Heimsmynd - 01.11.1987, Qupperneq 10

ALÞJÓÐAMÁL
EFTIR ANRÓR HANNIBALSSON
SOVÉSKA BY
SJÖTÍU ÁRA
Sovétvaldið á rót sína að rekja til um-
róts fyrri heimsstyrjaldar. Þrautþjálfaðir
byltingarmenn sáu sér leik á borði að
ræna völdum. Styrjaldarrekstur Rússa
gekk brösulega. Þjóðverjar hernámu alla
Úkraínu 1916. í Sankti-Pétursborg gerj-
aðist óánægja meðal allra stétta.
Nikulás II keisari hafði átt ríkan þátt í
því að styijöldin hófst. Hann fyrirskipaði
allsherjar herútboð í kjölfar stríðsyfirlýs-
ingar Austurríkis á hendur serbum. Að
vísu spurði hann hershöfðingja sína,
hvort ekki væri hægt að skipa fyrir um
herútboð, sem næði til hluta hersins.
Þeir svöruðu að engar áætlanir gerðu ráð
fyrir slíku. Nikulás vildi þá sýna að á
honum væri ekkert hik. Skipunin var
gefin. Her, gögn og vistir fóru að renna
eftir járnbrautunum á fyrirfram ákveðna
staði. Hernaðurinn á austurvígstöðvun-
um lenti í vonlitlu þófi og hvorki gekk né
rak langtímum saman. Þá greip keisar-
inn til þess óvænta úrræðis að skipa sjálf-
an sig yfirhershöfðingja. Með því móti
flæktist hann í ákvarðanir hershöfðingj-
anna, og átti þó einnig að vera þjóðhöfð-
ingi. Hann var langdvölum fjarri Péturs-
borg. Stjórnmálaefni runnu smám saman
í grænan sjó. Loks var svo komið, að
jafnvel áhrifamestu menn við hirðina
komust á þá skoðun, að Nikulás næði
ekki undirtökunum, jafnvel þótt hann
sneri aftur til Pétursborgar frá vígvöllun-
um. Þá fóru menn að orða það, að ein
leið væri sú, að Nikulás rýmdi hásætið.
Einn góðan veðurdag í febrúar 1917
var járnbrautavagn yfirherstjórnarinnar
staddur ekki langt frá borginni Pskov.
Nikulás II stóð við gluggann og rýndi út í
snjómugguna fyrir utan. Allt í einu var
sem hann tæki ákvörðun. Hann muldr-
aði fyrir munni sér tvö orð: Kharaso, ot-
rétsjúsj. - Þá það, ég afsala mér völdum.
Þegar afsalsyfirlýsingin barst til Pét-
ursborgar varð uppi fótur og fit. Hvernig
átti að bregðast við? Það vissi enginn.
Keisarinn hafði staðfastlega neitað að
stíga skref í átt til lýðræðis. Hann vildi
ekki þing og enn síður þingbundna
stjórn. Slíkt taldi hann svik við hefðir
Rómanof-ættarinnar og við þann eið er
hann sór að föður sínum látnum. Yngri
bróðir hans hafði enga burði til að taka
völdin og afþakkaði hásætið. Allt vald
ríkisins var í persónu keisarans eins.
Þegar keisarinn lagði niður völd var eng-
inn, hvorki persóna né stofnun, sem gat
tekið við. í Pétursborg varð glundroði.
Hópur manna, sem nefndi sig bráða-
birgðastjórn, tók völdin. Þeir ákváðu
tvennt: Hefja sigursæla sókn á vígstöðv-
unum og undirbúa stjórnlagaþing, sem
gengi frá stjórnarfyrirkomulagi og setti
löglega stjórn á laggirnar.
En allt lenti í handaskolum. Hershöfð-
ingjarnir klúðruðu sókninni. Alexander
Kerenski, helzti valdamaður bráða-
birgðastjórnarinnar, gerði hver mistökin
og afglöpin á fætur öðrum. Það dróst að
stjórnlagaþingið kæmi saman.
í þessu grugguga vatni bar vel í veiði
fyrir byltingarmenn. Gallinn var bara sá,
að leiðtogi þeirra, Valdimar Lénín, sat í
Ungt fólk á rölti í Gorkí Park. Hér gætir augljósra vestrænna áhrlfa með austan-
tjaldsívafi.
10 HEIMSMYND