Skessuhorn - 19.12.2018, Blaðsíða 54

MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 201854
Fjórða iðnbyltingin er á næsta leiti,
þrátt fyrir að hinni þriðju sé eigin-
lega nýlokið. Sævar Freyr Þráins-
son bæjarstjóri á Akranesi er mik-
ill áhugamaður um fjórðu iðnbylt-
inguna og hélt meðal annars fyr-
irlestur um þessa yfirvofandi bylt-
ingu á Nýsköpunardegi Samtaka
sveitarfélaga á Vesturlandi sem
haldinn var í lok nóvember. Sæv-
ar segir áhugann aðallega sprott-
inn af því að hann hefur á sinni
starfstíð unnið mikið í návígi við
tækni, bæði í starfi sínu sem for-
stjóri Símans og sem forstjóri
365 miðla og nú stjórnarformað-
ur Reiknistofu bankanna. Þegar
hann tók við starfi bæjarstjóra á
Akranesi vildi hann halda tenging-
unni við öra tækniþróun og hefur
fylgst náið með þeim breytingum
sem hafa gengið í gegn á síðustu
árum og vill undirbúa Akranes fyr-
ir fjórðu iðnbyltinguna.
Fyrsta iðnbyltingin átti sér stað í
lok átjándu aldar, með komu gufu-
vélarinnar. Önnur iðnbyltingin
gekk í gegn um hundrað árum síð-
ar í lok nítjándu aldar og í byrjun
þeirrar tuttugustu, með tilkomu
stórra verksmiðja og rafvæðing-
ar. Með þriðju iðnbyltingunni á
seinni hluta tuttugustu aldarinn-
ar tölvuvæddist heimurinn. Sífellt
verður styttra á milli stórra bylt-
inga í atvinnu og lífsháttum. Því
göngum við inn í nýja iðnbyltingu,
þá fjórðu mjög skömmu á eftir
þeirri þriðju.
Vitvélar og gervigreind
Fjórða iðnbyltingin er öllu fram-
tíðarlegri, ef svo má að orði kom-
ast. Í fjórðu iðnbyltingunni felst
vélmennavæðing, gervigreind,
nanótækni, skammtölvur, líf-
tækni, internet hlutanna, þrívídd-
arprentun og sjálfstýrandi farar-
tæki. Skrifaðar hafa verið sög-
ur þar sem öll þessi tækni kemur
fram, hvort sem hún er notið til
góðs eða ills. Terminator-mynd-
irnar eru kannski frægasta dæmið
um hvernig þessi tækni hefur verið
sett í dystópískan-búning, þar sem
vitvélarnar taka yfir heiminn. Það
er þó ólíklegt að svo verði í fram-
tíðinni í raunveruleikanum. Tækni
og framþróun sem fylgir fjórðu
iðnbyltingunni mun þó hafa tölu-
verð áhrif á lífsskilyrði manna, at-
vinnuvegi og framtíð vinnulags.
„Það sem skiptir okkur máli sem
kaupstaður er hvernig við ætlum
að undirbúa komandi kynslóð-
ir fyrir þessar breytingar og fram-
tíðina og það gerum við í gegnum
menntakerfið,“ segir Sævar.
Samfara fjórðu iðnbyltingunni
eigi lítil samfélög eftir að finna fyr-
ir miklum breytingum. Vélmenna-
væðing og gervigreind eiga eftir að
leysa mörg verk sem unnin eru af
hugum og höndum manna í dag.
En það er í mörg horn að líta áður
en lítil samfélög taka á móti þeim
tæknibreytingum sem fylgja fjórðu
iðnbyltingunni. Þó eru mörg sveit-
arfélög komin langt á veg með að
taka á móti fjórðu iðnbyltingunni,
meðal annars með því að bæta
netsamband.
„Það er fleira í þessu en vél-
mennavæðing, gervigreind og
sjálfvirknivæðing. Það er líka
nanótækni, ofurtölvur og líftækni.
En vélmennavæðing og gervi-
greind á eftir að hafa gríðarlega
mikil áhrif á líf og störf fólks á
næstu árum,“ segir Sævar Freyr og
bendir á að breytingarnar séu ekki
endilega allar væntanlegar á allra
næstu árum. Það gæti tekið fjórðu
iðnbyltinguna tíu til tuttugu ár að
ganga alveg í gegn, en verulegar
breytingarnar eru í farvatninu.
Íslensk tunga í tæknina
„Mikilvægt er að vernda íslensk-
una og grunnatriði í því er að
tungumálið okkar sé með í þeirri
byltingu sem þróun máltækni er,
sem felur í sér samvinnu tungu-
máls og tölvutækni svo sem eins
og flestir þekkja með Siri frá Apple
og Alexa frá Amazon. Ef við ætlum
sem samfélag að nýta alla mögu-
leika fjórðu iðnbyltingarinnar þá
verður að fjárfesta í máltækni.“
Sævar Freyr bendir á að nú þeg-
ar hafi íslenska ríkið eyrnamerkt
tvo milljarða til að þróa tengingu
á milli íslenskunnar og tækninn-
ar. „Um leið og tæknin fer að skilja
íslenskuna þá förum við að vera á
fullri ferð með að vera með í þess-
ari byltingu,“ segir Sævar. Skattur-
inn sé dæmi um ferli sem er orð-
ið nær alveg rafrænt, verkefni sem
áður var unnið á blöðum og hand-
virkt en hefur nú færst yfir í tölvur
og á internetið. „Það tilheyrir allt
þriðju iðnbyltingunni. Núna erum
við farin að fá forrit sem eru far-
in að geta unnið úr og komið með
tillögur að því hvernig hægt er að
vinna lausnir til framtíðar.“ Þetta
sé gervigreindin.
