Skessuhorn - 24.10.2018, Qupperneq 20

MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 201820
Grundfirðingurinn Ísak Marvins
opnaði myndlistarsýningu sína,
Innsýn, í Samkomuhúsi Grund-
arfjarðar síðastliðinn fimmtu-
dag og stóð hún fram á sunnu-
dag. Sýningin var liður í dagskrá
Rökkurdaga. Fjölskylda Ísaks er
frá Grundarfirði og hefur hann
miklar tengingar þangað en hann
er tengdur ættunum frá Bár og
Hellnafelli. Á sýningunni voru
átta verk til sýnis. Meðal þeirra
voru myndir sem tók hann tvö ár
að mála og því mikil vinna sem
liggur að baki. Ísak er einungis
tvítugur að aldri og á því fram-
tíðina fyrir sér í þessum bransa.
Innblásturinn kemur frá hjart-
anu og málar hann eftir tilfinn-
ingu og upplifun hverju sinni.
tfk
Ísak Marvins hélt myndlistarsýningu
Ísak Marvins með ömmu sinni Ernu Njálsdóttur.
Þórunn Kristinsdóttir flutti í
Grundarfjörð með manni sínum
og börnum árið 1975 og hefur búið
þar síðan. „Maður flutti þangað
sem var húsnæði og vinnu að fá,“
segir Þórunn sem hefur alla sína at-
vinnutíð starfað við fiskvinnslu og
önnur tilfallandi störf. Hún starf-
aði til margra ára fyrir Verkalýðs-
félagið Stjörnuna í Grundarfirði og
gegndi þar formannsstöðu. Hún
og maðurinn hennar eiga fimm
börn saman og tvö þeirra búa enn
í Grundarfirði. Þórunn segir að
hún og maðurinn hennar hafi haft
það gott í Grundarfirði öll þeirra
ár og bæði eru þau komin á eftir-
laun núna. Þórunn á mikinn hlut í
því hvernig verkalýðsmál þróuðust
í Grundarfirði. Hún barðist meðal
annars fyrir því að verkafólk fengi
föst vikulaun. Þórunn er af þeirri
kynslóð sem fæddist skömmu eftir
seinna stríð. Hún er fædd í Reykja-
vík árið 1947 þar sem hún ólst
upp. „Foreldrar mínir eru af þeirri
kynslóð sem er að reyna að berj-
ast úr þeirri fátækt sem þau ólust
upp við.“ Barátta er henni því ekki
ókunn og henni finnst að kjör eldri
borgara megi batna.
Verkalýðskonan
Þórunn hefur lagt sitt til samfélags-
ins, bæði með vinnu utan heimilis,
inni á heimilinu og sem formað-
ur Verkalýðsfélagsins Stjörnunnar.
„Ég flæktist einhvern vegin í þessi
verkalýðsmál,“ segir hún hógvær
en eftir smá stund bætir hún við til
útskýringar. „Hér í Grundarfirði
var mikil fiskvinnsla og flest land-
verkafólk var fiskverkafólk,“ segir
hún. Það var meðal annars ástæð-
an fyrir því að þau hjónin fluttu í
Grundarfjörð, þar var næga vinnu
að fá. „Það var mikil uppbygging í
Grundarfirði á þessum tíma. Nýir
togarar að koma í höfnina og ver-
ið að byggja íbúðarhús.“ Það var
fólksfjölgun í bænum og flestir
unnu í fiskinum. „Áður en samið
var um fast vikukaup fyrir þetta fólk
fékk það ekki laun þegar vinnsla
féll niður vegna hráefnisskorts sem
gat stafað meðal annars af brælum
eða að skip sigldu með aflann. Ef
vinna féll niður í meira en þrjá daga
þurfti fólk að skrá sig atvinnulaust
hjá verkalýðsfélaginu og félagið
greiddi út atvinnuleysisbætur eftir
að starfsmaður þess hafði farið með
listann til fulltrúa sýslumanns sem
kom hér annan hvorn fimmtudag.“
En eins og oft vill verða þá gat
veðrið sett strik í reikninginn. „Ef
fulltrúi sýslumannsins komst ekki
til Grundarfjarðar tilsettan dag, til
dæmis vegna veðurs eða ófærðar,
þá varð þetta verkafólk að bíða eftir
útborgun bóta í tvær vikur. Kolg-
rafafjörðurinn var oft farartálmi
vegna mikils roks og hálku.“ Þór-
unni fannst þetta algjörlega óboð-
legt. „Ég held að þetta hafi verið
mín fyrstu afskipti af verkalýðsmál-
um.“
Leikskólamálin mikið
hagsmunamál
Þórunn beitti sér líka fyrir því að
settur var á fót leikskóli í Grund-
arfirði. „Leikskólamálin voru mik-
ið áhugamál ungs fólks á þessum
tíma. Okkur fannst nauðsynlegt að
hér væri leikskóli.“ Fyrir tilstuðl-
an foreldra og Rauða kross deild-
ar Grundarfjarðar var settur á stofn
leikskóli eftir könnun hjá foreldr-
um. Leikskólinn var opnaður í árs-
byrjun 1977 og auðveldaði konum
að komast út á vinnumarkaðinn.
„Það var gerð krafa um að konur
mættu í vinnu en það var líka gagn-
rýnt að konur væru að vinna úti frá
börnunum. En þessi vinna var fyrir
hendi og karlarnir voru ekki nógu
margir til að vinna öll þessi störf,“
segir Þórunn.
