Skessuhorn - 13.06.2018, Síða 16

MIÐVIKUDAGUR 13. JÚNÍ 201816
Þórunn Birna Guðmundssdóttir
tekur hlýlega á móti blaðamanni í
snyrtilegri íbúð skammt frá íþrótta-
svæðinu á Jaðarsbökkum á Akranesi.
„Kaffið er á leiðinni,“ segir hún um
leið og hún fer inn í eldhús til að
klára að hella upp á, meðan blaða-
maður lítur í kringum sig í stofunni.
Upp um alla veggi eru listmunir úr
málmi, málverk, tréverk og glerverk.
Þórunn Birna var ein af stofnendum
Gallerís Urmuls á Akranesi og var
á tímabili með aðstöðu til listsköp-
unar í Samsteypunni á Mánabraut,
áður en henni var lokað. Hún rek-
ur enn Jaðar handverk frá heimili
sínu. Þórunn segir að hún sé nú lík-
lega listakona, þótt hún sé menntað-
ur vélvirki og muni starfa í Norður-
áli sem slíkur í sumar.
Fræðsla slær á fordóma
Þórunn ólst upp sem Þórir Guð-
mundsson og er fædd og uppalin
á Akranesi. Hún á fjögur systkini,
tvær systur og tvo bræður. „Ég elst
upp sem strákur og er karlmaður
langt upp undir fimmtíu ára aldur-
inn. Það er ekki nema fimm ár síðan
ég byrjaði á þessu veseni,“ segir hún
og hlær örlítið. Þórunn er hæglát
kona, talar rólega og lágt. „Það eru
mínir hagsmunir að segja frá þessu.
Ef maður vill losna við fordóma þá
verður maður að geta sagt frá. For-
dómar byggja á fáfræði oft og tíð-
um,“ segir Þórunn og bætir við að
hún hafi meðal annars haldið fyrir-
lestur fyrir Kvenfélagið Eðnu í vet-
ur.
Strax öðruvísi
Þórunn átti ósköp venjulega æsku
á Akranesi. Hún lék sér með strák-
um, enda flokkuð sem slíkur frá fæð-
ingu. „Ég hafði ekkert haft á móti
því að leika með stelpunum,“ segir
hún og brosir. „Það stóð bara ekki til
boða.“ Á sjöunda áratug síðustu ald-
ar, þegar Þórunn var barn, var kyn-
leiðrétting algerlega framandi hug-
tak og sennilega ekki til í íslenskum
orðaforða. Þórunni fannst samt allt-
af eins og hún væri öðruvísi en hin-
ir strax í æsku. „Manni fannst mað-
ur alltaf vera svolítið skrýtinn. Ekki
eins og hinir strákarnir.“ Tilfinning-
in ágerðist eftir því sem hún varð
eldri en Þórunn bar þó leyndarmál-
ið með sér fram yfir fimmtugsaldur-
inn. „Svo getur verið að maður hafi
farið eins mikið og maður gat í hina
áttina, hafi farið í öfgarnar,“ segir
Þórunn sem var frekar sterkbyggður
karlmaður og lærði vélvirkjun sem
verður að teljast nokkuð karlmann-
leg atvinnugrein, þótt viðhorf til
kynbundinnar atvinnu sé að breyt-
ast hægt og rólega.
Alveg frá æsku hafði eitthvað
nagað Þórunni. Eitthvað var að hjá
henni. Hún var ekki heil. „Maður
var ekki eins og aðrir og það kitlaði
mann alltaf að skipta um föt.“ Hún
segir þó að það hafi sjaldan gerst
þegar hún var karlmaður, að hún
hafi klætt sig upp sem kona. „Nei,
guð minn góður. Ég þorði því ekki.“
Þegar hún heyrði af Önnu Krist-
jánsdóttur, sem gekkst undir nokk-
uð opinbera kynleiðréttingu und-
ir lok tíunda áratugar síðustu aldar,
fóru ljós að kvikna í hausnum á Þór-
unni. „Þá fór ég að velta fyrir mér
hvort að það væri kannski þetta sem
væri að mér.“
Löng barátta við
eigin fordóma
Þórunn tók sér mörg ár í að velta
fyrir sér hlutunum, hvort þetta væri
raunverulega það sem væri að. „Það
tók mig nokkur ár að sannfærast um
að ég væri svona og samþykkja það.
