Skessuhorn - 19.12.2018, Blaðsíða 98

MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 201898
Pennagrein
1) Margir bæjarbúar á Akranesi
fengu áfall þegar bæjarstjórn Akra-
ness fagnaði því nú í des. 2018 að
aftur yrðu lagðir á vegtollar líkt og
verið hefur í Hvalfjarðargöngum
undanfarin 20 ár. Í ályktuninni er
talað um flýtigjöld en ekki vegtolla
en jafnframt vitnað í reynslu Spal-
ar af innheimtu veggjalda þann-
ig að bæjarstjórnin hvetur líklega
til hliðstæðrar gjaldtöku áfram. Ég
leyfi mér að efast um að meirihluti
bæjarbúa sé fylgjandi áframhald-
andi gjaldtöku í Hvalfjarðargöng-
um eða annars staðar á leiðinni til
höfuðborgarsvæðisins. Alla vega hef
ég ekki heyrt af neinum utan bæjar-
stjórnarinnar.
2) Nú eru Hvalfjarðargöngin
uppgreidd og ekki lengur innheimt
veggjöld eins og lofað var í upphafi.
Enda óþarfi að greiða margfalt fyr-
ir sömu framkvæmd. Það stóð þó
tæpt, margir vildu halda gjaldtök-
unni áfram. Fyrir síðustu Alþing-
is- og sveitarstjórnarkosningar mátti
heyra ýmsa stjórnmálamenn hér á
Akranesi og í Norðvesturkjördæmi
ympra á ágæti þess að halda áfram
gjaldtöku í Hvalfjarðargöngum. Þær
raddir hljóðnuðu fyrir kosningar og
bæjarstjórn Akraness ályktaði gegn
gjaldtöku. Þess vegna er nýleg álykt-
un bæjarstjórnar Akraness um að
taka upp gjaldtöku algjört sjokk fyr-
ir okkur kjósendur.
3) Ég og flestir sem ég hef heyrt af
hér á Akranesi fögnuðum því þegar
Hvalfjarðargöng voru tekin í notk-
un. Og samþykktum að greiða veg-
gjöld í 20 ár því ljóst var að ann-
ars yrði ekki lagt í þessa fínu fram-
kvæmd. Samtök sveitarfélaga á Vest-
urlandi töldu t.d. að margar aðr-
ar framkvæmdir væru miklu mikil-
vægari en að grafa göng undir Hval-
fjörðinn. Veggjöld eru því ekki al-
gerlega útilokuð þó þau beri að
forðast nema við mjög sérstakar að-
stæður og alls ekki samþykkja nein
slík gjöld nema eftir langa og ítar-
lega umfjöllun þar sem almenningi
gefst kostur á að tjá sig. Helst þarf að
kjósa í millitíðinni áður en veggjöld
eru samþykkt á einhverjum vegum.
Alls ekki má rasa um ráð fram og
taka slíkar ákvarðanir með viðlíka
flumbrugangi og nú er í gangi.
4) Framsetning veggjaldasinna eða
flýtigjaldasinna (eða frekar vegtol-
lasinna) á hugmyndum sínum er afar
margbreytileg og flaustursleg. Ljóst
er að málið er fullkomlega vanreif-
að. Spurðu þrjá fylgjendur gjaldtöku
og þú færð þrjú mismunandi svör
um hvaða vegi eigi að leggja með
veggjöldum. Yfirleitt eru það samt
vegir til og frá höfuðborgarsvæðinu
sem vegtollasinnar vilja leggja á veg-
toll. Ekki vegir innan höfuðborgar-
svæðisins og aldrei heyrir maður um
vilja til að leggja á vegtolla á Vest-
fjörðum, Norðurlandi eða Austur-
landi. Varla er ymprað á hugmynd-
um um veggjöld í öðrum göngum
en Hvalfjarðargöngum. Harðsvír-
uðustu vegtollasinnar nefna raun-
ar gjaldtöku á öllum vegum á land-
inu, að manni skilst með myndatök-
um eða guð má vita hvernig.
5) Stundum er sagt að nauðsyn-
legt sé að leggja á vegtolla vegna
þess að tekjur af eldsneytisgjöldum
fari minnkandi. Til að leysa það þarf
ekki rándýrt og ósanngjarnt veg-
tollakerfi. Einföld og margreynd
skattlagning á bíla er að lesa af kíló-
metramælum. Þetta var gert við
minni díselbíla áður fyrr en einnig
var mögulegt að greiða fastan skatt
en sleppa álestrinum.
6) Allur kostnaður við vegafram-
kvæmdir mun rjúka upp þar sem
vegtollar verða lagðir á. Í versta falli
margfaldast ef vegirnir verða í eigu
einkafyrirtækja sem munu þurfa að
greiða eigendum sínum sífellt meiri
arð að viðbættum háum fjármagns-
kostnaði og hvað þau nú heita auka-
gjöldin og sporslunar sem einokun-
arfyrirtæki geta lagt á „vöru“ sína.
