Skessuhorn - 24.10.2018, Blaðsíða 24

MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 201824
Ætti maður að láta svona
pistla heita sandkorn eða
staksteina? Nokkur mál tek-
in fyrir og krufin. Veit ekki.
Held mig við sandkorn, stak-
steinar hljóma svo fornlega.
Kannski ekki samt, ég tengi
orðið staksteina við haust-
ið. Ég ímynda mér þá stak-
steinaritara sitjandi í skrif-
stofustól úr Eirberg við still-
anlega skrifborðið pikkandi
texta inn í stílhreina hönn-
un sem samanstendur af áli
og gleri. Haustvindar blása
létt fyrir utan skrifstofu-
gluggann, nægilega mik-
ið til að hreyfa laufin sem
féllu í fyrradag, og thermos-
tatið er stillt á 3 (því það er
byrjað að kólna). Pressu-
kannan bíður þess að hellt
verði úr henni í bollann sem
á stendur „Coffee is coming“
sem er auðvitað fyndin tilvís-
un í Game of Thrones fras-
ann „Winter is coming“. Allavega,
ég á ekki svona bolla, síður en svo
stílhreinan Makka, keypti stólinn
minn í nytjamarkaði á 1000 kall og
Mikael skrifborðið mitt er ekki still-
anlegt. Svo ég held mig við Sand-
korn.
Eitt af því sem gladdi mig mest í
síðustu viku var stórbrotinn frétta-
flutningur af frekum íbúum ein-
býlishúsa við Vesturbæjarlaug.
Samkvæmt þeim höfðu þau ákveðið
portion af túninu í fóstri. Allt í lagi
með það, ekkert hægt að fetta fing-
ur út í það, en þegar það uppgötv-
aðist að svæðið hafði verið girt af
(og það frekar verktakalega verð ég
að segja) varð allt vitlaust. Best þótti
mér myndin af forsprakka sjálftöku-
fólksins, pixluð mynd af konu með
sólgleraugu, leðurhanska sitjandi
í blæjubíl. Það vantaði bara ein-
glyrnið, munnstykkið fyrir filters-
lausan Camelinn og smáhatt til að
fullkomna myndina. Hún er örugg-
lega leiðinlega góð í Monopoly.
En mér er spurn, tók fólk ekk-
ert eftir því þegar það var verið að
setja girðinguna upp? Héldu allir
að Dagur B og félagar hefðu ákveð-
ið að setja þetta upp? Ég meina,
girðinging var ekki sett upp á ein-
um degi, þetta er svona það
sem ég myndi kalla verktaka-
girðing og hefur kostað fullt
af monní. Nei, borgin hefur
örugglega ekki átt neinn pen-
ing í þetta þar sem á þessum
tíma hefur blessaður Bragg-
inn (já, ég skrifa hann með
stjóru Bjéi) verið að sjúga
allt útsvarið í nautasnitsela,
strá frá Danmörku og ráð-
gjöf/hönnun o.s.fv. Maður
hefði ekki getað skrifað meiri
lygasögu en það sem er búið
að gerast í kringum þenn-
an bragga. Guð hjálpi okk-
ur ef ákveðið verður að fara í
braggana sem fyrirfinnast hér
á Vesturlandi og nágrenni!
Það sannaðist líka nýver-
ið að þú getur verið með svo
kalt hjarta gagnvart flótta-
fólki og heimilislausum að
Evrópuþingið ályktar gegn
þér. Þrátt fyrir það sýnt af
þér hegðun sem öll góð-
menni og illmenni (og allt þar á
milli) sögunnar hafa sýnt af sér, að
elska gæludýrin sín meira en allt.
Sem Victor Urban forsætisráðherra
Ungverjalands gerir greinilega.
Meira að segja Buffaló Bill í Silence
of the Lambs gat ekki afborið þá
hugsun að Yndið væri slasað niðrí
holunni. Hr. Urban hefur tekið að
sér nashyrning að beiðni dýragarðs
og beðið þjóðina að hjálpa sér að
nefna hann, kjósendur skulu not-
ast við emoji táknin frægu. Málleys-
ingjarnir bræða öll hjörtu svo mikið
er víst.
Axel Freyr Eiríksson
Með frumvarpi um stuðning við
bókaútgáfu er lagt til að komið
verði á fót nýju stuðningskerfi sem
heimilar endurgreiðslu 25% beins
kostnaðar vegna útgáfu bóka á ís-
lensku. Lilja Alfreðsdóttir mennta-
og menningarmálaráðherra mælti
fyrir frumvarpinu á Alþingi síðast-
liðinn miðvikudag en það er liður í
heildstæðum aðgerðum stjórnvalda
til stuðnings íslenskri tungu sem
ráðherra kynnti fyrr í haust.
„Bókaútgáfa er ein af mikilvæg-
ustu stoðum íslenskrar menning-
ar og er gildi hennar fyrir þróun
íslenskrar tungu og eflingu læsis
óumdeilt. Kveðið er á um stuðn-
ing við útgáfu bóka á íslensku í
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinn-
ar. Starfshópur á vegum fjármála-
og efnahagsráðuneytisins fékk það
hlutverk að fara yfir hugsanlegar
leiðir að því markmiði og var nið-
urstaða starfshópsins sú að farin
yrði stuðningsleið sem felur í end-
urgreiðslu á hlutfalli kostnaðar sem
fellur til við útgáfu bóka að ákveðn-
um skilyrðum uppfylltum. Megin-
markmið frumvarpsins er að styðja
við og efla útgáfu á íslensku vegna
menningarlegs mikilvægis bóka-
útgáfu fyrir þróun íslenskunnar,“
segir í tilkynningu frá ráðuneytinu.
