Skessuhorn - 14.11.2018, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2018 27
Nýtingarflokkur eða
verndarflokkur
Umhverfismál og orkunýting er
mikið til umfjöllunar þessi dægr-
in enda er um stórfellt hagsmuna-
mál að ræða fyrir þjóðina í aðsteðj-
andi orkuskiptum. Ein er sú teg-
und orku sem við gefum hins vegar
of lítinn gaum og það er starfsork-
an, ekki síst sú nýting sem snýr að
öryrkjum og eldri kynslóðinni. Hér
getum við virkjað betur, virkjunar-
kostirnir eru margir og góðir hring-
inn í kringum landið og allir eru þeir
umhverfisvænir. Svo líkingamálinu
sé haldið áfram, þá má einnig spyrja
sig hvort þessir hópar séu í nýting-
arflokki eða verndunarflokki stjórn-
valda. Fulltrúar bæði eldri borgara
og öryrkja láta að því liggja í ræðu
og riti að stjórnvöld hunsi hags-
muni þeirra og setji þá í raun í ein-
hvers konar afgangsflokk. Þar megi
hvorki með góðu móti afla sér tekna
eða spara fé í banka án þess að gróf-
ar skerðingar komi til og ávinningur
verði að engu.
Forgangur
Sem betur fer býr hluti eldri borg-
ara við ágæt skilyrði varðandi sinn
lífeyri og þarf ekki frekari efnahags-
lega fyrirgreiðslu. Þessi hópur er
hins vegar enn sem komið er í tals-
verðum minnihluta. Við þurfum að
setja alla okkar krafta í að bæta að-
stæður þeirra sem búa við mjög
kröpp kjör, hafa ráðstöfunartekjur
sem eru undir skilgreindum fram-
færslumörkum og lifa við sára fátækt
og niðurlægjandi aðstæður og þar í
hópi er þorri öryrkja.
Vinna lengi
Það er svo sem ekki sjálfstætt mark-
mið í sjálfu sér að sem flestir aldr-
aðir séu þátttakendur í atvinnulíf-
inu, vinni sem lengst og sem mest.
Mikilvægt er að einstaklingar séu
óbundnir að þessu leyti, þ.e. að þeir
sem kjósa og hafa aðstöðu til geti
valið að vinna lengi fram eftir aldri.
Hlutskipti öryrkja er sérstaklega
viðkvæmt í þessu sambandi.
Hlutfall eldri borgara á Íslandi
er lægst meðal OECD-ríkjanna
og atvinnuþátttaka þeirra er mikil,
meiri en í nágrannalöndum okkar.
Á aldursbilinu 65–69 ára er hlut-
fallið a.m.k. 53% en mun lægra, t.d.
í Bretlandi, Svíþjóð, Hollandi og
Danmörku. Þetta gerist þrátt fyrir
það hamlandi og letjandi kerfi sem
við búum við.
Breytt viðhorf til vinnu
Það tíðkast meðal flestra iðnvæddra
þjóða að fólk fer frekar tímanlega á
eftirlaun. Það gera Íslendingar síð-
ur, þeir fara seinna á lífeyri. Þessa
stefnu iðnvæddra ríkja má rekja
til þess að víða vildu stjórnvöld til
skamms tíma hvetja eldra fólk til að
hætta vinnu og rýma til fyrir hinum
yngri. Með breyttri aldurssamsetn-
ingu, breyttum viðhorfum yngra
fólks til vinnu og meira framboði
eldri borgara sem vilja vinna þarf að
endurskoða þessa hugsun. Fólk er
heilsuhraustara nú en áður og fleiri
geta verið lengur á vinnumarkaði. Í
þessu tilliti er stuðst við álit Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar og
ráðleggingum hennar fylgt.
Hvernig standa
þeir eldri sig?
Margar erlendar rannsóknir hafa
verið gerðar á viðhorfum til mið-
aldra eða eldra fólks á vinnustöðum.
Þessar rannsóknir hafa m.a. ver-
ið gerðar vegna kenninga, viðhorfa
og jafnvel hindurvitna um að starfs-
menn sem eru miðaldra eða eldri
vinni hægar, eigi erfiðara en yngra
fólk með að tileinka sér nýja tækni
og aðferðir og því meiri líkur á að
þeir hinir yngri verði fyrir valinu.
Niðurstöður rannsókna hafa þó sýnt
að eldra starfsfólk er mikils metið
innan fyrirtækja vegna þeirra kosta
sem það hefur. Þar má nefna góða
starfsfærni, lífsreynslu, vandvirkni,
ábyrgð í starfi og jákvætt viðhorf.
Álit íslenskra stjórnenda
Íslensk rannsókn, sem gerð var í
meistaranámi ekki alls fyrir löngu,
rýndi í upplifun og viðhorf stjórn-
enda til miðaldra og eldri starfs-
manna. Þeir sem tóku þátt í rann-
sókninni voru stjórnendur fyrirtækja
innan verslunargeirans. Helstu nið-
urstöður sýndu að stjórnendur
töldu eldri starfsmenn almennt hafa
betra vinnusiðferði, sýndu nákvæm-
ari vinnubrögð, betri mætingu og
sýndu fyrirtækinu meiri hollustu.