Maður heyrir fáa tala um einkavegi
en samt eiga fyrirtæki eins og Spöl-
ur að sjá um framkvæmdir. Sannið
til, einhver fjármálaöfl munu eign-
ast vegina og græða á okkur hinum.
Við sjáum af Hvalfjarðargöngunum
að aðeins hluti veggjaldanna fór í
vegaframkvæmdir, annað í alls kon-
ar gjöld og sporslur. Hluti af gjald-
tökunni vegna Hvalfjarðarganga fór
t.d. í að greiða virðisaukaskatt auk
þess sem þurfti að greiða stjórn og
starfsmönnum. Kannski ekki óhóf-
leg gjöld, ekki veit ég það, en þó
verða gjöldin örugglega mun hærri
í framtíðinni þegar gróðaöflin verða
yfirgangssamari á þessu sviði eins og
öðrum í okkar samfélagi.
7) Umræður um vegtolla eru
sannast sagna á köflum ansi hroll-
vekjandi, sérstaklega fyrir okk-
ur Skagamenn. Einn Garðbæing sá
ég á Facebook berjast ötullega fyrir
því að haldið yrði áfram gjaldtöku í
Hvalfjarðargöngum til að hægt væri
að fjármagna fína vegi og jarðgöng á
Vestfjörðum! Meira að segja stjórn-
málamenn sem vildu áframhald-
andi veggjöld voru ekki svo ósvífn-
ir, þeir héldu því fram að tvöfalda
þyrfti Hvalfjarðargöng og því ætti
að halda áfram gjaldtöku. Flestir
vegtollasinnar voru þó með svipaðar
hugmyndir , „ríka“ þéttbýlið á suð-
vesturhorninu á að greiða vegtolla,
ekki aðrir landsmenn sem eiga að fá
göng og fína vegi ókeypis. Sérstak-
lega virðist það vera hugsjón margra
að kvelja okkur íbúa í nágrannasveit-
arfélögum höfuðborgarsvæðisins.
8) Verst af öllu við þessar hug-
myndir um vegtolla er að stjórn-
málamenn vilja innheimta tekjur
áður en ljóst er í hvað tekjurnar fara
og áður en fram hafa farið ítarlegar
umræður um málið. Munu fjármála-
öfl og ríkir einstaklingar fá einokun-
arstöðu til að féfletta almenning í
nágrannasveitarfélögum Reykjavík-
ur? Íslenskum stjórnmálamönnum í
dag er því miður alls ekki treystandi,
þeir virðast fyrst og fremst hugsa
um eigin hag og að gæta hagsmuna
hinna ríku og sterku í samfélaginu.
Og það ástand á eftir að versna, rétt
fyrir þinglok samþykktu þingmenn
stóraukin framlög til eigin þing-
flokka sem mun styrkja stöðu þeirra
gegn heiðarlegu fólki sem vill bjóða
sig fram gegn þeim.
9) Hér hefur aðeins verið tæpt á
nokkrum atriðum sem mæla gegn
vegtollum, þessari gamaldags inn-
heimtuaðferð sem víða tíðkaðist á
lénstímanum. Þó ekki megi alfarið
útiloka slíka innheimtu þá held ég að
stjórnmálamönnum sem nú ráða á
Alþingi sé ekki treystandi til að nota
vegtolla skynsamlega og af sann-
girni (ef það er þá hægt). Og þeir
munu ótilneyddir aldrei leggja nein
gjöld af þó búið sé að greiða fram-
kvæmdina upp að fullu. Almenning-
ur verður því að standa saman gegn
öllum flausturslegum hugmyndum
um ósanngjarnar álögur.
Jens B. Baldursson
Höf. er Akurnesingur á eftirlaunum
Áframhaldandi vegtollar í Hvalfjarðargöngum?
Pennagrein
Víða þar sem ég hef komið um land-
ið síðustu vikur og mánuði hefur eitt
mál brunnið á öllum þeim sveitar-
stjórnarmönnum, atvinnurekend-
um og íbúum almennt sem ég hef
rætt við á þessum svæðum. Það eru
húsnæðismálin. Mikill húsnæðis-
skortur hefur hamlað vexti og við-
gangi þessara sveitarfélaga þar sem
lítið sem ekkert hefur verið byggt á
landsbyggðinni undanfarinn áratug.
Fyrirtæki hafa ekki getað stækkað
eins mikið og aukin eftirspurn hefur
kallað á og sjálfur hef ég heyrt um
fjölmörg dæmi þess fólk vilji flytja út
á land en geti það ekki þar sem við-
unandi húsnæði sé ekki í boði. Það
er því þarft að bregðast við af krafti.