Þá er maður búinn að átta sig á því
hvað er í gangi, en maður er ekki
tilbúinn að viðurkenna það. Mað-
ur horfði í allar átti áður, reyndi
að finna sér eitthvað að gera til að
sleppa við að hugsa um þetta.“ Hún
segir að hennar eigin fordómar hafi
verið eitt það erfiðasta að yfirstíga í
öllu ferlinu. Það, og að opna sig við
fjölskyldu og vini og samfélagið allt
um líðan sína og vita ekki hvernig
viðbrögðin yrðu. „Maður veit ekki
hvernig fólk bregst við svona, hefur
ekki hugmynd. Ekki heldur hvernig
fólk úti í bæ bregst við. Maður veit
ekki neitt. Maður bara hoppar út í
sjóinn og vonar.“
Jákvæð viðbrögð
Sú fyrsta til að heyra af tilvonandi
breytingum hjá Þórunni var systir
hennar. „Það var erfitt að segja frá
fyrst. Systir mín fékk að heyra þetta
fyrst því mér hefur alltaf þótt gott að
tala við hana.“ Viðbrögðin hafi verið
góð, bæði frá systur hennar og eig-
inmanni. „Þetta kom þeim á óvart.
Maður passaði það eins og mað-
ur gat að það vissi ekki ein einasta
sála af þessu. Það kom bara ekki til
greina að neinn vissi af þessu fyrr en
þarna. Maður hafði alltaf ýtt þessu
frá sér.“ Hægt og rólega fengu fleiri
úr fjölskyldu Þórunnar að heyra af
tilvonandi breytingum. Viðbrögð-
in voru ekki útskúfun og reiði held-
ur samþykki þótt flestir hafi verið
hissa. Þórunni er minnisstætt þeg-
ar hún sagði móður sinni, þá komin
langt á áttræðisaldur, frá tilfinning-
um sínum. Hún klökknar af minn-
ingunni. „Svo hitti ég mömmu og
sagði henni frá þessu. Hún sagði: Af
hverju í ósköpunum gerðirðu þetta
ekki fyrr.“ Þórunn tekur sér smá
tíma til að jafna sig og bætir svo við
að hún hafi líklega ekki verið tilbú-
in fyrr en hún sagði loksins frá. „Það
er erfiðast að sætta sig við sína eigin
fordóma.“
Miklar samfélags-
breytingar á stuttum tíma
Þórunn viðurkennir að hana hafi
kviðið mjög fyrir því að búa á Akra-
nesi á sama tíma og hún gengi í
gegnum breytinguna. „Samfélagið
er lítið og maður hefur lesið svo
mikið um alls konar fordóma.“ Við-
brögðin hafi því komið henni mik-
ið á óvart. „Bæjarbúar hafa bara tek-
ið mér eins og ég er,“ segir hún og
brosir þakklát. „Mig langar ekki að
búa í Reykjavík, það hentar mér
ekki,“ segir hún en hún hafði velt
því fyrir sér að flytja þangað á með-
an á ferlinu stóð. Talið berst að sam-
félagsbreytingum síðustu ára og
Þórunn er alveg sannfærð um að
íslenskt samfélag hafi breyst hratt
á síðustu árum í átt að auknu um-
burðarlyndi. Hún hefur tvisvar tek-
ið þátt í Gleðigöngunni Gay Pride.
„Það er magnað að taka þátt í því
og sjá allt fólkið fagna manni. Það
er ótrúleg tilfinning,“ segir hún og
klökknar aftur.
Byrjaði hjá
heimilislækni
Í nóvember 2013 byrjaði svo ferlið
fyrir alvöru. Þá hitti Þórunn Ótt-
ar Guðmundsson geðlækni eftir að
hafa verið framvísað þangað af lækni
á Heilbrigðisstofnun Vesturlands.