Fyrirsjáanlegt ástand
„Þegar ég hlusta á fréttaflutning af
málefnum eldri borgara, þá finnst
mér stundum eins og við séum
baggi á samfélaginu. Þannig er
umræðan,“ segir Þórunn. Árin eft-
ir stríð, þegar hún fæðist, voru ár
mikilla samfélagsbreytinga. Hún
segir að foreldrar hennar hafi ung
misst feður sína og lífsbaráttan
hafi verið erfið á þeim tíma. „En
þeim tókst ágætlega að vinna sig
út úr fátæktinni, fluttu til Reykja-
víkur, áttu öll þessi börn og tóku
eina ömmu mína með sér,“ seg-
ir Þórunn. Hún og systkini henn-
ar voru sex og ein amma hennar
bjó á heimilinu. „Mamma mennt-
aði sig í karlmannsfatasaumi og
pabbi fór í mótoristanám á Akur-
eyri. En þessi lífsbarátta var hörð,
sem mótaði okkur systkinin.“ Hún
talar um ömmu sína sem þurftu að
flakka á milli bæja í leit að vinnu til
að hafa í sig og á. Lífsbaráttan hafi
verið erfið á árum áður, en mikið
hafi batnað. „Ég er fædd eftir stríð,
fædd um miðja síðustu öld. Þá voru
á hverju heimili fimm til sjö börn
og flest lifðu. Það þarf engar gráð-
ur til að reikna út að eftir 2010 og
2020 verður fullt af eldri borgur-
um,“ segir Þórunn og þetta er það
sem helst brennur á henni í dag.
Mikil vinna
fyrir lítil laun
Henni er tíðrætt um þá vinnu sem
fyrri kynslóðir og eldri borgarar
hafi lagt til samfélagsins og að þeir
fái alls ekki nægilega borgað til baka
núna þegar þeir þurfi meiri aðstoð.
„Konur hérna áður fyrr hlupu með
skupluna á hausnum í hádeginu til
að gera hádegismat fyrir börnin og
mennina og hlupu svo með skupl-
una á hausnum til baka aftur í vinn-
una,“ segir Þórunn og bætir við að
tímarnir séu breyttir núna. Nú séu
heilsdagsskólar sem bjóða upp á
heitan mat í hádeginu fyrir börn-
in á öllum skólastigum. „Og vinnu-
tíminn er almennt orðinn styttri og
jafnari og það er bara gott mál.“
Þórunn starfaði til fjölda ára sem
formaður Verkalýðsfélags Stjörn-
unnar og barðist meðal annars fyrir
því að verkafólk fengi fast vikukaup
og að samið væri um starfsmennta-
sjóð fyrir verkafólk sem almennt er
með stutta skólagöngu. „Þeir hafa
sannað sig eftir að samið var um þá
árið 1997. Annars vorum við hjá
Verkalýðsfélaginu Stjörnunni hér
á Grunarfirði farin að greiða niður
ýmis námskeið og meirapróf fyrir
tíma starfsmenntasjóðanna.“
Eldri borgarar ekki það
sama og öryrkjar
Í dag sér Þórunn önnur markmið
sem vert sé að starfa að; aðbúnaður
eldri borgara. „Þótt ég viti ekki al-
veg hvar ég ætti að berjast fyrir því.
Það þarf engan með gráðu til að sjá
að mín kynslóð er fjölmennari en
aðrar á undan.“ Hún er ekki ánægð
með þá framkomu sem eldri borg-
urum er sýnd af samfélaginu. „Til
dæmis það, að flokka eldri borg-
ara alltaf með öryrkjum. Það passar
ekki. Eldri borgara hafa lokið sinni
starfsævi, en öryrkjar vilja kom-
ast aftur út á atvinnumarkaðinn,“
bendir hún á. „Eldri borgarar þurfa
eflingu,“ segir hún. Með eflingu
á hún við námskeið og skipulagð-
ar tómstundir. „Það þurfa að vera
tölvunámskeið, og fjölbreytt hand-
verksnámskeið og líkamsrækt. Það
er mjög mismunandi hvernig bæj-
arfélög og aðrir sem fara með þessi
málefni standa sig gagnvart eldri
borgurum, til dæmis hvað varðar
húsnæði fyrir félagsstarf, heimilis-
hjálp, heimahjúkrun og fleira.“
Þórunn hefur alla sína tíð unnið
ásamt því að sinna uppeldi barnanna
og heimili. „Mér finnst fólk sem
hefur unnið fyrir sínu alla tíð ekki
fá það þá aðstoð og umönnun sem
það á skilið.“ Hún tekur dæmi um
eiginmann sinn, sem starfaði í fisk-
vinnslu og vann oft fram á nótt þá
á unga aldri. „Þetta fólk er búið að
vinna lengi við lélegar aðstæður
og fær svo ekki þá eflingu og að-
stoð sem það þarf á efri árum. Við
eldri borgarar hlustum á í fjölmiðl-
um um að við séum að yfirkeyra
almannatryggingakerfið, lífeyris-
sjóðina, heilbrigðiskerfið og fleira.
Vegna langlífis okkar, en við eigum
ekki að hætta að sækja það sem við
þurfum og okkur ber og eigum rétt
á. Við vorum jú alla tíð að berjast
fyrir bættum kjörum, betri vinnu-
aðstöðu, betra húsnæði og meiri
menntun til að eiga góð efri ár.“
klj
Búa þarf betur að eldri borgurum
-Þórunn Kristinsdóttir, verkalýðskona, ræðir um aðbúnað eldri borgara
Þórunn starfaði í mörg ár fyrir Verkalýðsfélagið Stjörnuna í Grundarfirði. Nú er hún komin á efri ár og sér að margt mætti betur fara í aðbúnaði eldri borgara.