
eftir aldamótin.
Það má líta svo á að þessi stefna
hafi átt sinn þátt í því að í Borgar-
nesi var ráðist í byggingu menning-
arhúss fyrir um það bil tíu árum. Því
miður þá báru menn ekki gæfu til að
líta heildstætt á hlutina og gera ráð
fyrir nýrri og vandaðri byggingu fyr-
ir safnastarfsemina í Borgarnesi þar
sem búið væri að þeim með sóma.
Og nú er reynt að höggva í sama
knérunn og grafa undan þeirri mik-
ilvægu samfélagslegu þjónustu sem
söfnin veita.
Það hefði verið meiri reisn yfir því
að leggja til veglega uppbyggingu,
jafnvel viðbót við Hjálmaklett, þar
sem öll söfnin gætu rúmast og ver-
ið byggðarlaginu til sóma. Það má
benda á að Menntaskólinn gæti sem
best notað núverandi húsnæði Safna-
hússins fyrir sína starfsemi.
Mig langar til að draga sérstaklega
fram þrjú atriði. Í fyrsta lagi langar
mig til að vekja athygli á Listasafni
Borgarness. Þetta safn hefur því mið-
ur ekki notið sannmælis eða þeirrar
athygli sem það á skilið. Safnið er að
stofni til gjöf frá Hallsteini Sveinssyni
sem kom til dvalar á Dvalarheimilinu
í Borgarnesi á sínum tíma. Þarna er
um að ræða eitt af stærri málverka-
söfnum utan Stór-Reykjavíkursvæð-
isins sem hefur auk þess þá sérstöðu
að vera eitt stærsta safn óhlutbund-
inna málverka á landinu sem endur-
speglar einstaklega vel uppgangs- og
umbrotatíma í íslenskri myndlist.
Safnið er vel þekkt meðal fólks sem
kann skil á sögu íslenskrar myndlist-
ar og reynt hefur verið að sýna verk
úr því í þeim litla sal sem Safnahús-
ið hefur til umráða með reglulegum
hætti.
Þetta safn var gefið Borgarnes-
hreppi á sínum tíma og var rekið
að nokkru leyti sem sjálfstæð eining
innan Safnahússins með framlagi frá
Borgarneshreppi og síðar Borgar-
byggð.
Annað sem ég vil nefna sérstak-
lega er Pálssafn. Það safn var ánafnað
Safnahúsinu Í Borgarnesi af Páli Jóns-
syni bókaverði og því fylgdi gjafabréf
með ákveðnum skilyrðum. Ef ein-
hverjum dettur í hug að hrófla við
því safni úr Safnahúsinu verða skil-
yrðin vanvirt og krafa erfingja Páls
um að safninu verði skilað til þeirra
aftur réttmæt. Ég vara við því að til
nokkurs slíks komi. Þetta safn er
öðrum þræði bókfræðilega merkilegt
þar sem þarna er að sjá mjög vandað
bókband og svo er þarna heildstætt
safn ljóðabóka frá miðri síðustu öld
auk nokkurra fágætra eldri útgáfna
íslenskra bóka. Pálssafn er eitt af
djásnum Safnahússins og óaðskiljan-
legur hluti bókasafns Safnahússin.
Í þessu sambandi er þess getið
að safnið geti nýst fræðimönnum í
Reykholti. Þessi rök tel ég afar lang-
sótt og nánast algjörlega haldlaus. Ég
fullyrði að í safninu séu hverfandi þau
gögn sem nýtast við fræðimennsku í
Reykholti. Ég bendi á að frá 1997
hafa verið gefin út fjórtán fræðirit af
Snorrastofu, flest um fornleifafræði,
önnur um handrit og enn önnur um
skólastarf í Borgarfirði þar sem gögn
Héraðsskjalsafnsins eru líklegri til að
hafa nýst en bókasafn.
Það má líka benda á í þessu sam-
hengi að Snorrastofa fékk á tíunda
áratug síðustu aldar að láni frá Safn-
húsinu allmargar gamlar útgáfur af
fornritum. Þessar bækur voru lengi
vel til sýnis í glerskápum í nýbygg-
ingu Snorrastofu. Ég hef ekki upp-
lýsingar um hvort þeim hefur verið
skilað til Safnahússins aftur, þar sem
þær eiga heima.
Í þriðja lagi
langar mig að
nefna Náttúru-
gripasafn Borgarfjarðar. Það safn
varð til fyrir áhuga forvera míns í
starfi forstöðumanns, Bjarna Bach-
manns, auk sparisjóðsstjóranna frið-
jóns Sveinbjörnssonar og Sigfúsar
Sumarliðasonar sem reyndar báru
alltaf hag Safnahússins fyrir brjósti
og vildu veg þess sem mestan. Þess-
ir frumkvöðlar sáu fyrir sér safn þar
sem náttúru Íslands væru gerð góð
skil, jarðsögu og dýra- og jurtaríki.
Því miður hefur sá draumur enn ekki
ræst en er í fullu gildi.
Ég hef lesið yfir skýrslu vinnu-
hópsins og þar eru nokkur atriði sem
vekja eftirtekt. Í fyrsta lagi eru til-
greindar tölfræðilegar upplýsingar
frá Safnahúsi Borgarfjarðar en ekki
frá hinum söfnunum sem til umræðu
eru í skýrslunni. Þá eru röksemdir
fyrir uppskiptingu safnanna haldlitl-
ar og vekja upp spurningar um hvað
liggi að baki frekar en að upplýsa um
þörf uppskiptingarinnar.
Í niðurstöðum starfshóps um safn-
amál í Borgarbyggð stendur: „Mögu-
leikar til frekari vaxtar í menning-
ar og safnastarfsemi í Borgarbyggð
eru umtalsverðir að mati vinnuhóps-
ins. Eins og fram kemur í skýrslunni
byggir núverandi starfsemi á mjög
traustum grunni sem áhugavert er að
vinna frekar með.“
Þessu er ég hjartanlega sammála
og hvet eindregið til þess að söfnun-
um verði haldið saman eins og verið
hefur og bætt úr húsnæðisþörf þeirra.
Öflugt samfélag þarf öfluga miðlæga
þjónustu í sem víðasta skilningi, þar
má nefna heilsugæslu, skólaþjón-
ustu, greiðan aðgang að opinberum
stofnunum svo sem skrifstofu sveit-
arstjórnar, löggæslu, félagsþjón-
ustu, þjónustu við aldraða og síðast
en ekki síst að menningarþjónustu,
bókasafni, skjalasafni og sýningar-
haldi ýmiss konar. Því öflugri sem
þessi miðlæga þjónusta er því öflugra
verður samfélagið sem heild og þar
er menningarstarfsemi afar mikil-
vægur hluti.
Ég hvet sveitarstjórnarmenn til að
standa saman að því að efla Safna-
hús Borgarfjarðar sem sjálfstæða
heildstæða einingu í Borgarnesi, það
verður þegar upp er staðið öllu sam-
félaginu til heilla.
Reykjavík 23. febrúar 2018,
Guðmundur Guðmarsson
F.v. forstöðumaður
Safnahúss Borgarfjarðar
Safnamál í Borgarbyggð
Pennagrein
Guðmundur Guðmarsson greinarhöfundur og Bjarni Bachmann að störfum á
safninu. Hér eru þeir að setja upp sýningu á eggja- og skeljasafni í eigu Nátt-
úrugripasafns Borgarfjarðar.
Náttúrugripasafn Borgarfjarðar varð til fyrir áhuga Bjarna Bachmanns og fleiri.