Eitt af því sem gert hefur verið
er að hleypa af stokkunum tilrauna-
verkefni með sjö sveitarfélögum
víðsvegar um landið. Íbúðalánasjóð-
ur auglýsti eftir þáttakendum í til-
raunaverkefninu í haust. Starfshóp-
ur skipaður fulltrúum frá Íbúðalána-
sjóði, Byggðastofnun og Sambandi
íslenskra sveitarfélaga valdi Dala-
byggð, Vesturbyggð, Snæfellsbæ,
Skeiða- og Gnúpverjahrepp, Norð-
urþing, Hörgársveit og Seyðisfjarð-
arkaupstað til að vera fyrstu sveit-
arfélögin til að taka þátt. Valið tók
mið af því að áskoranirnar sem þau
standa frammi fyrir séu mismunandi
og á ólíkum landsvæðum. Þannig
verður til breiðara framboð lausna í
húsnæðimálum sem nýst getur til að
koma hreyfingu á fasteignamarkað-
inn um land allt.
Vandinn er mikill og hann er víða.
Alls lögðu 33 sveitarfélög frá öll-
um landshlutum inn umsóknir, sem
samsvarar helmingi sveitarfélaga á
landsbyggðinni. Þessi fjöldi krist-
allar hvað uppbygging utan höfuð-
borgarsvæðisins hefur setið á hak-
anum. Tilraunaverkefnið mun ekki
einungis ná til fyrrnefndra sjö sveit-
arfélaga því Íbúðalánasjóður mun
bjóða hinum sveitarfélögunum 26
til samtals um framhald þeirra verk-
efna, með það fyrir augum að einnig
verði hægt að ráðast í uppbyggingu
hjá þeim. Niðurstöður tilraunaverk-
efnisins verða svo grunnur að breyt-
ingum á stuðningskerfum húsnæð-
ismála sem lagðar verða fram á Al-
þþingi og er ég nú þegar með eitt
frumvarp áætlað á vorþingi hvað
það snertir.
Hagkvæm leiguþjónusta
Bríetar
Enn annað skref sem við höfum
stigið til að takast á við húsnæðis-
vandann á landsbyggðinni er að
setja á stofn opinbert landsbyggð-
arleigufélag, sem fengið hefur nafn-
ið Bríet og verður í umsjón Íbúðal-
ánasjóðs. Sjóðurinn á um 300 eignir,
sem flestar eru í útleigu og nær allar
utan höfuðborgarsvæðisins. Við telj-
um að til skemmri tíma litið þá sé
markvissari leið til að styðja við fast-
eignamarkaðinn á landsbyggðinni
að halda húsnæðinu áfram í útleigu
frekar en að Íbúðalánasjóður selji
það frá sér. Bríet mun því nú taka
við þessum eignum og reka hag-
kvæma leiguþjónustu. Hugsanlegt
er að Bríet geti í framtíðinni tekið
þátt í uppbyggingu íbúðarhúsnæðis
á þeim svæðum sem glíma við hvað
mestan skort.
Ég vil hvetja sveitarfélögin til
samstarfs við hið nýja félag, en flest
þeirra reka sjálf nú þegar félagslegt
leiguhúsnæði. Með því að sameinast
um rekstur slíks húsnæðis í stærra
félagi er skapaður grundvölllur til að
bæta gæði, auka framboð og draga
úr kostnaði.
Við þurfum fjölbreyttar
lausnir
Bæði tilraunarsveitarfélögin og
leigufélagið eru verkefni að nor-
rænni fyrirmynd og hafa áhrif spenn-
unnar á húsnæðismarkaði í heimin-
um á almenning haft mun minni
áhrif á hinum Norðurlöndunum en
hér á landi. Þverpólitísk sátt ríkti
hjá þeim, en mikilvægt er að sam-
staða náist um þessi mál. Við þurf-
um fjölbreyttar lausnir til að takast
á við húsnæðisvandann sem lands-
byggðin stendur frammi fyrir og hef
ég fulla trú á því að þessi skref færi
okkur nær markmiði okkar, að fólk
geti búið og starfað á landinu öllu.
Ásmundur Einar Daðason, félags-
mála- og jafnréttisráðherra.
Bríet er skref í rétta átt
á landsbyggðinni
Miðvikudaginn 12. desember voru
hinir árlegu jólatónleikar Tónlist-
arskóla Grundarfjarðar haldnir. Þar
komu krakkarnir fram og leyfðu
tónleikagestum að hlusta á afrakst-
ur vetrarins. Jólalög voru að sjálf-
sögðu í hávegum höfð og voru tón-
leikagestir í sannkölluðu hátíðar-
skapi að tónleikum loknum.
tfk
Jólatónleikar Tónlistar-
skóla Grundarfjarðar