Meiri hluti stjórnenda greindi eng-
an mun á því hvort eldri eða yngri
starfsmenn leystu verkefni sín af
hendi greiðar eða fyrr. Eldri starfs-
menn voru frekar tilbúnir að deila
reynslu sinni og þekkingu með öðr-
um en þeir yngri. Það helsta sem
stjórnendum fannst að eldri starfs-
menn mættu bæta var tölvufærni
og internetnotkun. Almennt voru
viðhorf til eldri starfsmanna því já-
kvæð.
Hvað segja þeir eldri sjálfir?
Gerðar hafa verið viðhorfskann-
anir meðal eldra fólks á Íslandi og
spurt hvort það gæti hugsað sér að
fara út á vinnumarkaðinn. Reynd-
ar var tæplega helmingur svarenda
í vinnu en þriðjungur sýndi að auki
mikinn áhuga ef það hefði af því ein-
hvern fjárhagslegan ávinning, ef það
skerti ekki bætur þeirra til muna frá
Tryggingastofnun ríkisins.
Samanburður
ekki hagstæður
Greiðslur ríkis og lífeyrissjóða til
eftirlauna nema um 10% af vergri
þjóðarframleiðslu hjá hinum Norð-
urlandaþjóðunum. Á Íslandi nema
þær aðeins um 5%. Þetta verður
auðvitað að skoða
í ljósi mismunandi
lífeyrissjóðaupp-
byggingar. Ef athugað er hve mik-
ið ríkið eitt greiðir til eftirlauna á
Norðurlöndum er munurinn meiri.
Á Íslandi ver ríkið rúmlega 2–3%
af vergri þjóðarframleiðslu til eft-
irlauna en í Danmörku greiðir rík-
ið um 8% til eftirlauna. Auk þess er
lífeyrir aldraðra og öryrkja til muna
hærri í hinum norrænu ríkjunum.
Gerum betur
Sú umgjörð sem við búum öldruð-
um er aldeilis óviðunandi. Breyt-
ingar þarf að gera hratt. Við eigum
ekki að láta okkur nægja þá hugsun
að dropinn holi steininn. Almenn-
ar reglur eiga að gilda um aldraða
í skattkerfinu rétt eins og um aðra
borgara. Ef þeir kjósa að starfa á
vinnumarkaði þar sem mikil þörf er
fyrir þá er ekkert eðlilegra en að þeir
greiði skatta og gjöld eins og hver
annar borgari. Við þurfum hins veg-
ar að tryggja að þeir sem ekki geta
sótt vinnumarkaðinn, eða kjósa að
gera það ekki, geti lifað sómasam-
legu lífi af eftirlaunum sínum. Þann-
ig var og er almannatryggingakerf-
ið hugsað, að vera öryggiskerfi fyrir
alla landsmenn.
Guðjón S Brjánsson
Höf. er alþingismaður fyrir Sam-
fylkinguna í NV kjördæmi.
Umhverfisvæn orka eða hvað?
Pennagrein
Á sveitastjórnarfundi þann 8.
nóvember sl. í Borgarbyggð var fjár-
hagsheimild fyrir 2019 og fjárhags-
áætlun 2020-2022 lögð fram til fyrri
umræðu. Þar kemur fram að rekstr-
arafgangur vegna ársins 2019 verði
116 milljónir króna (m.kr) fyrir A
og B hluta sveitasjóðs. Veltufé frá
rekstri í sjóðsstreymisyfirlitinu er
ráðgert tæpar 392 m. kr og hand-
bært fé frá rekstri verði 366 m. kr.
fyrir 2019. Skuldir sveitarfélagsins
hafa lækkað verulega á síðustu árum.
Árið 2019 eru skuldir A hlutans um
170 m. kr ef áætlanir standast mun
lækkun skulda halda áfram og verða
þær að mestu niðurgreiddar fyrir A
hlutann árið 2025 eða um 30 m. kr.
Það sem skiptir miklu máli þegar
horft er á árið 2019 er að rekstraraf-
koman er jákvæð um 116 m. kr þrátt
fyrir að gert sé ráð fyrir að fasteigna-
skattur lækki til muna eða úr 0,45%
í 0,40%. Á næstu fjórum árum sem
þessi fjárhagsáætlunin tekur til er
áætlað að greiða niður skuldir sveitar-
félagsins um 1.200 m. kr.