Óttar Guðmundsson er fyrsta skref-
ið í hinu langa ferli sem kynleiðrétt-
ing er og yfir teyminu sem sér um
kynleiðréttingar. „Ég hafði farið til
heimilislæknis út af öðru og sagði
frá því í leiðinni að ég væri senni-
lega að breytast í konu,“ segir hún
og brosir. „Það var svo magnað því
fljótlega eftir að ég ákvað að byrja
á þessu, löngu áður en ég byrjaði á
öllu ferlinu, þá byrjaði kroppurinn
minn að breytast. Þetta voru engar
stórvægilegar breytingar, en ég tók
eftir því að húðin á mér var orðin
mýkri en hún var.“
Við tóku nokkur ár mikilla breyt-
inga. 1. júní 2014 fór Þórunn að lifa
sem kona. „Þá hætti ég að vera karl-
maður og varð kona og ég hef lifað
svoleiðis síðan þá.“ Eftir ár til reynslu
sem kona byrjaði hún á hormóna-
meðferð og mætir í dag reglulega
upp á sjúkrahúsið á Akranesi til að fá
hormónasprautur. „Við erum orðn-
ar mikla vinkonur, ég og þær sem sjá
um sprauturnar,“ segir hún og hlær.
„Ég held að þetta reynslutímabil
sé dottið út úr ferlinu núna, maður
byrjar strax á hormónum.“ Í des-
ember í fyrra gekkst hún svo undir
aðgerð fyrir kynleiðréttingu. „Ég er
búin að svífa um á bleiku skýi síðan
þá.“ Hún segir að aðgerðirnar sem
hún hefur gengist undir séu smá-
væglegar miðað við erfiðleikana við
að byrja á öllu ferlinu og sérstaklega
að segja sínum nánustu frá tilfinn-
ingum sínum. Kynleiðréttingin sjálf
sé auðveld í samanburði við það.
Sama manneskjan
Þórunn hefur síðustu ár starfað af og
til á verkstæði Norðuráls, sem vél-
virki. Samstarfsfélagar þar hafi tekið
henni opnum örmum, þótt síðasta
ár hafi verið nokkuð skrýtið. „Það
var eins og þeir vissu ekki hvern-
ig þeir áttu að umgangast mig þá,
en það er mikið skárra núna.“ Hún
segir að hún sé sama manneskj-
an að upplagi og fyrir kynleiðrétt-
inguna. „Þórir og Þórunn eru sama
manneskjan. Grunnurinn er alveg
eins.“ Þó séu einhverjar breytingar
sem fylgi kvenhórmónunum. „Eins
og það að ég er mikið viðkvæmari
en ég var. Það tónast líka allt nið-
ur, maður er ekki eins aggressívur
og maður var,“ segir hún en bætir
við að hún hafi nú aldrei verið mjög
árásargjörn fyrir hvort eð er. „Mað-
ur lítur tilveruna öðum augum, það
tónast allt niður og mildast. Maður
hefur samt ekkert breyst nema út-
litið.“
Í réttum líkama en
með fæðingargalla
„Maður hefur heyrt talað um að
maður fæðist í vitlausum líkama, en
ég horfi ekki á það þannig. Ég lít
á það þannig að ég hafi fæðst með
fæðingargalla og það er hægt að laga
alla fæðingargalla,“ segir Þórunn
sem nú hefur gengið í gegnum nær
fulla kynleiðréttingu. „Ég á bara eft-
ir að fara í lítilvæga lýtaaðgerð og þá
er þetta búið.“
Þannig mun löngu ferli ljúka hjá
Þórunni sem upplifir sig heila í fyrsta
sinn á ævinni. Þótt hún hafi byrjað
seint á breytingarferlinu kveðst hún
ekki hafa verið tilbúin fyrr og segir
að hún hefði aldrei viljað sleppa því.
„Ég fann alltaf að þetta var eitthvað
sem varð að gerast. Ég er nokkuð
viss um að ef ég hefði aldrei farið út
í þetta þá hefði mér aldrei liðið vel.
Ekki orðið heil.“
Gekk inn sem karl-
maður og út sem kona
Þórunn fékk að velja sitt eigið nafn
þegar hún breytti nafni sínu úr
karlmannsnafni í kvenmannsnafn.
Mamma hennar hafði einu sinni sagt
henni að hefði hún fæðst sem stúlka
Þórunn hét áður Þórir og er menntuð sem vélvirki og starfar sem slíkur í Norðuráli
á sumrin.
Svífur um á bleiku skýi
Þórunn Birna Guðmundsdóttir gekkst undir kynleiðréttingu í desember 2017
Þórunn Birna er alsæl með að vera loksins orðin heil og hún sjálf, eftir að hafa lifað sem kona í karlmannslíkama langt fram
yfir fimmtugt.
Þórunn er mikil handverkskona og rekur Jaðar handverk.