Með þessu er ætlunin að auka fram-
boð, fjölbreytni og sölu á íslenskum
bókum til framtíðar. „Ég bind von-
ir við að hún marki þáttaskil fyrir
íslenskar bækur og muni hafa já-
kvæða keðjuverkun í för með sér,
til hagsbóta fyrir lesendur, rithöf-
unda og alla þá er koma að útgáfu
hér á landi,“ segir Lilja Alfreðsdótt-
ir mennta- og menningarmálaráð-
herra. mm
Frumvarp til stuðn-
ings bókaútgáfu
Lilja Alfreðsdóttir kynnti fyrirhugað frumvarp í haust í húsi Vigdísar.
Föstudaginn 19. október voru
hundrað ár síðan Spænska veikin
barst til Íslands. Varð hún mann-
skæðasti faraldur sem sögur fara af
á heimsvísu og þar með talið hér
á landi. Geisaði hún í tvö ár og er
talið að 50 milljónir manna hafi
dáið af völdum hennar. Veikinni
er lýst þannið að henni fylgdi jafn-
an lungnabólga og létust menn oft
innan tveggja daga eftir að sóttar-
innar varð vart. Spænsku veikinni
fylgdu blæðingar og streymdi blóð
úr nösum, upp úr lungum, niður úr
þörmum, upp úr maga og í gegnum
þvagrás. Veikin lagðist mun þyngra
á yngra og miðaldra fólk og er tal-
ið að gamalt fólk hafi öðlast ónæmi
við þessum inflúensustofni eftir
skæða inflúensu sem gekk árið 1894.
Með því að rannsaka jarðneskar leif-
ar fólks sem lést af völdum veikinn-
ar hefur tekist að finna vírusstofninn
sem olli henni. Komið hefur í ljós að
það er stökkbreytt afbrigði af flens-
ustofni sem upphaflega var fugla-
flensa.
Sóttin geisaði í þremum bylgjum.
Fyrst kom veikin upp í bandarísku
herstöðinni Camp Funston í Kan-
sas í Ameríku. Þaðan barst hún með
þarlendum hermönnum til Evrópu
í apríl 1918. Um sumarið kom svo
fram enn banvænna afbrigði. Þriðja
bylgjan gekk yfir veturinn 1918-19
þegar veikin barst meðal annars
hingað til lands. Spænska veikin
blossaði upp um svipað leiti og fyrri
heimsstyrjöldinni var að ljúka og
var mótstöðuafl margra óbreyttra
borgara og hermanna því lítið vegna
slæms líkamlegs ástands og aðbún-
aðar. Ekki var til neitt bóluefni við
þessum inflúensustofni og ekki var
búið að finna upp pensilín þannig
að lungnabólgan sem jafnan fylgdi
sóttinni varð lífshættuleg.
Veikin breiðist
út á Íslandi
Veikin er talin hafa borist til Ís-
lands með skipunum Botníu frá
Kaupmannahöfn og Willemoes frá
Bandaríkjunum 19. október 1918.
Þann sama dag og fullveldi Íslands
var samþykkt. Í byrjun nóvember
höfðu margir tekið sóttina og þá var
fyrsta dauðsfallið skráð. Miðviku-
daginn 6. nóvember er talið að þriðj-
ungur Reykvíkinga hafi veikst. Fimm
dögum síðar er talið að tveir þriðju
íbúa höfuðborgarinnar hafi verið
rúmfastir. Sérstök hjúkrunarnefnd
var skipuð í Reykjavík 8. nóvember
undir forystu Lárusar H. Bjarnason-
ar lagaprófessors og var gerð áætlun
þar sem borginni var skipt í þrettán
hverfi. Gengið var í hús til að leita
að þeim sem voru hjálpar þurfi. Allt
athafnalíf lamaðist í Reykjavík. Tal-
ið er að 484 Íslendingar hafi lát-
ist úr Spænsku veikinni, þar af 258 í
Reykjavík. Þann 20. nóvember voru
þeir sem létust í sóttinni jarðsettir í
fjöldagrafreitum. En Spænsku veik-
inni sló víðar niður, meðal annars
á Akranesi þar sem 28 dóu, en það
jafngilti 3,2% bæjarbúa á þeim tíma,
hlutfallslega mun fleiri en veiktust
og létust í Reykjavík. Þá dóu tveir úr
veikinni í Borgarfirði.
Þess má einnig geta að á styrjald-
arárunum voru fjölmiðlar víða um
heim ritskoðaðir og það var auð-
veldara að skrifa um „spænsku veik-
ina“ en tala um inflúensu sem geis-
aði alls staðar um Evrópu. Margar
milljónir manns sýktust á Spáni strax
í maí 1918. Í spænskum fjölmiðlum
var veikin hins vegar kölluð „franska
flensan“.
mm/ Heimild: Wilkipedia.
Öld frá því Spænska veikin herjaði á landsmenn
Frá Camp Funston í Kansas í Bandaríkjunum þar sem veikin er talin hafa komið fyrst upp.
Sandkorn
PISTILL