Framkvæmdaáætlunin var lögð
fram undir þeim formerkjum að
hún muni taka breytingum á milli
umræðu. Nú hefur samt sem áður
myndast ákveðið svigrúm innan
sveitarfélagsins til að fara í fram-
kvæmdir og sinna viðhaldi eftir
mörg mögur ár í þeim efnum. Með
þessu er vonin sú að farið verði í
málefnalegar umræður um for-
gangsröðun þeirra verkefna sem
allir flokkar lofuðu í yfirstandandi
kosningum. Það er einnig mikilvægt
að horft verði lengra fram í tímann
með þær framkvæmdir sem vitað
er að þarf að setja á dagskrá. Sam-
hliða fjárhagsáætlunargerð er unn-
ið að markmiðssetningu til fram-
tíðar í fjármálum Borgarbyggðar í
samstarfi við KPMG. Sú áætlun er
til þess fallin að varpa ljósi á hversu
hratt og raunhæft er að að fara í þær
framkvæmdir sem lagðar eru fram í
framkvæmdaáætlun auk þess að reka
sveitarfélagið svo sómi sé að. Allar
áætlanir munu alltaf taka mið af því
hvernig efnahagsástandið er hverju
sinni.
Til að fjármagna framkvæmdir
er nauðsynlegt að ráðast í lántöku.
Þá er bæði átt við þær framkvæmdir
sem fyrirhugaðar eru og einnig þær
sem þegar eru komnar af stað. Gert
er ráð fyrir 400 m. kr lántöku árið
2019 miðað við þá framkvæmda-
áætlun sem nú liggur fyrir. Umræða
hefur verið um hvort hægt verði að
hraða framkvæmdum við Grunn-
skólann í Borgarnesi en komi til þess
þarf að gera ráð fyrir meiri lántöku á
næsta ári. Skuldastaða sveitarfélags-
ins er góð en skuldaviðmið þess er
72% og fer batnandi en miðað er
við að heildarskuldir og skuldbind-
ingar A og B hluta í reikningsskilum
séu ekki hærri en sem nemur 150%
af reglulegum tekjum þess. Með
400 m. kr lántöku mun skuldastað-
an hækka tímabundið en er vel inn-
an þess ramma sem sveitarfélaginu
er fært. Mikil umræða hefur verið
í samfélaginu um allar þær brýnu
framkvæmdir sem þurfi að ráðast í.
Í framkvæmdaáætluninni sem lögð
var fram á síðasta sveitarstjórnar-
fundi má sjá helstu kröfur sem fram
komu í kosningabaráttunni og hvað
þær þýða fyrir fjárhag sveitafélags-
ins.
Þær framkvæmdir sem meirihlutinn
leggur sérstaka áherslu á og verður
ekki hnikað eru.
• Viðbygging og endurbætur við
Grunnskólann í Borgarnesi
• Koma leikskólanum Hnoðrabóli í
nýtt húsnæði á Kleppjárnsreykjum
og gera viðeigandi bætur á húsnæði
GBF Kleppjárnreykjadeild svo vel
fari um alla.
• Leggja ljósleiðara um hinar dreifðu
byggðir Borgarbyggðar.
• Nýframkvæmdir í gatnagerð til að
hægt verði að fjölga íbúum enn frek-
ar víðsvegar um sveitarfélagið.
Ýmsar aðrar fyrirhugaðar breyt-
ingar er einnig teknar inn í þessa
vinnu til að mynda þær skipulags-
breytingar sem ákveðið hefur ver-
ið að ráðast í og undirrituð fjallaði
um í grein minni „Í fréttum er þetta
helst – Borgarbyggð“ í síðasta blaði
Skessuhorns.
Forsendur þessarar vinnu er að
viðhalda árangri í rekstri stofnana
sveitarfélagsins sem náðst hefur á
undanförnum árum en gæta jafn-
framt að gæðum þeirra þjónustu
sem veitt er.
Halldóra Lóa Þorvaldsdóttir.
Höf. er formaður byggðarráðs Borg-
arbyggðar og oddviti VG.
Pennagrein
Fjárhagsáætlun –
Fyrri umræða
Næsta afhending REKO
Vesturland verður laugardag-
inn 17. nóvember á bílastæð-
inu við Dalbraut 1, Krónuna á
Akranesi, milli klukkan 11 og
12. „Framboðið hefur aldrei
verið meira. Tólf framleið-
endur bjóða vörur sínar og er
fjölbreytileikinn mikill,“ seg-
ir í tilkynningu. Í boði verð-
ur úrval af lambakjöti, nauta-
kjöti, mjólkurvörum, fiski og
skelfiski, velferðarkjúklingur,
kálfakjöt og innmatur, land-
námshænsnaegg, tvíreykt
sauðahangikjöt, þurrsaltað og
tvíreykt hangilæri, birkireykt-
ur bláberjabiti, London lamb,
ær-file, ferskt og grafið kið-
lingakjöt, kofareykt sveita-
bjúgu, kindahakk, brjóstsyk-
ur, geitaostur og -pylsur, sult-
ur, síróp og hlaup svo eitthvað
sé nefnt.
Til að panta er hægt
að fara inn á viðburð-
inn: www.facebook.com/
events/182842509299649/
-fréttatilkynning
Næsta REKO
Vesturland á laugardag