Nú þegar til staðar
Gervigreinin er í raun komin það
langt að hún hefur hafið inngöngu
í læknavísindin. „Gervigreind er
nú þegar orðin umtalsvert betri
en manneskjur í því að koma með
greiningu og tillögu að meðhöndl-
un á ákveðnum tegundum krabba-
meins. Þetta er að gerast, þetta er
til,“ áréttar Sævar. Hann bendir
á að nú þegar starfi nokkur fyrir-
tæki á Akranesi sem nýta sér tækni
fjórðu iðnbyltingarinnar. „Skag-
inn 3X notar myndavélatækni og
algóritma til að greina þær afurðir
sem flæða í gegnum þeirra lausn-
ir. Þetta eru verk sem áður voru
unnin í höndunum á fólki. ArTTré
nýtir sér þrívíddarprentun til að
skera út og búa til glæsileg grafísk
lógó. Þetta er eitthvað sem áður
var unnið í höndunum af miklu
fagfólki. Og svo eru til þrívíddar-
prentarar úti í heimi sem prenta
hús.“
Verk sem áður voru unnin af
mönnum færast í hendur vitvéla.
Stór hluti starfa muni breytast og
jafnvel hverfa en ný störf verði til.
Sævar segir að það sé ekki spurn-
ing um hvort þessi tækni verði
hluti af framtíðinni, heldur hvenær
og vandamálið verði ekki tækn-
in heldur hvernig fólk eigi eftir að
takast á við breytingarnar. „Sum-
ir munu eiga erfiðara með að tak-
ast á við svona breytingar en aðrir.
Þeir sem eru tilbúnir í að aðlagast
munu eiga auðveldara með þetta.“
Hvernig á að undirbúa
næstu kynslóðir?
„Það sem skiptir okkur máli sem
kaupstaður er hvernig við ætlum
að undirbúa komandi kynslóð-
ir fyrir þessar breytingar og fram-
tíðina og það gerum við í gegn-
um menntakerfið,“ segir Sævar og
kemur hér að kjarna málsins. „Við
á Akranesi erum með einstaklega
góða leik- og grunnskóla. Það er
svo mikið svigrúm til athafna inn-
an skólanna hjá bæði skólastjór-
nendum og kennurum. Við erum
búin að bera gæfu til þess í mjög
langan tíma að fá framsýna skóla-
stjórnendur sem eru tilbúnir að
takast á við nýjungar í kennslu-
háttum.“ Hann segir að til standi
að halda Menntaþing á Akranesi
á næsta ári. „Við viljum fá íbúa í
bænum til að taka þátt í þessu með
okkur og ræða hvernig við vilj-
um að menntunin verði og hvern-
ig við getum tryggt gleði, velsæld
og ánægju.“ Hann segir að fara
þurfi yfir námsgreinar og hvern-
ig samspil þeirra geti verið í fram-
tíðinni. „Það sem ég er algjörlega
sannfærður um er að við eigum að
gera meira af því að kenna sam-
spil og nýtingu ólíkra námsgreina
og kenna börnunum okkar enn
frekar mannlega hæfni. Það þarf
að efla hæfni sem einkennir okk-
ur sem manneskjur eins og gagn-
rýna hugsun og lausn vandamála.
Við þurfum að undirbúa þau und-
ir að takast á við breytingar. Það er
engin stöðnun framundan.“
Útópísk-framtíðarsýn
Sævar skýtur því að, að hann vilji
nú ekki hljóma of útópískur eða
hljóma eins og spámaður um fram-
tíðina, það sé hann ekki. „En áhrif-
in eiga eftir að verða mikil. Ég von-
ast til að þessi iðnbylting eigi eftir
að hafa þau áhrif á líf og störf sem
við þekkjum í dag, þar sem fólk
er að vinna langan vinnudag og
þarf að sinna gríðarlega mörgu, að
það skapist meiri lífsgæði. Mönn-
um greinir á um hvernig fólk
muni takast á við breytingarnar
og hvernig framtíðin verður fyrir
fólk. Í jákvæðari birtingarmynd af
framtíðinni þá vinnum við minna
en í dag og það er meira svigrúm
til að skapa og hugsa.
Aðalatriðið er hvernig við ætlum
að undirbúa börnin,“ segir Sævar
og hefur nú þegar rætt við mennta-
málaráðherra um það hvernig
hægt sé að takast á við fjórðu iðn-
byltinguna og bjóða fram mennta-
kerfið í Akraneskaupstað til þess
að vera tilraun á nýjum áherslum
í kennslu. „Okkur langar að vera
það samfélag sem vinnur nokkuð
þétt með menntamálaráðuneytinu
í að móta stefnu til framtíðar.“
klj
Fjórða iðnbyltingin í litlu samfélagi
-Sævar Freyr Þráinsson bæjarstjóri á Akranesi er mikill áhugamaður
um tækninýjungar og tækniþróun
Sævar Freyr, bæjarstjóri
á Akranesi, er mikill
áhugamaður um fjórðu
iðnbyltinguna.