Skessuhorn - 19.12.2018, Blaðsíða 31
MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2018 31
Friður mikilvægari
en stríð
Þremur árum eftir opnun Her-
námssetursins að Hlöðum var bætt
undirtitli við nafn safnsins og heitir
það í dag Hernámssetrið - War and
peace Museum, eða stríðs og frið-
arsafnið. Þetta var gert því að safn-
inu fór að berast hlutir sem tengd-
ust ekki seinni heimstyrjöldinni en
voru engu að síður mikilvægir hlutir
sem Gauja þótti ástæða til að halda
upp á. „Þetta voru hlutir sem tengj-
ast til dæmis Kóreustríðinu, stríðinu
í Víetnam og fleiri styrjöldum. Við
vildum því opna safnið fyrir slík-
um munum og leggja á sama tíma
áherslu á að senda skýr skilaboð til
komandi kynslóða og yngra fólks
að friður sé mikilvægari en stríð.
Stríð er stór hluti af okkar sögu og
menningararfleifð og við eigum
ekki að fela það neitt. Við eigum að
segja sögurnar en með þeim hætti
að læra af þeim og leggja áherslu á
mikilvægi friðar.“ Þá segir Gaui það
standa til að setja upp minnisvarða
á Hlöðum sem mun hafa það hlut-
verk að hjálpa stríðshrjáðum börn-
um um allan heim. „Hugmyndin er
að fólk getu keypt steinvölu á sem
nemur einum dollar og annað hvort
fengið hana senda til sín eða við setj-
um hana í vörðu hér fyrir utan. All-
ur peningurinn mun svo renna beint
til stríðshrjáðra barna. Hugmynd-
in er að þetta verði bolti sem mun
svo bara rúlla áfram um ókomna tíð.
Við höfum fengið til liðs við okkur
nokkra aðila, fræga aðila, bæði er-
lenda og innlenda, til að taka þátt í
þessu með okkur. Aðila eins og Tom
Cruise og Madonnu. Þetta er þó
enn á byrjunarstigi en við stefnum
á að eftir eitt og hálft til tvö ár verði
byrjuð að myndast falleg varða hér
úti á flötinni,“ segir Gaui litli og
bætir því við að þegar að því kem-
ur verði haldnir styrktartónleikar á
Hlöðum sem verða sýndir í beinni
útsendingu á netinu. „Ég er gríðar-
lega spenntur fyrir þessu verkefni
en með aldri og þroska hef ég bet-
ur gert mér grein fyrir því hversu
margir þjást í raun og veru í þessum
heimi vegna stríðsátaka. Mér finnst
ég ekki geta setið og gert ekkert. Ég
get í það minnsta reynt að leggja
málefninu lið og þetta er mín tilraun
til þess. En eins og með allt annað
sem ég geri hér á safninu er ég ekki
einn heldur er hópur góðs fólks með
mér í liði í þessu eins og öðru,“ segir
hann og brosir. „Við stefnum að því
að við hér í Hvalfjarðarsveit verðum
leiðandi í friðarmálum hér á landi
og erlendis og erum búinn að vera
með það í undirbúningi í nokkur ár
en allt svona tekur tíma en þetta er
vel hægt.“
Vill setja upp minnis-
varða um fallna sjómenn
Með mikla áherslu á að fræða gesti
setursins um söguna á sama tíma og
rík áhersla verður á frið, ætlar Gaui
litli að halda áfram að byggja upp
Hernámssetrið næstu árin en eins
og fram hefur komið skrifaði hann
nýverið undir húsaleigusamning við
Hvalfjarðarsveit. „Þessi samningur
er gríðarlega mikilvægur bæði fyrir
mig og setrið og sér í lagi því sveit-
arstjórnin samþykkti hann einróma.
Sveitarstjórn styður myndarlega við
safnið í formi þessa húsaleigusamn-
ings. Þannig finn ég að Hvalfjarðar-
sveit stendur einhuga á bakvið það
sem við erum að gera hér á safninu
og það ýtir undir velgengni kom-
andi ára og framtíðaruppbyggingu.
Nú höfum við velvilja fyrir því að
færa okkur hér út á tún og erum þeg-
ar komin mikil áform fyrir næstu ár,“
segir Gaui og brosir. Eitt það fyrsta
sem fyrirhugað er að gera á setrinu
á næstu mánuðum er að koma upp
minnisvarða um íslenska sjómenn
sem létust í seinni heimsstyrjöldinni
en þeir voru 250 talsins. „Í samvinnu
við utanríkisráðuneytið eigum við
bara eftir að finna stað fyrir minn-
isvarðann en við viljum gera þetta
nokkuð myndarlega. Málið er að
hlutfallslega misstu Íslendingar mið-
að við höfðatölu mest í seinni heims-
styrjöldinni. Okkur þykir mikilvægt
að Íslendingar viti þetta og geri sér
grein fyrir að seinni heimsstyrjöld-
in hafði mun meiri áhrif á okkur en
margir vita.“
Notalegt safn þar sem
gestir fá mikla nálægð við
munina
Aðspurður hvort safnið sé betur sótt
af innlendum eða erlendum ferða-
mönnum segir Gaui litli það nokk-
uð jafnt skipt. „Það sem við viljum er
að fá enn fleiri til okkar, bæði erlend-
is frá og þá sem hér búa. Ég er bjart-
sýnn að það muni gerast núna þar
sem við höfum fengið pening til að
kynna okkur betur. Markaðsmál eru
alltaf dýr og það er erfitt að byggja
upp svona safn og standa undir föst-
um kostnaði. Markaðssetning mæt-
ir alltaf afgangi. Hingað hafa margir
komið sem hafa ferðast um og skoð-
að söfn um allan heim. Allir dásama
þetta safn og ég held að það sé vegna
þess að hér fær fólk svo mikla nálægð
við munina. Þú mátt snerta og svo
eru meira að segja einstaka búning-
ar sem fólk getur klætt sig í og fengið
hjálm og gervibyssu til að láta taka af
sér myndir. Við leggjum upp með að
hafa safnið notalegt og persónulegt,“
segir Gaui litli.
Samvinnuverkefni við
Landhelgisgæslu Íslands
Síðustu þrjú ár hefur Gaui í samstarfi
við nokkra kennara unnið að því að
koma af stað fræðsluverkefni fyr-
ir nemendur í 9. og 10. bekk. „Þess-
ir krakkar eru að læra um hernám-
ið á Íslandi og við viljum koma upp
prógrammi í tengslum við námefnið.
Hugmyndin er að þau komi hingað
að vori og fari í smá keppni og smá
leynileik inni á safninu sem er bæði
fróðlegur og skemmtilegur fyrir þau.
Við höfum reynt þetta á nokkrum
hópum nú þegar og allir verið rosa-
lega kátir,“ segir Gaui litli. Annað
verkefni sem hann hefur verið að
vinna að á Hernámssetrinu er sam-
vinnuverkefni við Landhelgisgæslu
Íslands um sýningu á þeirra starfi frá
1926-1950. „Það hafa margir spurt
hvar Landhelgisgæslan hafi verið á
þessum árum, hvort hún sat bara á
kantinum eða hvort hún hafi á einn
eða annan hátt tekið þátt. Við viljum
segja þessa sögu og erum að vinna í
að setja upp sýningarrými hér innan-
dyra. Stærri munum verður komið
fyrir á flatirnar hér fyrir utan,“ seg-
ir Gaui litli og bætir því við að stefnt
verði að því að sýningin opni næsta
vor. „Við erum alltaf með uppákom-
ur 10. maí, en þann dag komu Bret-
arnir hingað. Hugmyndin er að vera
með stóra uppákomu næsta vor og
jafnvel að vígja þá þessa samvinnu
við Landhelgisgæslu Íslands og skrifa
undir samstarfssamninga. En það er
ekki búið að negla það nákvæmlega
niður,“ segir Gaui.
Gisting í anda
hernámsins
Næsta vor munu gestir á Hlöðum
hafa kost á því að upplifa að litlum
hluta hvernig það var að vera her-
maður í Hvalfirði í seinni heim-
styrjöldinni. Hægt verður að panta
gistingu í grænum hertjöldum þar
sem sofið verður á hermannabedd-
um í þeim stíl sem var hér á þess-
um tíma. „Þessi hugmynd er nokk-
uð gömul en ég hef alltaf haft þann
draum að geta tengt gistinguna
hér við hernámið. Annað árið mitt
hér á Hlöðum teiknaði ég upp
þrjá bragga, tvo sem áttu að vera
til sýnis og einn sem ég vildi bjóða
fólki að gista í. Hugmyndin var
að innrétta braggana eins og þeir
voru árið 1940. Gestirnir myndu
svo fá rúmföt, handklæði og sápu-
stykki við innritun og svo úthlut-
að rúmi. Klukkan tíu ætlaði ég svo
að gefa öllum rommstaup eins og
Bretarnir fengu fyrir svefninn og
slökkva svo öll ljós. Að morgni
yrði svo skálaskoðun en allir þyrftu
að búa um sig, þrífa og ganga frá
og ef ekki yrði þeim refsað með
einhverjum hætti,“ segir Gaui og
brosir. Hann ákvað að byrja aðeins
smærra og næsta vor verða sett upp
tjöldin, hver veit svo nema bragg-
arnir rísi einn daginn.
arg
Á Hlöðum er stór salur sem hægt er að nýta fyrir ýmsa viðburði.
Eins og sjá má eru ekki margir lausir fletir fyrir muni á Hernámssetrinu en hér sést inngangurinn á safnið.
Hér geta gestir Hernámssetursins að Hlöðum upplifað sig sem háttsettann hermann í seinni heimsstyrjöldinni þegar þeir fá
sér sæti til að kvitta í gestabókina.